Przez niektórych, nawet zdarza się w świecie prawników, używane zamiennie, sformułowania norma prawna i przepis prawny od strony teoretycznoprawnej z perspektywy naukowej są co prawda ze sobą w sposób oczywisty związane, ale nie znaczą dokładnie tego samego. Jaka jest relacja normy prawnej do przepisu?
Przepisem prawnym nazwiemy zdanie zamieszczone w tekście aktu prawotwórczego, np. ustawy czy rozporządzenia (aktu wykonawczego do ustawy). Jest to np. przepis art. XYZ. Ich struktura syntaktyczna jest zgodna z zasadami języka
naturalnego. Cechuje go jednak pewna odrębność semantyczna (specyficzne znaczenie niektórych wyrażeń) Przepis prawny
jest wypowiedzią o kształcie zdania. Proces wykładni pozwala na przekształcenie go w wypowiedź pełniącą funkcję, np. z przepisu stanowiącego: „organ wydaje decyzję” można skonstruować normę (lub
jej część) – nakazującą organowi wydanie decyzji. Ma charakter normatywny (pełni funkcję czynnika
kształtującego zachowania społeczne). Co istotne, jeden przepis zazwyczaj wyraża tylko część normy.
Zależność między przepisem prawnym a normą prawną ująć można w sposób następujący – norma jest wypowiedzią rekonstruowaną z przepisów prawnych. Normy te mogą być rozczłonkowane w przepisach prawnych,
a zatem poszczególne fragmenty normy mogą być wyrażone w wielu przepisach prawnych, ale również normy mogą być skondensowane, co oznacza, że jeden przepis prawny jest zdolny do wyrażania wielu norm.
Normy prawne to reguły postępowania, które kształtują funkcjonowanie społeczeństwa i określają, jakie zachowania są nakazane, zakazane lub dozwolone.Przepisy te mają charakter ogólny i abstrakcyjny, co oznacza, że odnoszą się do szerokiego grona adresatów oraz do powtarzalnych sytuacji. Nie są skierowane do pojedynczych jednostek, lecz do zbiorowości, spełniających określone cechy, np. wszyscy kierowcy, obywatele czy przedsiębiorcy. Normy zawarte w aktach prawnych, z założenia generalnie abstrakcyjne, przyjmują jednak formę norm konkretnych, precyzujących obowiązki jednostek w ściśle określonych okolicznościach, mówiących na przykład o tym, jak konkretna osoba (np. Jan Kowalski) ma zachować się w konkretnych sytuacjach, mających miejsce w rzeczywistości, w określonym czasie i miejscu.
Norma prawna składa się z takich elementów jak:
Hipoteza – wskazuje warunki, w jakich norma znajduje zastosowanie, oraz określa jej adresata. Może to być grupa osób, instytucja lub konkretna jednostka.
Dyspozycja – określa, jak powinien zachować się adresat w sytuacji określonej w hipotezie. Może to być nakaz, zakaz lub dozwolenie określonych działań.
Sankcja – przewiduje konsekwencje prawne dla podmiotu, który nie dostosuje się do określonej normy. Sankcje mogą przyjmować formę kary pieniężnej, ograniczenia wolności, pozbawienia wolności lub innych środków przewidzianych przez przepisy. Należy jednak podkreślić, że nie wszystkie normy prawne zawierają sankcje. Przykładem są normy w prawie prywatnym np. rodzinnym, gdzie wiele norm nie jest obwarowanych sankcją.
Norma prawna to reguła postępowania, natomiast przepis prawny stanowi jej formalne ujęcie w akcie prawnym w postaci artykułu, paragrafu, ustępu, punktu czy litery. Jeden przepis może zawierać treść kilku norm, a pojedyncza norma może wynikać z analizy kilku przepisów.
Prawnik specjalizujący się w prawie cywilnym. Pasjonuje mnie również teoria i filozofia prawa. Oprócz praktyki prawniczej prowadzę działalność naukową w zakresie nauk prawnych.
Nowości od blogera
Inne tematy w dziale Społeczeństwo
