W czasach przedrozbiorowych powstawały dzieła proponujące zmiany, udoskonalenia naszego państwa. Pierwszym było chyba Frycza Modrzewskiego „ O poprawie Rzeczpospolitej ...”. Pisał w nim, że odstawy RP to „Uczciwe obyczaje, srogość sądu, biegłość w rzeczach wojennych”. Jednak najciekawsze w tym temacie było dzieło Stanisława Leszczyńskiego „ Głos wolny, wolność ubezpieczający” z 1731 roku. Dodawał on jeszcze jedną podstawę. Cztery zasadnicze części rządu "wojny, skarbu, sprawiedliwości, porządku generalnego". Leszczyński był raz krótko polskim królem (1704-1709 i 1733-1736). Trwała w tym czasie wojna domowa - Jedni od Sasa, drudzy od Lasa. Rosja, Prusy, Austria uniemożliwiły jego panowanie zawierając Pakt Trzech Czarnych Orłów (Traktat Löwenwolda) . Długo był władcą Lotaryngii, nazywanym „królem dobrodziejem”.
"Strach pomyśleć jakimi zewsząd jesteśmy otoczeni sąsiadami, i w jakie siły nasze domowe ufamy, żeby komukolwiek z nich dać odpór" " zbytnie poleganie i ufność w traktaty, jeśli nas trzyma w niegotowości, ta sama niegotowość jest okazyą i pobutką do zerwania ich".
"Przyjdzie i kolej na nas, jeśli bez broni stać będziemy" Przewidywał rozbiory i likwidację państwa. Zwracał uwagę na to, że zmieniły się metody walki. Już sama szabla, którą granice wywalczyliśmy, nie starczy, że nie mamy fortec. Sojuszników postulował takich, którzy mają z nami wspólny interes. „Nie zawsze cudzoziemcy chcą podbić nas orężem, ale trzymać w zamęcie” ostrzegał.
Jakie może być bezpieczeństwo w państwie "gdzie sądy bez sprawiedliwości, wojsko bez dyscypliny" i pieniędzy, podobnie jak skarb państwa?
"Drugim motivum dla erekcyi wojska na wojnę skuteczną winno być pomiarkowanie się siłami sąsiadów naszych. Wyznajemy ze wstydem, że żadnemu z tych co nas opasali oprzeć, się nie możemy".
" Cóżeśmy wskórali na kligacyi ... cesarskiej i moskieskiej przeciw Turkom. Tylko spustoszenie pogranicznych prowincji i stratę tylu ludu cheścijańskiego w niewolę pogańską zabranego " Trzeba walczyć, tylko gdy jest to niezbędne.
Postulował „50 tys wojska i 50 do szybkiego uzupełnienia w razie wojny” a wtedy było nas kilka milionów zaledwie.
Skarb – dawał przykład Holandii - praca to podstawa, nie bogactwa.
Podatki - raz na zawsze ustalone, nadwyżka budżetowa obowiązkowo.
„Mamy ... pogłówne żydowskie.... chciałbym by było zniesione " bo samo imię obrzydłe w chrześcijaństwie i wolnym narodzie płacić od głowy, ad normam haraczu”.
„Sprawiedliwość (rozeznanie między złem a dobrem) - gdyby każdy według niej postępował, to ni byłoby potrzeby formuławania żadnych praw. Każdy czyniłby co powinien”. Najlepiej gdy "wolność samą sprawiedliwością się rządzi".
„Radzi się nie spuszczać na zlecenie cudzoziemskich ministrów, nie znawszy ich pryncypałów”.
„In spem melioris aevi” (W nadziei na lepsze czasy), napis na budynku postawionym po szwedzkim najeździe. Taki podpis dał jako motto swojej pracy.
Traktat Löwenwolda z 1732 roku
[Trzy mocarstwa postanowiły] użyć wszelkich środków zgodnych z polską konstytucją, aby na elekcji wybrano króla, który byłby w stanie utrzymać pokój i dobre stosunki z sąsiadującymi państwami; doświadczenie wykazało, że francuska partia w Polsce wznieca ciągle niepokoje przeciw cesarzowi i królowi pruskiemu, a równocześnie intrygami w Konstantynopolu zagraża Rosji […] W Polsce może powstać stronnictwo popierające Stanisława i podburzające do czynów bezprawnych i przeciwnych postanowieniom Rzeczypospolitej [na mocy konstytucji sejmowych Leszczyński został ogłoszony banitą, a co za tym idzie nie mógł piastować urzędów] sojusznicy przeto zobowiązują się w czasie elekcji wystawić na polskich granicach armie, nie w celu narzucenia wyboru siłą orężną, lecz aby ochraniać polską wolność od wszelkiego skrępowania ze strony państw postronnych.
http://pl.wikipedia.org/wiki/Traktat_Loewenwolda
więcej: http://piastpolski.pl/readarticle.php?article_id=53
Inne tematy w dziale Kultura
