Jakkolwiek nazwa brzmi niepokojąco, chodzi o kolejny (niezwykły, trzeba przyznać) organizm państwowy, jaki powstał na słowiańszczyźnie. Jednak jeśli Państwo Samona można najlepiej opisać jako stricte militarną ordę, to Państwo Wielkomorawskie (które powstało niejako na gruzach państwa Samona) jako organizm przypominający wschodnie państwo centralistyczne (choć nie do końca:), gdzie władzę trzymało plemię (a w zasadzie trzy plemiona) morawskie.
Założycielem Wielkich Moraw był słowiański władca plemienny Mojmir (pierwszy z dynastii Mojmirowców), który w 830 roku przejął władzę nad ordą z Moraw (gdy Awarowie stracili na znaczeniu). Mojmir zdołał zjednoczyć wiele plemion i uczynił z nich organizm całkiem sprawnie działający, choć naprawdę niezwykły – charakter wczesnofeudalny dotyczył jedynie niewielkiej części społeczeństwa, tej uprzywilejowanej na czele z Wielkim Księciem (kniaź, kьnędzь, vladyka), zaś reszta społeczeństwa znajdowała się na etapie demokracji wojskowej. Wszystko działało dobrze, jeśli książę był sprawnym władcą, gorzej, gdy nie potrafił narzucić swej woli poddanym.
Państwu Wielkomorawskiemu było zawsze wrogie Państwo Wschodniofrankijskie, i to właśnie z nim, a ściśle rzecz biorąc z biskupami niemieckimi, Wielkie Morawy ścierały się najmocniej (z Bułgarią i Madziarami także, lecz w dużo mniejszym wymiarze). Już od MojmiraI (poprzez Rościsława, Sławomira, Świętopełka I Wielkiego) aż do Mojmira II, czyli ostatniego z władców, Państwo Wielkomorawskie nieustannie walczyło (także na polu dyplomatycznym) z państwem Wschodniofrankijskim. I nie tylko walczyło, ale także zwyciężało, stając się prawdziwym mocarstwem.
Tu potrzebne wyjaśnienie – ówczesny charakter administracji frankijskiej opierał się na kościele. Dlatego też już od Karola Wielkiego, wyższy kler niemiecki składał się głównie z ludzi świeckich, dobrych wojowników (zwłaszcza na ziemiach graniczących z żywiołem słowiańskim), ale też często ze zwyczajnych analfabetów – dopiero w XII i XIII wieku wymagano, by biskupem w Niemczech zostawała osoba piśmienna.
Mimo tego „słowianożerstwa” Państwo Wielkomorawskie całkiem nieźle sobie radziło, sprawiając nawet germanom baty. Dopiero problemy na własnym podwórku morawskim (spór pomiędzy Mojmirem II i jego bratem Świętopełkiem II), połączone ze wspólnym najazdem Niemców i Madziarów w 907 (?) roku doprowadziły kraj do upadku.
Zresztą skierowanie (przy pomocy przekupstwa) Madziarów Na Wielkie Morawy (wcześniej Bizancjum tak samo kupiło ordę, by ta pomogła w walce z Bułgarami), nie wyszło im (Niemcom) na dobre - okrutni koczownicy parli dalej, pustosząc Bawarię, Saksonię i Szwabię. Przerażony i bezsilny cesarz Arnulf wówczas przekonał przywódców ordy, by uderzyli na Italię, zostawiając w spokoju jego tereny (co go sporo kosztowało). Nie wiem czy to prawda, ale podobno po dziś dzień w zachodnich podręcznikach historii uczą, iż Madziarów do ataku na Italię pchnęli Słowianie – jest to efekt wielkiej akcji propagandowej, rozpoczętej już przez cesarza Arnulfa.
Już pierwszy z Mojmirowców przyjął chrześcijaństwo, które początkowo egzystowało na Morawach razem z pogańskimi kultami. Jednak panoszenie się bawarskich księży (razem z nieustanną wrogością władców wchodniofrankijskich, jak Ludwik Niemiecki) spowodowało, że książę Rościsław wygnał z kraju łacińskie duchowieństwo, po czym próbował razem ze sławnymi Cyrylem i Metodym utworzyć w kraju niezależny Kościół Słowiański.
Ów niezwykły eksperyment się nie udał (chociaż miał duże szanse powodzenia), jednak nie wskutek wrogiej działalności niemieckiego kościoła (choć ta była znaczna, posuwano się do fałszerstw i prób zamordowania sławnych misjonarzy), tylko z uwagi na pacyfizm chrześcijaństwa w wersji Cyryla i Metodego (oraz jego uczniów). Gdyby kościół starosłowiański był tak agresywny w swej formie jak kościół wschodniofrankijski (niemiecki), z pewnością mógłby przetrwać. Oczywiście był epizod, gdy na czele powstania antyfrankijskiego stanął książę Sławomir, kapłan słowiański, jednak uczynił to na wyraźne żądanie a jego panowanie było krótkotrwałe – oddał tron Świętopełkowi i spokojnie wrócił do kapłaństwa.
Ów dość niebezpieczny dla trwałości państwa, zwłaszcza w sytuacji nieustannego Drang nach Osten, pacyfizm kościoła słowiańskiego był dość kłopotliwy. Jednak nie jest raczej prawdą (jak przypuszcza Chrzanowski w swej „Kronice Słowian”), że Świętopełk przehandlował kościół starosłowiański w zamian za koronę. Tytuł rexa kniaź zdobył dzięki swoim sukcesom militarnym i dyplomatycznym (nie kupił, tylko wywalczył!). Niepodważalnym faktem jest także to, że Świętopełk wygnał ostatecznie z kraju kreaturę biskupa Wichinga, który prześladował słowiańskich duchownych.
Kontrowersyjna jest także teza, że to Świętopełk wydał Niemcom Rościsława. Rościsław dostał się do niewoli najprawdopodobniej wskutek interwencji niemieckiej (był ożeniony z księżniczką wschodniofrankijską, nieznaną z imienia). Gdyby Świętopełk miał w swej władzy Rościsława, z pewnością nakazałby go zabić, gdyż żyjący pretendent do tronu był zawsze zagrożeniem w okresie buntów.
Sam Świętopełk oczywiście zaproponował pomoc w zwalczeniu buntu w państwie wielkomorawskim, jednak zupełnie nie zamierzał być niczyim poddanym i niemal od razu stanął na czele buntu. Wojska wysłane przez biskupów niemieckich Świętopełk pokonał, a w zasadzie wyrżnął do nogi (nawet zakazał brać jeńców). Jego sukcesy militarne, zwłaszcza w czasie niepokoju, są nieco zaskakujące, ponieważ przeciwko niemu wysłano co najmniej osiem silnych kontyngentów wojsk biskupich.
Świętopełk jednak był doskonale zorientowany w wojskowości frankijskiej i udało mu się, ze względu zapewne na nacisk biskupów (by sprawę Wielkich Moraw zakończyć jak najszybciej), pokonać każdy z tych kontyngentów pojedynczo.
Mimo iż Państwo Wielkomorawskie ostatecznie upadło, to jednak wytworzone przez niego państwowe struktury zdołały przetrzymać zawieruchę i trwały jeszcze przez dziesięciolecia, stając się zalążkami przyszłych państw.
http://pl.wikipedia.org/wiki/Pa%C5%84stwo_wielkomorawskie
http://pl.wikipedia.org/wiki/Mojmir_I
http://pl.wikipedia.org/wiki/Ro%C5%9Bcis%C5%82aw_%28ksi%C4%85%C5%BC%C4%99_wielkomorawski%29
http://pl.wikipedia.org/wiki/S%C5%82awomir_%28morawski%29
http://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%9Awi%C4%99tope%C5%82k_I_morawski
http://pl.wikipedia.org/wiki/Mojmir_II
„Wielkie Morawy. Epoka i sztuka.” Jan Dekan.
„Kronika Słowian – tom I – Rzesza Wielkomorawska i kraj Wiślan” Witold Chrzanowski.
„Świętopełk I Wielki król Wielkomorawski” Witold Chrzanowski.
„Państwo wielkomorawskie i jego sąsiedzi” Krzysztof Polek.
„Słowianie zachodni. Początki państwowości” Andrzej Michałek.
Inne tematy w dziale Kultura
