Męczeństwo

Obecnie się uważa, że wspólną cechą wszystkich pierwszych biskupów Rzymu (bo termin „papież” jeszcze wtedy nie istniał i biskup Rzymu był równorzędny innym biskupom) było świętość i męczeństwo. Jednak Euzebiusz pisze wprost w swojej „Historii Kościelnej” o dobrym traktowaniu chrześcijaństwa przez cesarzy. I nie ma w tym nic dziwnego, ponieważ te pogańskie, okrutne i bezwzględne imperium było religijnie … tolerancyjne. Zważywszy na duże zróżnicowanie jego mieszkańców było to wręcz konieczne i umożliwiło mu tak długie trwanie.

Te czasy są ważne też z innego powodu - wtedy kształtowała się kasta duchownych. Pojawili się starsi (presbyteros) oraz nadzorcy (episkopos), czyli namiastki dzisiejszych księży i biskupów. Oczywiście początkowo „funkcję” starszego (księdza) sprawowali ci, co swoim postępowaniem i moralnością udowodnili, że nadają się do nauczania innych. Natomiast nadzorcy (biskupi) kierowali starszymi. Starsi i nadzorcy (fatalne tłumaczenie, ale najlepiej oddaje sens tego słowa) nie wyróżniali się strojem od zwykłych wierzących.

Jeszcze jedno – z wykopalisk prowadzonych w katakumbach Pryscylii wynika, że funkcje ówczesnych duchownych sprawowały też kobiety. Malowidła przedstawiają je gdy udzielają komunii, czy też w chwili ich wyświęcania. Pamiętajmy, że chrześcijaństwo szerzyło się w imperium, gdzie pogańskich kapłanek było sporo. Nic zatem dziwnego, że pojawiały się także diakonisy, presbytery i episkopy:)

Linus (67?-76?) Mało danych. Przedstawia się go jednak jako męczennika i świętego.

Anaklet (76?-88?) Także święty i męczennik.

Klemens I (88?-97?) Zbieżność jego imienia z imieniem kuzyna cesarza Domicjana, Tytusa Flawiusza Klemensa, który został stracony w 96 roku, przyczyniła się do powstania w średniowieczu niezwykle cudacznej legendy o dalekich podróżach i zwyczajowym męczeństwie Klemensa I:) W rzeczywistości chorobliwie podejrzliwy cesarz Domicjan oskarżył swojego kuzyna Flawiusz Klemensa (ale nie papieża!) o uleganie wpływom żydowskim. Przy okazji, jako że łączono ich z Żydami, dostało się i chrześcijanom – niektórych skazano na wygnanie (później pozwolono im wrócić), ale to wszystko.

Klemensowi I przypisuje się autorstwo Listu do Koryntian i II Listu do Koryntian, choć jest to niepewne.

Za jego pontyfikatu cesarz Domicjan zakazał kastracji, która pojawiła się wśród niektórych chrześcijańskich kapłanów (unikali w ten sposób cielesnej pokusy). Jak widać, kwestia płci i seksu niemal od początku zaprzątała umysły chrześcijan.

Ewaryst (97?-105?) Jak donosił Euzebiusz z Cezarei, za cesarza Trajana doszło do gwałtownych sporów pomiędzy chrześcijanami (i pomiędzy heretykami chrześcijańskimi), które kończyły się lawiną wzajemnych oskarżeń. W efekcie tego w Azji Mniejszej (za sprawą Pliniusza Młodszego) kłótliwych chrześcijan oskarżono o ateizm. Zwyczajowo zaczęto wymagać od nich, by złożyli ofiarę z kadzidła i wina pogańskim bogom.

To może się niektórym wydawać dziwaczne, ale Rzym nie znosił jedynie ateistów, a za takich uznawał także tych, którzy nie szanowali wszystkich bogów:)

Kto wtedy nie chciał złożyć ofiary, mógł być ukarany śmiercią, to trzeba przyznać. Tylko że wszyscy ofiary składali (co chyba nie dziwi?). Cesarz Trajan zaś nalegał na Pliniusza, by ten traktował wszystkich łagodnie.

Mimo iż te prześladowania odbywały się w Azji Mniejszej, Ewarystowi udało się umrzeć w jakiś sposób śmiercią męczeńską w Rzymie.

Aleksander I (105?-115?) Podobno wprowadził do użycia wodę święconą i tradycję zdejmowania nakrycia głowy w kościele. Aha, bym zapomniał – święty i męczennik.

Za jego pontyfikatu ustawiono kolumnę Trajana, która miała upamiętniać zwycięstwo nad Dakami. Wkrótce, w 392 roku chrześcijanie strącą ze szczytu kolumny orła, który się tam znajdował. A w 1597 roku ustawią tam pomnik św. Piotra.

Jest to naprawdę widok w duchu chrześcijańskim – oto na kolumnie upamiętniającej wyjątkowo krwawą i okrutną wojnę (zakończoną niemal eksterminacją narodu Daków) i która wybuchła wyłącznie z powodu chciwości, stoi sobie św. Piotr … (Według legendy, cesarz Trajan został wskrzeszony i ochrzczony przez papieża Grzegorza Wielkiego:)

Sykstus I (115?-125?) Brak danych. Za jego pontyfikatu rozgorzał spór o dacie Wielkiej Nocy. Cesarz Hadrian, ponieważ wzajemne oskarżenia wśród chrześcijan nie ustawały (nawet zaczęły eskalować), nakazywał szczególnie surowo karać tych, co dopuszczają się pomówień.

Może za to Sykstus został świętym i męczennikiem?

Telesfor (125?-136?) Grek o ciekawym imieniu. Mało danych. Prawdopodobnie wprowadził 40-dniowy post i pasterkę. Święty męczennik. Jest on jedynym męczennikiem papieżem, o jakim pisał Ireneusz, choć również nie wiadomo, na czym polegało to męczeństwo.

Hygin (136?-140?) Brak danych. Rzecz jasna święty i męczennik. Cesarz Hadrian za jego pontyfikatu, ponieważ zakaz kastracji nie był przestrzegany, wprowadził karę śmierci za dobrowolne okaleczanie się. Dla rzymskich władz, które zawsze dbały o duży przyrost naturalny, tego typu wycięty celibat nie był mile widziany.

Pius I (140?-155?) Jego imię pojawia się w Fragmencie Muratoriego (taki wykaz ksiąg świętych z II wieku) – miał być bratem Hermasa, autora sławnego Pasterza. Pius I został oczywiście świętym i męczennikiem.

Anicet(155?-166?) Ostrzygł podległe mu długowłose duchowieństwo i pewnie za to został świętym oraz męczennikiem. Podczas jego pontyfikatu działał Marcjon, który uważał, że chrześcijaństwo powinno odrzucić Stary Testament i rozwijać doktrynę wyłącznie w oparciu o listy św. Pawła. Marcjon założył w Rzymie własną gminę, która zaczęła się cieszyć sporą popularnością.

Marcjon jest o tyle ciekawy, że starał się on podkreślać miłosierną, pobłażliwą i kochającą naturę Boga, co nie zgadzało się z tezami ortodoksów, którzy lubili widzieć Boga też jako rozgniewanego i karzącego.

Soter(166?-175?) Za jego pontyfikatu próbowano ponownie ustalić datę Wielkanocy a małżeństwo stało się sakramentem. Gromił Dionizego, ówczesnego biskupa Koryntu, za pobłażliwe podejście do rozwiązłości seksualnej i tolerancję wobec grzeszników. Tradycyjnie umarł śmiercią męczeńską i tradycyjnie też został świętym (oczywiście nie wiadomo jak to się stało).

Eleuteriusz (175?-189?) W wyniku zabawnej pomyłki (pomylono Britio z Brytanią, czyli Edessę z Brytanią) przypisywano Eleuteriuszowi próbę nawrócenia … króla brytyjskiego Lucjusza:) Święty i męczennik.

Około roku 178 na Rzym spadły liczne klęski żywiołowe – to był zawsze okres wzmożonej działalności różnego rodzaju nawiedzonych przepowiadaczy. Cesarz Aureliusz musiał wtedy wydać edykt przeciwko siewcom zabobonów (oczywiście byli nimi chrześcijanie, głównie montaniści), którzy lubili straszyć ludzi nadchodzącą apokalipsą.

Pod koniec tego okresu Ireneusz z Lyonu naliczył dwadzieścia odmian chrześcijaństwa. To nie jest tak źle, ponieważ w roku 384 będzie ich już osiemdziesiąt. Z tego właśnie powodu imperium zaczynało wrzeć od wściekłych sporów religijnych toczonych pomiędzy chrześcijanami. Pogaństwo było tolerancyjne wobec innych kultów, natomiast chrześcijanie zawsze odnosili się z pogardą do innych. Co ciekawe, pogarda była zawsze u chrześcijan najsilniejsza w obrębie własnej grupy wyznaniowej, czyli wobec heretyków.

P.S.

Oczywiście najbardziej znane są prześladowania związane z wielkim pożarem Rzymu w 64 roku, o które wówczas oskarżono Nerona (mało prawdopodobne). Ponieważ jednak znalazło to posłuch wśród mieszkańców, Neron musiał szybko znaleźć kozła ofiarnego – wybór, polityczny i w zasadzie przypadkowy, padł na grupę Żydów schizmatyków (czyli chrześcijan, którzy wtedy rodzili się jako ruch rozłamowy w gminach żydowskich).

Co najciekawsze, gdyby nie wybór Nerona, to chrześcijaństwo najprawdopodobniej przestałoby istnieć – rozpłynęłoby się wśród mnóstwa innych kultów i wierzeń, które były znaczniej bardziej atrakcyjne. Neron niechcący skonsolidował chrześcijan i mimo iż krwawe prześladowania były krótkotrwałe i ograniczone wyłącznie do stolicy imperium, to dały chrześcijanom potrzebną siłę – ot, paradoks. Tak uważa Aleksander Krawczuk i trudno się z nim nie zgodzić.