Ryuuk Ryuuk
1034
BLOG

Krucjaty na Finów – po opieką św. Eryka

Ryuuk Ryuuk Historia Obserwuj temat Obserwuj notkę 0

Święty Eryk IX Jedvardsson miał w latach 1155-1160 poprowadzić wielką krucjatę na pogańskich Finów, cały ten kraj zdobyć i ochrzcić jego ludy, stając się bohaterem pierwszej krucjaty szwedzkiej. Vita Sancti Erici, autorstwa biskupa Israela Erladssona (która opisuje tą historię) jest jednak całkowicie niewiarygodna i można ją uznać jedynie za bajkę.

Oczywiście do wypraw Eryka na Finów z pewnością dochodziło, zapewne niejednej. Finowie, jeśli wierzyć m.in. listom papieża Aleksandra III, często, gdy zagrażała im chrześcijańska armia, zgadzali się nawrócić (nawet sami prosili o kaznodziejów), jednak gdy tylko mijało niebezpieczeństwo, spokojnie wracali do własnej religii. Papież, który bardzo nad tym bolał, świątobliwie radził szwedzkiemu arcybiskupowi by pozbawiać pogan siedzib (zamków, grodów, domostw) i brać zakładników.

Absolutnie nie ma żadnych dowodów na to, że król Szwecji Eryk IX podporządkował sobie jakąkolwiek część Finlandii w XII wieku. Jednak ta historyjka stała się doskonałym narzędziem dyscyplinującym do prawdziwych krucjat, czyli zabijania i rabowania w wielkim stylu.

Kraj Finów nie zdołał stworzyć jednolitego państwa, dzieląc się na trzy regiony: Varsinais-Suomi na południu i zachodzie, Häme (Tawastia) na pojezierzu i Karelia na wschodzie. Każde z nich od mniej więcej IX wieku miało swojego przywódcę określanego słowem "kuningas" (król). Rolniczy Suomi znali się już wcześniej ze Szwedami i możliwie jest nawet to, że witali ich jako źródło zysku w kontaktach handlowych. Gorzej było z Tawastianami, plemionami myśliwsko-robójniczymi, oraz Karelami, zawołanymi piratami zapuszczającymi się nawet między szwedzkie szkiery (skaliste wysepki).

Od 1227 roku Karelianie, a później Tawastianie, zaczęli przyjmować chrześcijaństwo, tylko że z rąk Nowogrodu, za sprawa kniazia Jarosława. Dlatego w 1237 roku papież Grzegorz IX wzywa wiernych do krucjaty przeciwko tym plemionom. Powodem nie jest rzekome odrzucenie chrześcijaństwa, ale głównie konieczność zachowania równowagi sił (ograniczenie wpływów Nowogrodu). Jednak krucjata ponosi straszliwą klęskę (bitwa nad Newą 1240 roku) za sprawą kniazia Aleksandra (od tej pory Newskiego:)

Dzięki propagandzie dominikanów król Szwecji Eryk XI zdołał zmobilizować wielkie siły i wysłać flotę pod dowództwem jarla Birgera. Historia II krucjaty szwedzkiej w 1249 oraz III w 1292 roku jest opisana w rymowanej Erikscroniken (nieznanego autora). Autor nie nazywa ich krucjatami a jej uczestników krzyżowcami, jednak ma nadzieję, że trafią oni do nieba. Oczywiście zyski doczesne są także chwalone.

Złoto i srebro, i liczną trzodę

Jak się spodziewam, nasi rycerze

Wojennym prawem, wzięli w nagrodę

Dla pokonanych Finów wybór jest prosty:

Kto zaś nie otwarł serca dla Boga

Temu nagrodą miecz i pożoga.

II krucjata szwedzka nie odniosła zbyt znaczących sukcesów, jednak położyła pewne podwaliny pod dalszą ekspansję. Dopiero po III krucjacie 4 marca 1295 roku król Birger obwieścił kupcom Hanzy, że nawrócił Karelów na chrześcijaństwo. Znaczyło to, że Zatoka Fińska będzie bezpieczna dla szwedzkich i niemieckich kupców z Hanzy. Oczywiście jako motywy podawano nawracanie pogan, obronę prześladowanych chrześcijan i chęć zjednoczenia wiary katolickiej, jednak nie ma żadnych wątpliwości, że krucjaty szwedzkie były jedynie wojną o niezwykle zyskowną kontrolę nad szlakami handlowymi z Nowogrodem.

Same krucjaty nie przyniosły żadnych zysków społeczeństwu Szwecji, które wówczas jęczało pod straszliwym uciskiem feudalnym (gorszym niż w innych krajach). Wielu Szwedów (od chłopstwa do drobnych posiadaczy) nawet zaczęła uciekać do Finlandii, zwąc ją Nylandią (nowym krajem). Krucjaty były oczywiście dziełem elit politycznych i religijnych (możnowładztwo, biskupi i kupcy z Hanzy), i to one zgarnęły główny zysk w daninach, dziesięcinach i opłatach „za opiekę nad duszami”.

By ta ekspansja mogła w ogóle dojść do skutku, potrzebne było właśnie wypromowanie kultu św. Eryka. Zrobiono to przenosząc uroczyście jego relikwie (w 1257 i 1273), oraz ubarwiając do absurdu jego postać. Dzięki temu wywołano gorączkę krucjatową, i nawet po 1292 roku będzie dochodzić do nieustannych i bardzo wyniszczających starć z Rusami (Nowogród) na pograniczu.

Eric Christiansen „Krucjaty północne”.

P.S.

Finowie nie zostali wynarodowieni. Mimo iż powiązania pomiędzy ich plemionami (przed krucjatami) były dość luźne, to jednak posiadali nie tylko wspólny język, ale też obrzędy religijne (które praktykowali jeszcze bardzo długo), mieli też niepisany system prawny. Mimo setek lat szwedzkiego panowania (później rosyjskiego), nie zostali wchłonięci przez obcą kulturę.

W 1849 roku Elias Lonnrot opublikował sławne dzieło „Kalevala”, będące zbiorem przekazywanych w tradycji ustnej dawnej kultury z terenów Finlandii, Estonii, Karelii, Liwonii i częściowo Rosji. W Finlandii obchodzi się nawet dzień Kalewali (28 lutego), a Tolkien pisząc Silmarillion inspirował się poematem Lonnrota.

Ryuuk
O mnie Ryuuk

Nowości od blogera

Komentarze

Pokaż komentarze

Inne tematy w dziale Kultura