"Złota wolność Żydów" w Polsce

Gdy dżuma zbierała w Europie swe żniwo, normalnym stały się ataki histerii i poszukiwanie winnych. Tradycyjnie o wywołanie zarazy oskarżono Żydów. Według fanatycznych chrześcijan plan uknuli Żydzi hiszpańscy, którzy z Toledo mieli rozesłać truciznę z instrukcjami do wszystkich gmin w Europie. Trucizna miała się składać z mięsa bazyliszków, pająków, żab, jaszczurek, serc chrześcijańskich i ciasta przeznaczonego na hostię.

Powyższe oskarżenie po raz pierwszy pojawiło się w 1348 r. na południu Francji. Pogromy bardzo szybko przeniosły się do Katalonii i Aragonii. Jeszcze w tym samym rokupapież Klemens VI, do którego docierały wieści o prześladowaniach,wydał bullę zakazującą pod groźbą interdyktu zabijać Żydów bez wyroku sądowego, przymuszać do chrztu i rabować ich mienie.Bulla papieskazostała jednak zignorowana.

Na podstawie zeznań dwóch Żydów, z których na torturach wymuszono przyznanie się do zbrodni zatrucia źródeł wody w Wenecji, Apulii, Kalabrii i Tuluzie, spalono żywcem wszystkich Żydów z okolic jeziora Genewskiego.

W Szwajcarii spalono żywcem 600 Żydów z Berna, Bazylei i innych miast Szwajcarii. 140 dzieci żydowskich przymusem ochrzczono.

W Moguncji torturami zmuszono pewnego Żyda do przyznania się do zatrucia Renu, Dunaju, wszystkich niemieckich rzek, źródeł, studni, pól i łąk. Podczas krwawych pogromów wypędzono Żydów ze wszystkich miast nad górnym brzegiem Renu. Spalono żywcem wszystkich Żydów z Fryburga, Speyer, Strasburga (2 tys. osób), Kolonii i innych miast Niemiec. W Moguncji zginęło 6 tys. Żydów. Żydzi z Wormacji (420 osób), Openheimu i Frankfurtu nad Menem wybrali śmierć samobójczą zamiast męczeńskiej.

W latach 1348-1349 do Polski przybywały wielkie grupy Żydów. Przybywali oni głównie z Niemiec, Węgier (wygnani przez Ludwika) i Francji. W owym czasie Polska była krajem "złotej wolności Żydów". Epidemia dżumy oszczędziła nasz kraj, a opieka królewska (rozdawanie zboża) pomogła opanować głód nawet wśród najbiedniejszych.

W 1334 r. król Kazimierz III Wielki potwierdził "przywileje kaliskie" przyznane Żydom w 1264 r., a w 1367 r. potwierdził je na terenie Małopolski i Rusi, która weszła do Polski. Król zatwierdził status wszystkich Żydów jako "sługi skarbu", co dawało im prawo swobodnego handlu i przemieszczania się z miejsca na miejsce. Ten tytuł dawał Żydom ochronę prawną ze strony państwa. Nie mogli więc być pozywani przed inny sąd niż ten, który wyznaczył monarcha. Liczbę Żydów w Polsce ocenia się w owym czasie na około 10 tys.

Kazimierz Wielki widział w osadnikach żydowskich przeciwwagę dla niemieckiego mieszczaństwa, któremu nie ufał. Nie ma w tym nic dziwnego, biorąc pod uwagę doświadczenia jego ojca, Władysława Łokietka.

Nawet nadwornym królewskim bankierem był Żyd, Lewko. W jego rękach leżała dzierżawa podatków i zarządzanie kopalniami soli.

Problemem Żydów były nie tylko różnice wyznaniowe i obyczajowe, ale też tworzenie kultury zamkniętej. Dlatego, jeśli do damy do tego tzw. naukę Kościoła, Żydzi zawsze byli narażeni w społeczeństwach chrześcijańskich na liczne konflikty. Stąd dla ich życia i trwania konieczne stawały się specjalne gwarancje prawne, których udzielali im władcy. Powodem takiego działania był fakt, iż Żydzi obsługiwali gospodarkę finansową, udzielali pożyczek lub w inny sposób dostarczali środków pieniężnych, nierzadko byli mincerzami (bili monety) - oddawali bezcenne usługi w bardzo ważnej sferze życia państwowego.

Innym powodem nienawiści do Żydów, było zajmowanie się lichwą, której Kościół zabraniał chrześcijanom (choć sami dostojnicy kościelni od niej nie stronili:), co wywoływało nienawistne reakcje w stosunku do całej ludności żydowskiej. Dawna lichwa była bardzo uciążliwa: zwyczajowo pobierano 1 grosz od 1 grzywny (48 groszy) na tydzień, co w stosunku rocznym dawało 108% lichwiarskiego zysku. Mimo więc ochrony prawnej, często z tego właśnie powodu zdarzały pogromy antyżydowskie. W swoich Statutach król ograniczał lichwę najwyżej do pół grosza na tydzień, znosił też tzw. żydowski zastaw (konia lub wołu), jak i odpowiedzialność ojca za hazardowe długi syna u Żydów.

W 1349 r. we Wrocławiu spalono żydowską dzielnicę. Ocaleni Żydzi schronili się u Bolka Świdnickiego, na Śląsku. W owym czasie pogromy Żydów ogarnęły całe Niemcy, przeniosły się także do Polski, gdzie jednak zostały brutalnie stłumione przez króla. Kraków musiał nawet zapłacić wysoką kontrybucję, za to, że dopuścił do pogromu.

W 1364 i 1367 r. Kazimierz Wielki, wydał dodatkowe przepisy dotyczące Żydów. Wyłączył ich spod powszechnie obowiązującego prawa niemieckiego i poddał orzecznictwu wojewodów, którzy byli przedstawicielami króla w prowincjach. Jednocześnie ułatwiono Żydom działalność gospodarczą, dając im prawo nabywania gruntów i ziemi na terenie miast i wsi.

W to może trudno uwierzyć, ale Polska przez kilka stuleci naprawdę była krajem "złotej wolności Żydów", paradisus Iudaeorum. Kazimierz Wielki miał też przydomek „króla Żydów i chłopów”.

„Żydzi Polscy. Dzieje i kultura” Marian Fuks.

http://www.izrael.badacz.org/historia/wolnosc.html