Ezra Pound 1885 -1972: Amerykanin, uważany za największego poetę XX wieku - rękopis wiersza Canto LXV (Pieśń 45). Ze zbiorów: Yale Collection of American Literature, Beinecke Rare Book and Manuscript Library. Za: http://beinecke.library.yale.edu
Ezra Pound - najtęższy rzemieślnik
Mając 18 lub 19 lat studiowałem dokładnie słynny poemat Thomasa Stearns Eliotta Ziemia jałowa z tajemniczo brzmiącym nadrukiem-dedykacją „for Ezra Pound il migliore fabro”. „Dla Ezry Pounda - najtęższego rzemieślnika”. Kim był ten najtęższy rzemieślnik poetycki – pytałem się sam siebie, co napisał? Rok później chyba przeczytałem w Literaturze na świecie jego „Pieśń 45”, którą nauczyłem się natychmiast na pamięć. Następnych kilka lat spędziłem na studiowaniu wszystkich jego wierszy dostępnych w polskich przekładach.
W II połowie lat 70-tych pracowałem (jako student) kilka dni w bibliotece uniwersyteckiej KUL – na którymś z pięter podziemnego magazynu zasobów bibliotecznych natknąłem się na oryginalne wydanie jego słynnych „Pieśni”. Z nabożnym wręcz podziwem oglądałem ten oryginał: przy zasadniczym trzonie tekstu w języku angielskim pojawiały się litery, wyrazy i zdania w wielu alfabetach. Niesłychane...pomyślałem, niesłychane i niesłychanie pomysłowe...
Dziś na swoje imieniny - postanowiłem je spędzić jak widać poetycko:) - kilka Pieśni Ezry Pounda.
Zacznę od Pieśni 1 - ponieważ nie mam już pięknego przekładu Jerzego Niemojowskiego z nowojorskiego wydania z 1957 roku – oryginały:
Pieśń 1: czyta Ezra Pound
MU51CBOX
Canto I
And then went down to the ship,
Set keel to breakers, forth on the godly sea, and
We set up mast and sail on that swart ship,
Bore sheep aboard her, and our bodies also
Heavy with weeping, so winds from sternward
Bore us out onward with bellying canvas,
Circe's this craft, the trim-coifed goddess.
Then sat we amidships, wind jamming the tiller,
Thus with stretched sail, we went over sea till day's end.
Sun to his slumber, shadows o'er all the ocean,
Came we then to the bounds of deepest water,
To the Kimmerian lands, and peopled cities
Covered with close-webbed mist, unpierced ever
With glitter of sun-rays
Nor with stars stretched, nor looking back from heaven
Swartest night stretched over wretched men there.
The ocean flowing backward, came we then to the place
Aforesaid by Circe.
Here did they rites, Perimedes and Eurylochus,
And drawing sword from my hip
I dug the ell-square pitkin;
Poured we libations unto each the dead,
First mead and then sweet wine, water mixed with white flour.
Then prayed I many a prayer to the sickly death's-head;
As set in Ithaca, sterile bulls of the best
For sacrifice, heaping the pyre with goods,
A sheep to Tiresias only, black and a bell-sheep.
Dark blood flowed in the fosse,
Souls out of Erebus, cadaverous dead, of brides
Of youths and at the old who had borne much;
Souls stained with recent tears, girls tender,
Men many, mauled with bronze lance heads,
Battle spoil, bearing yet dreory arms,
These many crowded about me; with shouting,
Pallor upon me, cried to my men for more beasts;
Slaughtered the heards, sheep slain of bronze;
Poured ointment, cried to the gods,
To Pluto the strong, and praised Proserpine;
Unsheathed the narrow sword,
I sat to keep off the impetuous impotent dead,
Till I should hear Tiresias.
But first Elpenor came, our friend Elpenor,
Unburied, cast on the wide earth,
Limbs that we left in the house of Circe,
Unwept, unwrapped in sepulchre, since toils urged other.
Pitiful spirit. And I cried in hurried speech:
"Elpenor, how art thou come to this dark coast?
Cam'st thou afoot, outstripping seamen?"
And he in heavy speech:
"Ill fate and abundant wine. I slept in Circe's ingle.
Going down the long ladder unguarded,
I fell against the buttress,
Shattered the nape-nerve, the soul sought Avernus.
But thou, O King, I bid remember me, unwept, unburied,
Heap up mine arms, be tomb by sea-bord, and inscribed:
A man of no fortune, and with a name to come.
And set my oar up, that I swung mid fellows."
And Anticlea came, whom I beat off, and then Tiresias Theban,
Holding his golden wand, knew me, and spoke first:
"A second time? why? man of ill star,
Facing the sunless dead and this joyless region?
Stand from the fosse, leave me my bloody bever
For soothsay."
And I stepped back,
And he stong with the blood, said then: "Odysseus
Shalt return through spiteful Neptune, over dark seas,
Lose all companions." And then Anticlea came.
Lie quiet Divus. I mean, that is Andreas Divus,
In officina Wecheli, 1538, out of Homer.
And he sailed, by Sirens and thence outward and away
And unto Circe.
Venerandam,
In the Creatan's phrase, with the golden crown, Aphrodite,
Cypri munimenta sortita est, mirthful, orichalchi, with golden
Girdles and breast bands, thou with dark eyelids
Bearing the golden bough of Argicida.
Za:
http://www.internal.org/Ezra_Pound
Karta tytułowa, strony 16 i 19 maszynopisu „Pieśni 1”, oraz uwagi edytorskie E. Pounda.
Ze zbiorów: Yale Collection of American Literature, Beinecke Rare Book and Manuscript Library. Za: http://beinecke.library.yale.edu
Te nowojorskie wydanie z pięknymi przekładami Pounda i innych poetów języka angielskiego (z przedmową Carla Shapiro) sprzedałem w 1998 po roku bezskutecznego szukania pracy na bezrobociu do antykwariatu...A dlaczego to poważnego i wykształconego człowieka spotyka bezrobocie – zadawałem sobie pytanie? I recytowałem z pamięci Pieśń 45 jako odpowiedź... A oto ona:
Pieśń 45
Gdzie lichwa, nie ma nikt domu z kamienia słusznego,
każdy blok cięty gładko, stawiony ściśle,
aby zamysł równał się marzeniu -
gdzie lichwa,
nie ma nikt raju al fresco na ścianie kościelnej,
harpes et luthes,
ani miejsca zwiastowania Pannie,
aureoli lśniącej od snycerzeń -
gdzie lichwa,
żaden Gonzaga nie opatrzy dzieci i nałożnic,
żaden obraz nie powstanie,by trwał – i z nim ludzie,
ale po to, by go sprzedać i to rychło -
gdzie lichwa, grzech przeciw naturze,
chleb twój wyjmują zawsze ze szmat spleśniałych,
chleb twój suchy jak papier, bez śladu górskiej pszenicy, mąki wybornej -
gdzie lichwa, linia grubieje,
gdzie lichwa, brak ścisłych rozróżnień
i nikt nie najdzie dla siebie miejsca na swój dom.
Kamieniarzom odbiera się kamień, tkaczom ich krosna,
GDZIE LICHWA
nie dowiozą wełny na targ,
owce nie dadzą pożytków gdzie lichwa.
Lichwa – to pomór, lichwa
stępia igłę w ręku dziewczyny,
sprytowi prządki kładzie kres. Pietro Lombardo
nie stał się przez lichwę, Duccio nie urósł przez lichwę
ani Pier della Francesca; Zuan Bellin’ nie przez lichwę
i nie przez nią powstała „Calunnia”.
Nie stał się Angelico przez lichwę; nie urósł Ambrogio Preadis
Ani kościół żaden z ciętego głazu, z napisem: Adamo me fecit.
Nie przez lichwę Św. Trofim,
Nie przez nią Święty Hilary -
Lichwa kryje rdzą dłuto,
Kryje rdzą rzemiosło i mistrza,
Wżera się w nić w tkackim warsztacie,
Nikt się więcej nie uczy kanwy złotem przetykać;
Turkus dostaje wrzodów od lichwy, nie wyszywa się cramoisi,
Szmaragd nie trafia do Memlinga -
Lichwa morduje dziecko w łonie,
Kładzie kres młodzieńczym zalotom,
Wniosła paraliż do łoża, zalega
Między panną młodą i mężem
CONTRA NATURAM
Sprowadzili kurwy do Eleusis,
Trupy się sadza do bankietu
na żądanie lichwiarzy.
Canto XLV
With usura hath no man a house of good stone
each block cut smooth and well fitting
that delight might cover their face,
with usura
hath no man a painted paradise on his church wall
harpes et luthes
or where virgin receiveth message
and halo projects from incision,
with usura
seeth no man Gonzaga his heirs and his concubines
no picture is made to endure nor to live with
but it is made to sell and sell quickly
with usura, sin against nature,
is thy bread ever more of stale rags
is thy bread dry as paper,
with no mountain wheat, no strong flour
with usura the line grows thick
with usura is no clear demarcation
and no man can find site for his dwelling
Stone cutter is kept from his stone
weaver is kept from his loom
with usura
wool comes not to market
sheep bringeth no gain with usura
Usura is a murrain, usura
blunteth the needle in the the maid's hand
and stoppeth the spinner's cunning. Pietro Lombardo
came not by usura
Duccio came not by usura
nor Pier della Francesca; Zuan Bellin' not by usura
nor was "La Callunia" painted.
Came not by usura Angelico; came not Ambrogio Praedis,
No church of cut stone signed: Adamo me fecit.
Not by usura St. Trophime
Not by usura St. Hilaire,
Usura rusteth the chisel
It rusteth the craft and the craftsman
It gnaweth the thread in the loom
None learneth to weave gold in her pattern;
Azure hath a canker by usura; cramoisi is unbroidered
Emerald findeth no Memling
Usura slayeth the child in the womb
It stayeth the young man's courting
It hath brought palsey to bed, lyeth
between the young bride and her bridegroom
conta naturam
They have brought whores for Eleusis
Corpses are set to banquet
at behest of usura.
Za: 'wiligutverygut'. I za tym też blogerem 'Pieśń 45' czyta Ezra Pound:
I na zakończenie, błyskotliwa:
Pieśń 49
Dzieje się to za siedmioma górami, lasami i nie ma nic o człowieku
w następujących strofach:
Deszcz; wysychająca rzeka; podróż.
Ogień z mroźnej chmury, rzęsisty deszcz o świcie.
Pod sklepieniem kajuty płonie jedna lampa.
Muzyka fletni jest ciężka; zawiła-
-jej bambus brzmi jak rozdzierający szloch.
Jesienny księżyc; wzgórza wypiętrzają się dookoła jeziora
na przekór zmierzchowi.
Wieczór jest jak kurtyna z chmur,
mgła unosi się nad falami-na wskroś
przenikają ją ostre kolce cynamonu:
chłodna nuta amidowej fletni.
Za wzgórzem mszalny dzwon
kołysze się na wietrze.
Żagiel znika za linią horyzontu w kwietniu; może wróci w październiku.
Łódź blednie srebrem; powoli;
Słońce płonie samotne w wodach rzeki.
Tam gdzie flaga upaja się zmierzchem jak winem,
komin kopci dymem w blasku krzyżujących się świateł.
Nadeszła pora śniegów
I zmęczony świat pokrył gęsty puch.
Mała łódź unosi się na falach jak świetlik.
Płynąca woda koncentruje się w lód. I w San Yin
wszyscy ludzie są bez pracy.
Dzikie gęsi przelatują nad zaporą z piasku.
Chmury wzbierają nad szkliwem
Rozległych wód; gęsi rysują długą linię na niebie wraz z przyjściem
jesieni.
Gwar kruków nad latarnią rybaka.
Światło wędruje na wysokości północnego horyzontu,
gdzie młodzi chłopcy ciskają kamieniami w krewetki.
Tysiące lat temu Tsing przybył nad to otoczone wzgórzami
jezioro.
Światło wędruje na wysokości południowego horyzontu.
To miejsce kreuje bogactwo i przez to opada w głębię?
Thsi jest nikczemny; to jest Geryon.
Ten kanał prowadzi do Ten Shi,
Chociaż stary król zbudował go dla własnej przyjemności.
K E I M E N R A N K E I
K I U M A N M A N K E I
JITSU GETSU K O K W A
T A N FUKU T A N K A I
Wstaje słońce; mozolnie pracuje
brzask; reszta kopie z zapałem
i pije wodę ze źródła; pożera ziarno.
To jest cesarska potęga? A dla nas-czym to jest?
Jest czwarty z rodu; bezmiar ciszy.
I potęga nad głowami dzikich bestii.
(tłumaczenie: Michał Popławski) za: http://www.poezje.hdwao.pl/index.php
Canto XLIX
For the seven lakes, and by no man these verses:
Rain; empty river; a voyage,
Fire from frozen cloud, heavy rain in the twilight
Under the cabin roof was one lantern.
The reeds are heavy; bent;
and the bamboos speak as if weeping.
Autumn moon; hills rise about lakes
against sunset
Evening is like a curtain of cloud,
a blurr above ripples; and through it
sharp long spikes of the cinnamon,
a cold tune amid reeds.
Behind hill the monk's bell
borne on the wind.
Sail passed here in April; may return in October
Boat fades in silver; slowly;
Sun blaze alone on the river.
Where wine flag catches the sunset
Sparse chimneys smoke in the cross light
Comes then snow scur on the river
And a world is covered with jade
Small boat floats like a lanthorn,
The flowing water closts as with cold. And at San Yin
they are a people of leisure.
Wild geese swoop to the sand-bar,
Clouds gather about the hole of the window
Broad water; geese line out with the autumn
Rooks clatter over the fishermen's lanthorns,
A light moves on the north sky line;
where the young boys prod stones for shrimp.
In seventeen hundred came Tsing to these hill lakes.
A light moves on the South sky line.
State by creating riches shd. thereby get into debt?
Thsi is infamy; this is Geryon.
This canal goes still to TenShi
Though the old king built it for pleasure
K E I M E N R A N K E I
K I U M A N M A N K E I
JITSU GETSU K O K W A
T A N FUKU T A N K A I
Sun up; work
sundown; to rest
dig well and drink of the water
dig field; eat of the grain
Imperial power is? and to us what is it?
The fourth; the dimension of stillness.
And the power over wild beasts.
za: angielski.edu.pl/wiersze/ezra_pound
*wywiad Donalda Halla z Ezrą Poundem o "Pieśniach" w The Paris Review" 28/1962:
http://www.theparisreview.org/interviews/4598/the-art-of-poetry-no-5-ezra-pound
*Ezra Pound w en.Wikipedii http://en.wikipedia.org/wiki/Ezra_Pound
*Ezra Pound w pl.Wikipedii http://pl.wikipedia.org/wiki/Ezra_Pound
*Ezra Pound w Modern American Poetry
http://www.english.illinois.edu/maps/poets/m_r/pound/pound.htm
*Wszystkie wiersze http://poemhunter.com/ezra-pound/poems/page-1/
*Polskie tłumaczenia http://www.poezje.hdwao.pl/autor_57-ezra_pound.html
*Okładka wydania "Pieśni" w wyborze Andrzeja Sosnowskiego, 1996:
*Ezra Pound - okładka wydania jego poezji w wrocławskim Biurze Literackim 2011
*Zapowiedź wydawnicza 2011 http://biuroliterackie.pl/biuro/biuro?site=1B0&news_ID=2011-11-29
*Fragmenty wydawnictwa http://biuroliterackie.pl/przystan/czytaj.php?site=200&co=txt_3969
*Ezra Pound - galeria w Google http://www.google.pl/search?pq=ezra+pound+pie%C5%9Bni&hl=pl&cp=10&gs_id=18&xhr=t&q=ezra+pound&gs_sm=&gs_upl=&bav=on.2,or.r_gc.r_pw.,cf.osb&biw=792&bih=409&bs=1&um=1&ie=UTF-8&tbm=isch&source=og&sa=N&tab=wi
*Biblioteka Uniwersytetu w Yale: http://www.library.yale.edu/beinecke/
*Ezra Pound - nota w Wikipedii o słynnym poemacie "Hugh Selwyn Mauberley": http://en.wikipedia.org/wiki/Hugh_Selwyn_Mauberley *czyta Ezra Pound:
awetblackbough
ANEKS: Ezra Pound - ojcem alternatywnych ruchów przełomu XX i XXI wieku i Amerykańskich Oburzonych
Dwa lata temu analizując wiele miesięcy przyczyny pęknięcia społecznego i gospodarczego końca XX wieku i początku XXI wieku natknąłem się na informację, że właśnie Ezra Pound był pierwszym, który wskazał trop do niejawnych przygotowań mających na celu utworzenie Banku Rezerw Federalnych (FED) w 1913 roku. Przypominam, że decyzję o jego utworzeniu podjęto w chwili gdy prawie wszyscy amerykańscy parlamentarzyści byli na urlopach świątecznych.
A oto V: bohater filmu pod tym samym tytułem. Jego maska ozdabia wiele twarzy alternatywnych i oburzonych na całym świecie:
Przedstawia się również poetycko: w 49 słowach zaczynających się na literę V :
Voilà! In view, a humble vaudevillian veteran, cast vicariously as both
victim and villain by the vicissitudes of fate. This visage, no mere
veneer of vanity, is a vestige of the vox populi, now vacant, vanished.
However, this valorous visitation of a bygone vexation stands vivified,
and has vowed to vanquish these venal and virulent vermin
vanguarding vice and vouchsafing the violently vicious and voracious
violation of volition. The only verdict is vengeance; a vendetta held as
a votive, not in vain, for the value and veracity of such shall one day
vindicate the vigilant and the virtuous. Verily, this vichyssoise of
verbiage veers most verbose, so let me simply add that it's my very
good honour to meet you and you may call me V.
Voilà! z wyglądu weteran wodewilu, którego kaprys losu obsadza
i w roli ofiary, i oprawcy. Ta fizis, której przez próżność nie skrywam,
to strzępek vox populi, który sczezł i zamilkł. Lecz wskrzesiwszy echo dawnych krzywd,
cień przeszłości ożywa i ślubuje zmiażdżyć w proch przeżarte złem rozplugawione robactwo,
co pleni się i wije, gwałcąc i bezczeszcząc wolną wolę.
Jedynym wyrokiem może być zemsta. Vendetta.
Święte ślubowanie, co nie padnie w próżnię, lecz rychło wskrzesi zdławione prawość i cnotę.
Ten wykwit werbalnej weny, wyrodził się w wielomówność.
Dodam zatem jedynie, iż czuję się zaszczycony i możesz mi mówić 'V'
W ten sposób Poezja jak gdyby zatoczyła koło i spotkała inny wyraz protestu: V
z najlepszymi Życzeniami dla wszystkich Andrzejów:)
Inne tematy w dziale Kultura
