Anatomia upadku PLL LOT

Polskie Linie Lotnicze „LOT” w portfelu Ministra Skarbu Państwa są z wielu względów spółką wyjątkową. Każda najmniejsza zmiana z jej działalności wywołuje duże emocje zarówno wśród osób bezpośrednio zainteresowanych, tj. pracowników, związków zawodowych, jak i polityków.

Nagła informacja o złożeniu wniosku o pomoc publiczną, wbrew wcześniejszym deklaracjom o dobrej kondycji finansowej zelektryzowała nie tylko opinię publiczną, ale także świat polityki. Pojawiły się pytania o przyczyny tak trudnej sytuacji narodowego przewoźnika i osoby odpowiedzialne za zaistniały stan rzeczy.

W związku z tym zespół ds. transportu Fundacji Republikańskiej przygotował szczegółowy raport opisujący działania Ministerstwa Skarbu Państwa w dziedzinie nadzoru właścicielskiego nad spółką Polskie Linie Lotnicze „LOT” S.A w latach 2008-2012.

Opracowując raport autorzy korzystali z ogólnodostępnych źródeł, w tym sprawozdań finansowych i sprawozdań z działalności z lat 2007-2011 opublikowanych w Krajowym Rejestrze Sądowym, dokumentów sprawozdawczych innych spółek publicznych, ze szczególnym uwzględnieniem spółek giełdowych, stenogramów z komisji sejmowych, odpowiedzi na interpelacje i zapytania poselskie oraz doniesień medialnych po ówczesnym sprawdzeniu prawdziwości danych.

Celem raportu jest podsumowanie działalności Ministra Skarbu Państwa w dziedzinie nadzoru właścicielskiego nad spółką Polskie Linie Lotnicze „LOT” – narodowego przewoźnika lotniczego o ponad 80-letniej historii i niebagatelnym wpływie na interesy gospodarcze kraju.

Główne wnioski:

• Ministerstwo Skarbu Państwa w latach 2008-2012 nie prowadziło żadnej spójnej polityki właścicielskiej wobec Polskich Linii Lotniczych LOT. Jedynym pomysłem ministerstwa było jak najszybsze zbycie udziałów w spółce w formie oferty publicznej na przełomie 2008 i 2009 roku.[1]
• W analizowanym okresie nie była prowadzona właściwa polityka właścicielska Ministra Skarbu Państwa na spółką PLL LOT. Minister Mikołaj Budzanowski uzyskał informację o problemach finansowych przewoźnika w momencie złożenia przez spółkę wniosku o pomoc publiczną.[2] Ministerstwo nie podjęło również żadnych działań w stosunku do członków rady nadzorczej PLL LOT wybranych przez Skarb Państwa.
• Spółka Polskie Linie Lotnicze LOT, jako spółką z większościowym udziałem Skarbu Państwa, nie prowadzi transparentnej polityki informacyjnej w zakresie sytuacji finansowej i działalności operacyjnej. W powszechnie dostępnych źródłach[3] dostępne są dane na koniec 2010 roku. Pozostałe informacje na temat spółki pochodzą z dokumentów innych podmiotów oraz z doniesień medialnych.
• Jednym z największych problemów w spółce była duża rotacja na stanowisku Prezesa Zarządu. W ostatnich 5 lat nastąpiło 5 zmian na tym stanowisku. W ogłoszonym w połowie grudnia 2012 r. konkursie Rada Nadzorcza wybrała Sebastiana Mikosza na 13. w historii Prezesa Polskich Linii Lotniczych LOT[4].
• W analizowanym okresie PLL LOT nie przyniósł zysku z działalności gospodarczej, a tym bardziej zysku netto. Skumulowana strata na działalności gospodarczej za lata 2008-2011 wyniosła ponad 1 116 mln zł.
• Rekordową stratę przewoźnik zanotował w 2008 roku – w czasie gdy prezesem zarządu był Dariusz Nowak, a w spółce nie był zatrudniony członek zarządu ds. handlowych. Na koniec 2008 roku strata netto PLL LOT wyniosła ponad 732 mln zł.
• Największe straty w 2008 roku, w wysokości ponad 432 mln zł, przewoźnik poniósł z tytułu wyceny instrumentów pochodnych zabezpieczających ryzyko cen paliwa. W tym okresie za zakupy paliwa była odpowiedzialna osoba nieposiadająca wymaganego doświadczenia w branży lotniczej.
• W celu zniwelowania strat z działalności gospodarczej w analizowanym okresie spółka zbyła większość posiadanych aktywów, głównie dzięki wsparciu spółek i agencji kontrolowanych przez Skarbu Państwa. Łącznie w latach 2010-2012 z tego tytułu PLL LOT uzyskał ponad 641 mln zł.
• Polityka wyzbywania się kluczowych aktywów spółki doprowadziła wyczerpania się w grudniu 2012 roku możliwości spłaty bieżących zobowiązań przewoźnika. Z tego powodu PLL LOT był zmuszony złożyć wniosek do Ministerstwa Skarbu Państwa o pomoc publiczną.
• Zarząd spółki ani właściciel nie reagowali na gwałtowne zmiany na rynku lotniczym, pomijając zjawisko konsolidacji przewoźników lotniczych w grupy takie jak Grupa Lufthansy, Air France/KLM czy British Airways/Iberia, znajdując się na uboczu trudnego, pogrążonego w kryzysie rynku europejskiego.