ARBORETUM w Bolestraszycach k. Przemyśla. Kolumber.pl
Ekopolityka miasta Przemyśla wraz z otuliną przyrodniczą i Turnickim Parkiem Narodowym w projektowaniu, w perspektywie planistycznej 2160-2170 roku / horyzont 4-5 pokoleń do przodu/
Town Ecology
Wstęp
W kierunku pożądanych zmian 1974- 1995 - 2018. Historia powstania tekstu.
1/ Przemyśl jako classroom, school clase. "Conservatio" - Zachowuję.
2/ Ochrona miasta i otuliny. 4 strefy ochrony. Zapobiegam
3/ Przemyśl jako Miasto Zrównoważone. Town Ecology. Chronię.
Zakończenie
Wstęp. Idea i cel napisania tekstu
W 2017 roku na stronie Facebookowej ‘Turnicki Park Narodowy w Projektowaniu’ wpisałem komentarz, że głosowałem za utworzeniem Turnickiego Parku Narodowego jako ówczesny członek Rady Naukowej przy Prezydium Rady Naukowej Ligi Ochrony Przyrody. Zadano mi wtedy pytanie: i co dalej z Parkiem. Odpowiedziałem, że sprawdzę co się dzieje i napiszę tekst na adres osób najlepiej zorientowanych w tej sprawie: ówczesnego prezydenta Przemyśla Roberta Chomy i Marszałka Sejmu PR Marka Kuchcińskiego mieszkających w Przemyślu. Wstępnie w miesiącach letnich 2017 napisałem cztery krótkie posty na swoim profilu FB.
Tekst niniejszy streszcza moje doświadczenia praktyczne i teoretyczne w tym temacie za lata 1974-2018 i przedstawia wnioski.
W kierunku pożądanych zmian 1974 - 1995 - 2018. Historia powstania tekstu.
Data rozpoczęcia studium - maj 2017
Od maja 2017 rozpocząłem studium zbierając najróżniejsze dane; zarówno bezpośrednio związane z Pogórzem, Turnickim Parkiem Narodowym /dalej TPN/, EuroKarpatami, miastem Przemyśl i przepatrując najnowszą literaturę ekologiczną.
Moje dotychczasowe doświadczenia w tym temacie 1974 - 2018
Zanim zacząłem pisać artykuły publicystyczne i naukowe związane z współczesną ekologią już w 1974 jako student przeszedłem na własnych nogach czerwony szlak turystyczny Przemyśl – Brylińce – Kopystańka z odbiciem na Połoninki Rybotyckie, Makową aż do Kalwarii Pacławskiej i Nowosiółek Dydyńskich. Wędrówka trwała ponad 8 godzin na trasie około 30 km.
Od tego czasu aż końca sierpnia 2018 odbyłem kilkadziesiąt wycieczek w tamtych terenach Pogórza Przemyskiego, Przemyskiego Parku Krajobrazowego. Samo miasto Przemyśl znam od II połowy lat 50-tych XX wieku, tak , że zmiany w ekosystemie miasta i jego otuliny są dla mnie łatwo uchwytne w okresie już ponad 60 lat.
31 lipiec 2018 Makowa, Rybotycze – samotnie i pod parasolem.
7 sierpień 2018 Kalwaria Pacławska, Kniażyce – objazd terenów Pogórza w towarzystwie Marszałka Sejmu Marka Kuchcińskiego
Ostatnio na opisywanych terenach byłem 31 lipca ub. r. przechodząc w deszczu i pod parasolem niewielką trasę Makowa-Rybotycze. Upały uniemożliwiły dłuższe wycieczki, m.in. przejście z Posady Rybotyckiej Doliną Jamną do Jureczkowej.
7 sierpnia natomiast byłem na terenach Kalwarii Pacławskiej oraz na terenach dojazdowych /Kniażyce/ w towarzystwie prof. dr hab. Jerzego Pióreckiego twórcy Zakładu Fizjografii PAN i ARBORETUM Bolestraszyckiego, otrzymując od profesora szereg kompetentnych wyjaśnień dotyczących Pogórza. Inną kompetentną osobą która z kolei zna tereny otuliny Przemyśla od strony Krasiczyna był wieloletni dyrektor Zespołu Zamkowo - Pałacowego w Krasiczynie Janusz Czarski. Na objazd tych terenów zaprosił nas Marek Kuchciński – obecny Marszałek Sejmu, znający je od kilkudziesięciu lat.
Konsultacje z profesorem dr hab. Jerzym Pióreckim, wrzesień, październik 2018
W początku października otrzymałem do skopiowania 8 oryginalnych ręcznie wykonanych map formatu A2 od prof. dr hab. Jerzego Pióreckiego - map projektowych TPN, oraz dwie podstawowe pozycje bibliograficzne: opracowanie projektowe TPN oraz leksykon roślin Przemyśla i Pogórza opracowywany przez 23 lata przez profesora. Odbyłem też z profesorem 2 konsultacje.
1995: czy Przemyśl może zostać obiektem wpisanym na Światowe Dziedzictwo Ludzkości UNESCO?
Pierwszy tekst dotyczący tematu opublikowałem w „Przemyskim informatorze kulturalnym” w 1995 roku pt. „Przemyśl – światowym dziedzictwem ludzkości?”. Zaproponowałem władzom miasta wystąpienie do UNESCO o wpisanie Przemyśla jako obiektu o charakterze ekologiczno-kulturowym na Listę Dziedzictwa UNESCO.
Przypominam teraz kontekst mojej wypowiedzi – był to rok 1995. Dzisiaj wiemy, że od kilku lat Przemyśl regularnie wygrywa rankingi internetowe na najpiękniejsze miasto w Polsce. A w 2013 otrzymał nagrodę EDEN dla najpiękniejszego miasta Unii z miast małych i średniej wielkości nie reklamowanych przez mejnstrim medialny. Widać, że postulat mój mający na celu ochronę miasta jako całości mającego unikalne walory – w kontekście dzisiejszym miał duży walor trafności.
Ale już w cytowanym artykule z 1995 podałem informację, że 31 maja 1995 z wnioskiem do ministra kultury o uzyskanie przez miasto Przemysl statusu pomnika historii wystąpił wojewódzki konserwator zabytków.
Grudzień 2018: Stare Miasto w Przemyślu i Twierdza Przemyśl uzyskują status pomników historii
23 letnie starania odnoszą sukces. Jednocześnie na tym kończy się zbieranie materiału do eseju. Można iść dalej, kreślić dalsze plany.
Uwagi z metodyki pisania
Sam problem jest rozległy, ma już bogatą literaturę, dlatego tezy zostaną przedstawione w formie swobodnego i subiektywnego eseju. Bez cytowania literatury, zakładając inteligencję czytelnika sieci że bez trudu dotrze do poszczególnych haseł i informacji z Wikipedii i zasobów Internetu.
Prawie 2 letnie studia na materiałach źródłowych, mapach, literaturze przedmiotu, oraz konsultacjach, wspomaganych doświadczeniem turystycznym 1974-2018, rekapituluję pewnego rodzaju parabolami, ideami porządkującymi temat, lub założeniami strategii ekologicznych . Inaczej: będą to wnioski z przeglądu problemu 1974-2019.
Data zakończenia studium: październik 2018
W dniach od 23 do 27 października po analizie programu New York Scholl w trymestrach 2018 i 2019, oraz analizie 10 największych architektoniczno-urbanistycznych projektów azjatyckich do 2050 roku studium zostało epistemologicznie domknięte.
I jak wspomniałem w tych samych dniach opublikowano informację o przyznaniu zespołowi architektonicznemu Starego Miasta w Przemyślu i Twierdzy Przemyśl statusów pomnika historii.
Zarys głównych idei: Przemyśl i jego głęboka otulina powinny zostać objęte strategią ochronną w perspektywie 4-5 pokoleń do roku 2160 - 2170
Historia nie jest matką wynalazków. Ani nauczycielką życia. Stare idee nieraz piękne i słuszne, nie stanowią dobrego motoru, nie dają perspektywy dla rozwiązania problemu. Zwłaszcza w dzisiejszej cywilizacji technologicznej o dużym natężeniu antropopresji, wspomaganej cywilizacją sieci opartą o superwydajne komputery.
Dlatego jako główną zasadę, którą posiłkowałem się w tekście wziąłem z mojej monografii z 2004 roku "Metodologia nauk i strategii ekologicznych tom 1". Mówi ona, że skoro nie widać końca rozwiązania kwestii ekologicznej na świecie widocznie nie mówi się o tym samym problemie.
I tak jest w przypadku TPN: każde zainteresowane lobby mówi o innym problemie a ekologowie, naukowcy i eksperci mówią o innych problemach. Każdy mówi "ekologia", "ochrona przyrody", "ochrona zasobów", "park narodowy" - a ma na myśli zupełnie co innego.
Studium zatem przyjmuje metodę, że przedstawi problem tak jak widzi.
A którego główne idee można uszeregować w następujący sposób:
* uniknięcie i eliminacja zagrożeń poprzez wzięcie już teraz omawianych ekosystemów w ochronę prawa państwowego
* sprawiedliwość międzypokoleniowa - przyjęcie minimalnej perspektywy planistycznej na rok 2050 i dalej do 2160-2170. Zachowanie nieskażonych zasobów i możliwości nauki i edukacji też dla przyszłych pokoleń.
* uniknięcie Tragedy of Commons
* niedopuszczenie do Efektu Motyla - przekroczenia granicy antropopresji i technopresji od której zaczyna się degradacja nieodwracalna, na którą populacja i prawo państwowe nie ma już wpływu
* zdefiniowanie miasta Przemyśl jako Suinstable City , Miasto Zrównoważone
* określenie Przemyśla, otuliny i TPN w projektowaniu jako "school clase", classroom
* potraktowanie TPN i Pogórza wraz z otuliną i dojazdami, jako Beautiful Community, Wspólnotę Piękna. Zachowują piękno i harmonię przyrody, oraz zasób definicyjny wszystkich podstawowych pojęć do nauki i edukacji w zakresie nowoczesnej ekologii, ochrony przyrody, Parku Narodowego, zasobów przyrody, przyrody nieskażonej, etc.
TPN ma daleko idąca otulinę: Park Krajobrazowy Pogórza Przemyskiego, Park Gór Słonnych, oraz miasto Przemyśl o wybitnych walorach kulturowo-ekologicznych. Tereny te rozwijają szybko w sensie cywilizacyjnym. Niezrozumiały jest brak wyłączenia z pod możliwej antropopresji.
* zachowanie witalności ekosystemu miasta oraz otuliny i TPN.
* zachowanie witalności miasta dla zdrowia mieszkańców. Zarówno zdrowia publicznego jak i jednostkowego. Eliminując niepokój o habitat
Niewielki kontrast epistemologiczny: idee w urbanistyce, na przykład Azja 2018 - 2050
Analiza projektów urbanistycznych i architektonicznych Azji jakie będą oddane do użytku w 2050 roku mówi, że supernowoczesne formy idą w większości z nich, w tym głównie w Manila - Green City, z łączeniem ich - nawet w przypadku tzw. Tower-Sky - ze strefami zieleni nawet w wysokościowcach. A informacja z I dekady marca 2019 mówi, że w Indiach posadzono w ciągu tygodnia 66 milionów drzew.
Więc cel studium - uniknięcie możliwej degradacji miasta i otuliny wraz TPN w perspektywie 2050 roku i dalej w przedziale lat 2160-2170 ma tutaj mocne wsparcie.
Po co realizować w tej chwili w mieście i otulinie wraz z TPN projekty infrastrukturalne naruszające równowagę ekosystemu - skoro najbardziej awangardowe projekty azjatyckie idą już w odwrotnym kierunku. Wprowadzają zieleń nawet w strefę tower sky jako Green City.
Minimalizując możliwość zaistnienia klasycznego i opisywanego w literaturze przedmiotu syndromu "Tragedy of Commons", Dramatu Wspólnoty. Czyli przejęcia jednego, wspólnego i powszechnie dostępnego ekosystemu przez jedne lobby dla celów eksploatacji.
1/ Przemyśl jako classroom, school clase. "Conservatio" - Zachowuję.
Analiza idei "New York Times School" oraz programu trymestrów 2018 i 2019 doprecyzowała w sensie idei cele edukacyjne założone od początku w studium.
Autor doszedł do wniosku, że świetny i trafny w założeniu pomysł NYTimes School można zaaplikować do Przemyśla w nieco innym kierunku a więc nie jako światowej metropolii w której można na miejscu poznawać mechanizmy globalnej megapolis /media, polityka, korporacje, gospodarka, globalne relacje ze światem/, a jako ponad 1.300 letnie miasto-studium o charakterze ekologiczno-kulturowym.
Miasto Przemyśl należy potraktować jako School Clase - gdyż posiada większość definicji do wykładu z nowoczesnej ekologii.
Obecnie po wpisie przemyskiego Old Town i Twierdzy Przemyśl na listę pomników historii w grudniu 2018, Przemyśl należy traktować jako dynamiczną mapę definicyjną [książka ] wraz z dynamicznymi linkami poddefinicji, poszczególnych przedmiotów wykładu z zakresu nowoczesnej ekologii [rozdziały książki].
Termin "School Clase" należy potraktować dosłownie. Jako miejsce - klasa nauczania.
Miasto ma największą ilość zabytków na 1 km kw. w Polsce, Stare Miasto /Old Town/ ze statusem pomnika historii, zabytki architektury romańskiej, średniowiecznej, niedaleko w Krasiczynie renesansowej, elementy baroku, parki miejskie, niedaleko w Bolestraszycach Ogród Botaniczny ARBORETUM wraz z Zakładem Fizjografii PAN, otoczone górami i pięknymi podkarpackimi krajobrazami i dwoma pierścieniami Twierdzy Przemyśl - kolejnym pomnikiem historii.
Widzimy unikalną koegzystencję i koncentrację na niewielkim obszarze pomników historii, zabytków, krajobrazu, przyrody, oraz działalności samorządowej i planistycznej w zakresie ochrony dóbr kultury i ekosystemu miasta.
Idea Przemyśla jako "Class Room", klasy szkolnej, otwiera inne niż dotychczas możliwości turystyczne, mające dodatkowy walor edukacyjny. Jak również możliwości edukacyjno-naukowe, organizacji seminariów, studiów dla młodzieży i studentów z Polski i zagranicy.
Tutaj byłaby pełna aplikacja idei New York Times School.
Z tym, że lekcje, kursy /Lessons, Course/ odpowiadałyby na pytanie: jak wygląda ekologiczno-kulturowe miasto edukacyjne, "miasto - klasa szkolna" i czego można się tam nauczyć.
Różnice między moją propozycją a programem edukacyjnym New York Times School z którego zaczerpnąłem ideę edukacji - w tym przypadku w globalnym megapolis ) widać wyraźnie po lekturze linku:
New York Times School: https://www.nytedu.com/gapyear/
Dalej, już jako uzupełnienie: z dokonanych przeze mnie analiz programów nauczania w różnych wybranych szkołach /uniwersytetach/ Zachodu wcale nie wynika równanie, że im większy ośrodek tam jest wyższy poziom. I tak Nr 1 w amerykańskich szkołach prywatnych o profilu humanistycznym był WILIAMS, o poziomie którego decydują posiadane zbiory i różnorodność.
WILIAMS: https://wcma.williams.edu/
2/ Ochrona miasta i otuliny. 4 strefy ochrony. Zapobiegam
Wnioski na dzisiaj wynikają z obserwacji Przemyśla, Parku Krajobrazowego, rozwoju projektu TPN, jak i analiz rozwoju i ewolucji ekopolityki Polski w omawianych ramach czasowych, ale także z zaobserwowanych zmian na linii gospodarka-ekologia po 1989 roku.
Otóż moje doświadczenie wskazuje jednoznacznie, że kiedy zaniedbana jest ochrona otuliny wokół dowolnego miasta X – to otulina „pada” a za nią w nieodległym okresie czasu "pada" i miasto. Degradacja miasta pociąga za sobą degradację otuliny. I odwrotnie.
Można napisać takie równanie ekologiczne dla potrzeb niniejszego tekstu ale i o walorze też ogólnym:
Pada miasto – pada otulina
Pada otulina- pada miasto
Uważam, że równanie to, rachunek ekologiczny pracuje bardzo mocno, nieraz w perspektywie bardzo krótkiego okresu czasu, nieraz w okresie dłuższym.
Wniosek z niego dla Przemyśla jest prosty: miasto musi prowadzić ekopolitykę w dalekiej perspektywie chroniąc przed możliwą degradacją tereny głębokiej otuliny, będące unikatowymi terenami przyrodniczymi. Proponuję przyjęcie roboczo, technicznie 4 stref ochrony:
4 segmenty ochrony:
Wzór Numer 1:
[A] Przemyśl Town w granicach miasta
[B] otulina 1: od granic miasta do granic Parku Krajobrazowego Pogórza Przemyskiego [PKPP}
[C] otulina 2: od granic PKPP do granic Turnickiego Parku Narodowego
[D] otulina 3: od granic TPN do granic Bieszczadzkiego Parku Narodowego.
I równolegle, przykładowo od strony Krasiczyna Wzór Numer 2
# od granic miasta do granic Krasiczyna
# od granic Krasiczyna do granic Bryliniec /wraz z Rokszycami/
# o d granic Bryliniec przez czerwony szlak na Kopystańkę /541 m./ W domyśle wraz z zejściem z Kopystańki żółtym szlakiem do Rybootycz. Dalsze tereny są uwzględnione we wzorze nr 1.
Wzór Nr 3
podobne obszary do granicy I pierścienia Twierdzy Przemyśl, będącej pomnikiem historii
Wzór Numer 4
podobne obszary do granicy II pierścienia Twierdzy Przemyśl.
Przy obecnych metodach naukowych można z łatwością skwantyfikować każdy metr dróg dojazdowych do szlaków turystycznych, każdy metr doliny Wiaru, oraz wszelkie relacje w segmentach od A do B, do C i do D. Jak również każdy inny dowolny metr kwadratowy opisywanych terenów. I co za tym idzie zdefiniować precyzyjnie źródła - przyczyny antropopresji.
Nawiązując do ostatniego zdania można zauważyć, że tak widziana ekologia jest nauką w najbardziej klasycznym rozumieniu: definiuje i opisuje problem poprzez skutki i przyczyny. Jest więc nauką czysto empiryczną operującą danymi, wskaźnikami i na nich dopiero buduje analizy i ustala wnioski.
Zasada sprawiedliwości międzypokoleniowej; dla pokoleń żyjących w 2160- 2170 też muszą być czyste i nieskażone tereny. Sprawiedliwość ekologiczna. Wymogi zachowania bazy definicji dla edukacji
Tezę o zachowaniu obszarów pięknej przyrody i zasobów naturalnych dla przyszłych pokoleń znajdziemy w każdym dokumencie poświęconym ochronie środowiska ONZ i jej agend jak UNESCO MaB Programme, IUCN, UNEP, etc.
Niezachowanie ich grozi tym, że nie będzie możliwe ustalenie podstawowych definicji jak np. tereny nieskażone, bioróżnorodność gatunków, harmonia przyrody, Beatiful Community, rezerwat przyrody, park krajobrazowy, park narodowy. Antropopresja może wprowadzić w tym okresie 2019 – 2160 /70/ zmiany nieodwracalne.
Obserwując inne miasta w porównywanym okresie – twierdzę z całą pewnością , że wyłączenie jest jedyną metodą ochrony i zachowania tego typu obszarów przed wszelką formą degradacji. Zwłokę w tej sprawie należy traktować jako nieporozumienie.
Tego typu strategia ma również walor edukacyjny: za kilkadziesiąt lat może już nie być odniesienia dla pojęć: „wyjątkowe walory krajobrazowe”, „przyrodnicze” lub „kulturowo-ekologiczne”. Należy zachować się przewidująco z wyprzedzeniem 4-5 pokoleń (2160 - 2170 r.), mając na uwadze fakt, że w wielu miastach i obszarach świata ekologia nie jest możliwa – gdyż nie ma odniesienia do omawianych wyżej pojęć.
Natomiast w obszarach degradacji cywilizacyjnych (o.d.c.) nie jest już możliwa rozmowa o ekologii, gdyż realne desygnaty pojęć już nie istnieją.
Zasada ekologicznej sprawiedliwości regionalnej - wolność obszaru czystego, chronionego od zewnętrznej antropopresji
Te 4 segmenty ochrony, oraz podane ogólne wzory /można dla tamtych terenów wypisać wiele innych/ pracują też w odwrotnym kierunku:
dany teren X na przykład Park Krajobrazowy Pogórza Przemyskiego powinien być wolny od antropopresji miasta Przemyśla, lub innej presji. Zwiększonego ruchu samochodowego, inwazji ruchu turystycznego, i tak dalej. Musi między nimi być zachowywana stała równowaga.
3/ Przemyśl jako Miasto Zrównoważone. Town Ecology. Chronię.
Autor tekstu zauważył w ostatnich latach w Przemyślu rzecz zdumiewającą: rozdźwięk między demografią a komunikacją samochodową. Ludzi w Przemyślu ubywa wg danych z Wikipedii a przybywa samochodów. Nie wiem może się mylę. Niemniej kwestia ta powinna być uporządkowana.
Komunikacja międzynarodowa stanowi coraz silniejszy akcent w mieście. Zarówno samochodowa jak i kolejowa. Wymusza to pytania o relacje z otuliną.
Pozytywnie należy przyjąć rządowy program odtworzenia komunikacji regionalnej. Jako stały turysta od 1974 widzę wyraźnie, że sieć połączeń jest coraz gorsza. W niektórych latach brak było połączeń PKS z Przemyśla do Rybotycz w weekendy, co uniemożliwiało ruch turystyczny. Jeszcze w latach 80-tych XX wieku można było swobodnie wrócić z Rybotycz PKS-em po godzinie 21.00. W sierpniu 2018 dowiedziałem się, że nie ma już kursu przez Jureczkową, co skutecznie uniemożliwiło mi planowanie wycieczki przez Dolinę Jamną pod Arłamów i powrót do Przemyśla. Musiałbym dołożyć kilka godzin marszu do Makowej do przystanku busu.
Odtworzenie tych relacji ograniczy jednocześnie presję samochodową.
Łączenie rozwoju miasta z Via Baltica jest znane. Dodałbym w planistyce zarysowanie możliwości skorzystania z Road Silk jeśli projekt wejdzie do realizacji.
Inne segmenty zostały już podane: zdrowie publiczne, zdrowie jednostkowe, ochrona krajobrazu miejskiego, ochrona historycznych i zabytkowych dóbr kultury i pomników historii leżących w granicach miasta.
Podstawowe strony podające wskaźniki czystości powietrza w Przemyślu
https://pogoda.interia.pl/prognoza-szczegolowa-przemysl,cId,27794
http://powietrze.gios.gov.pl/pjp/current
https://airly.eu/map/pl/
Zakończenie
Przedstawiając te lakoniczne studium, powstałe z ok. 50-60 stron notatek formatu A4, i lektury kilkuset linków, nie uniknąłem na pewno niektórych powtórzeń w tekście. Proszę to przyjąć z wyrozumiałością, na zasadzie refrenu w piosence robionego dla wzmocnienia efektu, lub zapamiętania tezy. Z lektur podstawowych wymieniłbym oprócz pozycji i map profesora dr hab J. Pióreckiego, studia prof. dr hab Stefana Kozłowskiego, głównie "Ekorozwój XXI wieku", oraz raport UNESCO "Przyszłość świata". Link do materiałów UNESCO kończy tekst: http://www.unesco.pl/edukacja/dekada-edukacji-nt-zrownowazonego-rozwoju/
Inne tematy w dziale Rozmaitości
