Na wieść o upadku Jerozolimy papież Grzegorz VIII (który panował zaledwie dwa miesiące w 1187 roku), wysłał do wszystkich wiernych list okólny, w którym za utratę Jerozolimy obwinił grzechy chrześcijan. Wezwał więc wszystkich do ścisłego postu w każdy piątek, oraz do powstrzymania się od spożywania mięsa w środy i soboty. By uzmysłowić rangę tych wyrzeczeń, krewni papieża i kardynałowie mieli też przestrzegać postu w poniedziałki. Na zakończenie ogłosił wezwanie do III krucjaty.
Na wezwanie odpowiedział cesarz rzymski Fryderyk I Barbarossa (ten sam, który najeżdżał Polskę w innej krucjacie w 1157 r.) – zgromadził on potężną armię i ruszył drogą lądową. Na terenie Bizancjum doszło do nieporozumień dwóch cesarzy, które niemal zakończyły się wojną – Izaak Angelos dla ochrony swoich wschodnich granic zawarł sojusz z Saladynem, co bardzo oburzyło krzyżowców. Jednak konflikt udało się załagodzić (choć z dużym trudem, gdyz obie strony sobie nie ufały) i wojska Fryderyka zostały przeprawione przez Dardanele. Pomimo pierwszego sukcesu pod Ikonium 18 maja 1190 roku, gdzie bez problemu zajęto miasto sułtana Kilidż Arslana, wyprawę prześladował pech. Cesarz odszedł z tego świata, a zrobił to w sposób niezwykły – sędziwy władca utonął (w pełnej zbroi) w rzece Salef … . Morale jego wojska upadło a spora ich część uległa rozproszeniu. Fryderyk Szwabski, syn Rudobrodego, doprowadził resztę wojska do Antiochii, gdzie na dodatek wielu rycerzy dosięgła zaraza.
13 września 1189 roku królem Anglii został Ryszard Lwie Serce. Można powiedzieć, że wziął przykład z samego Gotfryda de Bouillon, który także udział w krucjacie do Ziemi Świętej poprzedził taką „krucjatą lokalną”, skierowaną przeciwko Żydom (terroryzując Żydów zaczął gromadzić fundusze na swoją wyprawę). Ryszard zawarł porozumienie z królem Francji Filipem II Augustem, po czym razem zorganizowali wyprawę do Ziemi Świętej.
Po dotarciu wojsk do Messyny, która była bazą wypadową krzyżowców, skończyło się to atakiem na miasto (w wyniku rebelii spowodowanej zachowaniem uczestników krucjaty oraz rozgrywek pomiędzy królami). Zmarnotrawili tam pół roku. Na szczęście podpisano traktat pokojowy i wojska wypłynęły do Ziemi Świętej.
Filip dotarł tam pierwszy, jednak Ryszard trafił najpierw na Rodos, następnie na Cypr. Tam doszło do walki z bizantyjskim władcą wyspy Izaakiem Komnenem, która skończyła się pomyślnie dla Ryszarda. Na koniec król jeszcze spacyfikował całą wyspę, zabijając ewentualnych późniejszych rebeliantów i w końcu odpłynął do Ziemi Świętej. Ponowne splądrowanie i mordowanie mieszkańców Cypru (wcześniej plądrował i mordował tam Renald z Chatillon), państwa w końcu chrześcijańskiego, było kolejnym przykładem końca pokojowych relacji między chrześcijaństwem zachodnim a wschodnim, co w następnej krucjacie będzie mieć swój tragiczny finał.
Trafił wprost na oblężenie Akki, które było prowadzone przez krzyżowców, broniących się jednocześnie przed atakami Saladyna. Ryszard zdołał jeszcze namieszać w rozgrywkach politycznych, popierając w wyborach na króla jerozolimskiego Gwidona z Lusignon (tego samego niesławnego Gwidona, autora klęski spod Hattin i utraty Jerozolimy), zamiast Konrada z Monferratu (sławnego z kolei ze skutecznej obrony Tyru przed Saladynem).
Samo oblężenie tego miasta było jednym z ciekawszych. Przez długi czas obie strony, zamiast walczyć, utrzymywało ze sobą kontakty towarzyskie (wyrostki nawet urządzały takie pseudorycerskie turnieje, z dużą uwagą oglądane i podziwiane przez chrześcijan i muzułmanów). W zasadzie dopiero przybycie Ryszarda zintensyfikowało działania wojenne.
Akka została zdobyta, jednak już wkrótce Ryszard został sam. Najpierw opuścił go niemiecki książę Leopold (urażony zachowaniem Ryszarda, który pomniejszał jego udział w zdobyciu miasta), później Filip August (pod pozorem choroby), Fryderyk Szwabski (który uznał, że dopełnił ślubów), a na koniec urażony Konrad.
Jednak król wciąż posiadał potężną armię. Garnizon z Akki poddał się Ryszardowi i wynegocjował, że będzie mógł odejść swobodnie, jeśli Saladyn zwróci Święty Krzyż, wypuści wszystkich swoich jeńców i zapłaci stosowny okup. Sułtan zgodził się na te warunki. Jednak ponieważ ich realizacja przeciągała się w czasie, 20 sierpnia 1190 roku Ryszard nakazał zabić wszystkich żołnierzy razem z ich rodzinami, kobietami i dziećmi. Saraceni próbowali przerwać rzeź, jednak zostali odparci. O tej właśnie rzezi opowiada Robin Hood (ostatnia wersja tej opowieści z Russellem Crowe).
Wkrótce pod Arsuf Ryszard odniósł kolejny sukces nad wojskami Saladyna a trzy dni później opanował Jaffę, jednak nie zdecydował się na atak na Jerozolimę. Dał się przekonać lokalnym baronom, że zdobycie miasta zwolni krzyżowców z przysięgi (albo ci obawiali się rzezi mieszkańców). Wówczas wielu z nich wróci do swoich krajów, a bez nich Jerozolima zwyczajnie się nie obroni. Za rezygnację ze zdobycia Jerozolimy Ryszard był niesłusznie oskarżany o tchórzostwo.
Lwie Serce rozwiązał też w końcu sprawę tronu Jerozolimskiego – Gwidon zrezygnował i udał się na Cypr, królem został Konrad z Monferratu. Jednak wkrótce został on skrytobójczo zamordowany (asasyni byli jedynie wykonawcami, jako zleceniodawcę mordu wielu wskazuje właśnie angielskiego króla) a wdowę po nim poślubił siostrzeniec Ryszarda.
Działania wojenne zostały wznowione i Ryszard zdobył Daron, jednak ponownie zrezygnował z oblężenia Jerozolimy. W końcu Saladyn i Ryszard, obaj zmęczeni przeciągającym się konfliktem, zawarli rozejm. Sukces III wyprawy krzyżowej był mizerny. Brało w niej udział trzech najpotężniejszych władców ówczesnego świata, którzy oczyścili własne skarbce i niemal doprowadzili do ruiny swoich poddanych nowymi podatkami (Ryszard nawet zaczął papieskim zwyczajem sprzedawać urzędy). Pomimo tych gigantycznych kosztów, niewątpliwych sukcesów militarnych, ogromnych strat w ludziach, chrześcijanie uzyskali tylko pas wybrzeża od Tyru do Jaffy. Jerozolima pozostała w rękach muzułmańskich, jedynie pielgrzymi mieli mieć swobodny dostęp do miejsc świętych. Zburzono także twierdzę Askalon, której znaczenie było zbyt wielkie, by mogła się dostać w czyjekolwiek ręce. Obaj władcy zatem z rozmysłem wynegocjowali pat.
Można było więcej uzyskać drogą dyplomatyczną. Pokazał to najlepiej cesarz Fryderyk II Hohenstauf, który w latach 1228-1229 uzyskał właśnie w ten sposób Jerozolimę razem z korytarzem do wybrzeża, Betlejem i Nazaret.
Ryszard Lwie Serce był niewątpliwie doskonałym wojskowym, jednym z najwybitniejszych w historii. Jednak jego zdolności dyplomatyczne pozostawiały wiele do życzenia. A w połączeniu z ogromną arogancją powodowało to, że nieustannie produkował sobie wrogów. Przeszłość dopadła go podczas powrotu do kraju – został schwytany przez żołnierzy Leopolda, który obwiniał Ryszarda za zamordowanie Konrada z Montferratu i przekazany cesarzowi Henrykowi VI, który z kolei był wściekły na Ryszarda za "rozróbę" na Sycylii. Wolność odzyskał dopiero po zapłaceniu sowitego okupu. Ryszard pogardzał Anglią, nigdy nawet nie nauczył się języka angielskiego. Traktował swój kraj jedynie jako sposób zdobycia korony i źródło pieniędzy na wyprawy wojenne.
P.S.
Pechowa śmierć cesarza Fryderyka stała się źródłem legendy, mówiącej, że cesarz nie utonął, jedynie śpi zaklęty w skale Kyffhäuser i czeka razem ze swoimi rycerzami aż Niemcy będą go potrzebować … .
Ryszard Lwie Serce zakończył swoje życie także w dość szczególny sposób – podczas oblężenia zamku Chalus-Chabrol (wywołanego chciwością Ryszarda), został postrzelony przez pewnego wyrostka, który w jednej ręce trzymał kuszę i zasłaniał się patelnią. W niegroźnie wyglądającą ranę wdała się gangrena i jeden z najsławniejszych władców europejskich zmarł.
Podczas oblężenia Akki grupa krzyżowców z Lubeki i Bremy założyła szpital dla rannych i chorych współziomków – tak powstał Zakon Najświętszej Marii Panny, zwany u nas popularnie Krzyżakami.
Steven Runciman „Dzieje wypraw krzyżowych” – klasyka.
Hans Eberhard Mayer „Historia wypraw krzyżowych” – także ciekawie (i nieco odmiennie) napisana.
Inne tematy w dziale Kultura
