W trosce o bezpieczeństwo żywnościowe

Światowa Organizacja ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO), z siedzibą w Rzymie definiuje zrównoważony system żywnościowy (SFS) jako taki system żywienia, który nie tylko zapewnia bezpieczeństwo żywnościowe i odżywianie dla wszystkich na dziś, teraz, ale również funkcjonuje w taki sposób, że ekonomiczne, społeczne i środowiskowe podstawy do generowania bezpieczeństwa żywnościowego i odżywiania dla przyszłych pokoleń nie są zagrożone. Według FAO, system ten – SFS – ma następujące cechy: 1) jest opłacalny przez cały czas (zrównoważenie ekonomiczne); 2) przynosi szerokie korzyści dla społeczeństwa (zrównoważenie społeczne); oraz 3) ma pozytywny lub neutralny wpływ na środowisko naturalne (zrównoważenie środowiskowe).

Globalizacja polityki żywnościowej?

SFS jest integralną częścią realizacji Celów Zrównoważonego Rozwoju Organizacji Narodów Zjednoczonych (SDGs). Osiągnięcie SFS jest z kolei centralnym elementem programu Unii Europejskiej, który zakłada położenie kresu głodowi, osiągnięcie bezpieczeństwa żywnościowego i poprawę żywienia m.in. poprzez stawianie na dedykowana, wzmocniona współprace na linii nauka-polityka oraz wspieranie dialogu między różnymi politykami, mającymi wpływ na bezpieczeństwo w obszarze żywienia i walki głodem w krajach ,jak to kiedyś określano, „Trzeciego Świata” (lub „krajach rozwijających się”) .

Rada Europejska uznała potrzebę przejścia na zrównoważone systemy żywnościowe, które chronią również zdrowie ludzi, a także przyjęła-zapewne zbyt idealistycznie – że przejście na tzw. neutralność klimatyczną przyniesie znaczące możliwości, takie jak potencjał wzrostu gospodarczego, rozwoju biznesu i technologii.

Unia Europejska opracowała szereg strategii na rzecz osiągnięcia SFS. Strategia „od pola do stołu”, nierozerwalnie związana z Europejskim Zielonym Ładem, często krytykowana w Polsce ,ale zdecydowanie broniona przez polskiego komisarza w Unii Europejskiej Janusza Wojciechowskiego, zakłada, że systemy żywnościowe UE powinny: 1)mieć neutralny lub pozytywny wpływ na środowisko, 2)pomagać w łagodzeniu zmian klimatycznych i dostosowywać się do ich skutków, 3) odwracać utratę bioróżnorodności, 4) zapewniać bezpieczeństwo żywnościowe , żywienie i zdrowie publiczne, zapewniając wszystkim dostęp do wystarczającej ilości bezpiecznej, pożywnej i zrównoważonej żywności oraz 5) zachowanie przystępności cenowej żywności przy jednoczesnym generowaniu bardziej sprawiedliwych zysków ekonomicznych, wspieraniu konkurencyjności sektora dostaw UE i promowaniu sprawiedliwego handlu.

Małżeństwo Zielonego Ładu ze Wspólną Polityką Rolną?

Strategia „od pola do stołu” stanowi, że Unia będzie wspierać globalne przejście na zrównoważone systemy rolno-spożywcze, zgodnie z celami strategii i celami zrównoważonego rozwoju. W związku z tym strategia ma na celu wykorzystanie polityki zewnętrznej UE, w tym współpracy międzynarodowej i zewnętrznej polityki handlowej, do osiągnięcia tych założeń. Cele strategii obejmują aż 50-procentowe ograniczenie stosowania chemicznych i niebezpiecznych pestycydów; 50-procentowe zmniejszenie strat składników pokarmowych przy jednoczesnym zapewnieniu braku pogorszenia żyzności gleby; 20-procentowe zmniejszenie zużycia nawozów; oraz 25-procentowy wzrost wykorzystania gruntów w Unii Europejskiej pod rolnictwo ekologiczne. Aby strategia „od pola do stołu” odniosła sukces, konieczne jest -zdaniem autorów tejze czyli Komisji Europejskiej – jej dostosowanie do szerszych celów Unii w zakresie zrównoważonego rozwoju. Komisja Europejska ogłosiła również przeznaczenie 15 miliardów euro z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich. W tym konkretnym przypadku chodzi o wsparcie obszarów wiejskich w procesie transformacji niezbędnej do dostosowania się do Zielonego Ładu UE i osiągnięcia celów określonych w strategii „od pola do stołu”. 10 września 2021 r. komisje Parlamentu Europejskiego ds. Środowiska, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności oraz Rolnictwa przyjęły stosowana rezolucję 94 głosami „za” przy 20 „przeciw” i 10 wstrzymujących się. W rezolucji tej wprost stwierdzono, że systemy żywnościowe UE muszą zmniejszać ślad węglowy i zwiększać zrównoważony rozwój na wszystkich etapach tego żywnościowego „łańcucha pokarmowego”. Oczywiście z tego punktu widzenia Wspólna Polityka Rolna (WPR) Unii Europejskiej również wprowadziła szereg zmian strukturalnych. Proponowane zmiany unijnej Polityki Rolnej uwzględniają czynniki środowiskowe, takie jak powiązanie ich z praktykami rolniczymi przyjaznymi dla środowiska oraz wprowadzenie tzw. „programów-echo”, które będą nagradzać rolników za pójście dalej niż określone wymogi zrównoważonego rolnictwa. Unia Europejska musi podjąć dalsze środki, aby zapewnić, że jej Wspólna Polityka Rolna zagwarantuje odpowiednie inicjatywy finansowe na rzecz promowania zrównoważonego rolnictwa. WPR musi, zdaniem planistów z Brukseli, być dostosowana do Zielonego Ładu UE.

140 milionów euro na walkę z głodem

Unia Europejska musi również zintensyfikować badania w zakresie technologii i innowacji. Poważny krok w tym zakresie został zrobiony, gdy 25 września przewodnicząca Komisji Europejskiej ,była minister obrony Niemiec, chrześcijańska demokratka, Ursula Gertrud von der Leyen ogłosiła, że Komisja Europejska zobowiązała się do wsparcia badań nad zrównoważonymi systemami żywnościowymi i walki z głodem żywności za pośrednictwem CGIAR (znanym również jako Grupa Konsultacyjna ds. Międzynarodowych Badań Rolniczych) niebagatelna kwota 140 milionów euro. Komisarz ds. partnerstwa międzynarodowego Jutta Urpilainen, była wicepremier i minister finansów Finlandii, socjaldemokratka, zauważyła podczas tej samej konferencji, że „Unia promuje zrównoważone systemy żywnościowe. Skoordynowane działania globalne będą miały decydujące znaczenie dla osiągnięcia zrównoważonej pod względem środowiskowym, społecznym i gospodarczym transformacji systemów żywnościowych”.

*tekst ukazał się w "Gazecie Polskiej Codziennie"  (11.10.2021)