Antalya Diplomatic Forum: Turcja mediatorem między Rosją a Ukrainą

Rola dyplomacji w polityce międzynarodowej pozostaje do dziś znacząca. W akademickim uproszczeniu dyplomację można rozumieć jako proces pomiędzy aktorami (dyplomatami, zwykle reprezentującymi państwo) funkcjonującymi w systemie  międzynarodowym i angażującymi się w dialog prywatny i publiczny (dyplomacja), aby w sposób pokojowy realizować swoje cele. Dyplomacja zazwyczaj obejmuje pokojowe taktyki, takie jak negocjacje i dialog. Dyplomacja pozostaje zatem podstawową metodą komunikacji między przywódcami i państwami. Jednym z ważniejszych forów dyplomatycznych ustanowionych w ramach stosunków wielostronnych jest Antalya Diplomatic Forum– które gromadzi „środowiska polityczne, dyplomatyczne, naukowe, dziennikarskie, społeczeństwa obywatelskiego, biznesu i innych liderów, aby docenić wyzwania, możliwości i innowacyjne podejścia w zaangażowanie dyplomatyczne i rozwiązania w służbie trwałego pokoju i rozwoju”. Pierwsze takie forum zorganizowano w 2021 roku i kładło nacisk na rolę organizacji międzyparlamentarnych i ich skuteczność w systemie stosunków międzynarodowych. Uczestnicy Antalya Diplomatic Forum 2021 dyskutowali o wielu kwestiach, takich jak współpraca regionalna, bezpieczeństwo, energetyka, dyplomacja parlamentarna, efektywność organizacji regionalnych, "gender balance" i zrównoważony rozwój.

Turcja na łączach z Ukrainą

Druga edycja " Antalya Forum Dyplomatyczne" została zorganizowana w dniach 11-13 marca 2022 roku w Centrum Kongresowo-Wystawienniczym NEST w śródziemnomorskim kurorcie Antalya . Tym razem odbywała się ona pod hasłem „Recoding Diplomacy”. W Forum wzięło udział łącznie 17 ( sic !) szefów państw i rządów, 80 ministrów spraw zagranicznych i 39 znaczących przedstawicieli organizacji międzynarodowych. Forum odbyło się w krytycznym momencie na tle toczącej się w Europie wojny wywołanej niesprowokowaną rosyjską agresją na Ukrainę. Jedna z sesji Forum odbyła się pod hasłem „Cena pokoju czy koszt wojny”. Prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski nie mógł uczestniczyć w Forum , ale ukraiński premier Denys Szmyhal przekazał swoje mocne przesłanie. „Rano 24 lutego 2022 roku świat się zmienił i to nie tylko dla Ukrainy. Nie należy wierzyć w to, co mówią przywódcy Rosji i Białorusi" – zaapelował do zgromadzonych premier Ukrainy. „Nie ma dnia, żeby Rosja nie ostrzelała ukraińskich miast, obszarów mieszkalnych i infrastruktury krytycznej pociskami balistycznymi i manewrującymi” – powiedział i słusznie krytykował rosyjskich urzędników, którzy cynicznie uzasadniali zbrodnie wojenne i propagandę. Sekretarz NATO Jens Stoltenberg,z którym miałem okazję porozmawiać mówił o roli NATO we wspieraniu Ukrainy i kategorycznie stwierdził, że „Rosja powinna szanować wolne i niezależne decyzje wolnych i niepodległych krajów”. „Istnieje silna potrzeba pomocy Ukrainie pod każdym względem, ale jednocześnie istnieje również potrzeba pomocy Rosji” –dyplomatycznie powiedział Stoltenberg , podkreślając rolę organizacji wielostronnych, takich jak ONZ, UE i NATO. „Powinno być co najmniej uzgodnienie korytarzy humanitarnych, aby wydostać stamtąd i sprowadzić ludzi ” – stwierdził były norweski premier, obecnie " nr 1" w Organizacji Paktu Północnoatlantyckiego. „Potrzebujemy silnych organizacji wielostronnych: takich jak UE, ONZ i NATO”-dodał polityk, który był tuż po spotkaniu z premierem Mateuszem Morawieckim.

Fiasko rozmów pokojowych

To naprawdę godne docenienia, że Turcja podejmuje wysiłki na rzecz pokoju między Rosją a Ukrainą. Zresztą przyznajmy, że - o czym pisałem już wcześniej na łamach " Gazety Polskiej Codziennie" - prezydent tego kraju Recep Tayyip Erdogan podejmował wysiłki prowadzące do porozumienia między Moskwą a Kijowem zanim jeszcze wojska rosyjskie napadły na naszego i swojego sąsiada. Obecnie działania Ankary skupione są wokół idei promowania negocjacji dyplomatycznych między "skonfliktowanymi stronami", jak to jest dyplomatycznie formułowane. Właśnie na Forum odbyły się trójstronne rozmowy z udziałem ministrów spraw zagranicznych Rosji Siergieja Ławrowa i Ukrainy Dmytro Kuleby, w których udział wziął także minister spraw zagranicznych Turcji Mevlut Cavusoglu. Jednak pomimo daleko idacych tureckich wysiłków, impas trwał. Ukraiński  minister spraw zagranicznych Ukrainy Dmytro Kuleba skrytykował to, co nazwał brakiem szczerości Rosji. Kuleba powiedział: „Nie możemy zatrzymać wojny, jeśli kraj, który rozpoczął agresję, nie ma na to ochoty. Jesteśmy gotowi do dyplomacji, ale gotowi też do obrony. Według tureckiego ministra spraw zagranicznych - i z nim miałem spotkanie, znamy się od lat, pamięta, że przyleciałem do Ankary w pierwszej zagranicznej delegacji po zamachu stanu w tym państwie ,gdy Turcja poddawana była jeszcze swoistemu ostracyzmowi - „jest wiele elementów, o których dyskutuje Rosja i Ukraina, w tym neutralność. Na stole jest także kompleksowe porozumienie pokojowe”.
Uczestniczyłem w Antalya Diplomatic Forum jako przewodniczący European Union-Turkey Friendship Group. Jako członek Parlamentu Europejskiego ,a więc niejako w imieniu Unii  doceniłem rolę mediatora odgrywaną przez Turcję poprzez jej pokojowe zaangażowanie przy jednoczesnym wspieraniu suwerenności i integralności Ukrainy. Stanowisko Turcji jest zgodne w tej kwestii z pryncypialnym stanowiskiem Unii Europejskiej. Podkreśliłem, że priorytetem UE jest zakończenie wojny, a następnie podjęcie kroków ułatwiających akcesję Ukrainy do bloku. Podstawowym celem Unii Europejskiej jest w tym momencie zapewnienie, by Ukraina najpierw uzyskała nienaruszalność i stabilność terytorialną. Unia mocno - za mocno ? - wierzy w proces dyplomacji i będzie nadal wspierać wszystkie inicjatywy dyplomatyczne, jak również niedawno zakończone Antalya Diplomatic Forum, podczas którego byłem jedynym prelegentem.

*Jest to polska wersja artykułu autorstwa b. wiceprzewodniczącego Parlamentu Europejskiego, który ukazał się właśnie w „New Delhi Times” pt. „Antalya Diplomatic Forum: Turkey’s effort to play a mediator in Russia-Ukraine war”
*tekst ukazał się w „Gazecie Polskiej Codziennie” (21.03.2022)