Jak pracują środki w PPK?

Pieniądze na rachunkach PPK są stale inwestowane, dzięki czemu kapitał może powiększać się o zyski. Piszemy, jak są inwestowane i czy jest to bezpieczne.

PPK to program budowania finansowego zabezpieczenia na czas po zakończeniu aktywności zawodowej. W oszczędzaniu każdego uczestnika wspierają nie tylko wpłaty od pracodawców i dopłaty od państwa, ale także fakt, że wszystkie oszczędności zgromadzone na rachunkach PPK przez cały czas są inwestowane. Dzięki temu zgromadzony kapitał może powiększyć się o wypracowany zysk z inwestycji. Tutaj wielu z nas zadaje sobie pytanie: na czym polega inwestowanie tych środków? Czy jest to bezpieczne? Czy warto oszczędzać w ten sposób?

Polacy mają wysokie oczekiwania co do swoich przyszłych emerytur. Jak wynika z licznych opracowań i raportów dotyczących postaw wobec oszczędzania, na emeryturze planujemy zająć się swoimi pasjami, podróżować, pomagać dzieciom i wnukom. Jednocześnie niewielu z nas posiada oszczędności przeznaczone na jesień życia, które pomogłyby zrealizować te plany. Według badania Insurance Europe z marca tego roku prawie połowa Polaków nie oszczędza na emeryturę, a co czwarty z nas nawet nie widzi takiej potrzeby. Skąd taka postawa, skoro oficjalne prognozy wskazują, że za około 30 lat prognozowana stopa zastąpienia, czyli stosunek wysokości emerytury do ostatniej pensji wyniesie mniej niż 30%?

Nie lubimy oszczędzać  

Największym przeciwnikiem, który utrudnia nam rozpoczęcie oszczędzania, jesteśmy my sami. Badania wybitnych ekonomistów Daniela Kahnemana, Amosa Tvesky’ego i Richarda Thalera wykazały, że w naszej naturze leży niechęć do oszczędzania. Choć nie jest to zachowanie zgodne z ideą homo oeconomicus, który działa racjonalnie, nie jesteśmy skłonni do tego, by budować zabezpieczenie finansowe na swoją przyszłość. Dzieje się tak, ponieważ oszczędzanie wiąże się z koniecznością rezygnacji z konsumpcji tu i teraz. Nasz mózg odbiera je więc jako utratę czegoś, co jest bardzo silnym, bolesnym uczuciem. Nawet perspektywa polepszenia warunków życia w przyszłości nie jest wystarczającą rekompensatą.

Jak zadbać o swoją przyszłość?

Sposobem, który pomoże poradzić sobie z problemem i rozpocząć tworzenie poduszki finansowej, jest oszczędzanie kontraktowe. Według Agaty Trzcińskiej, psycholog ekonomicznej z Uniwersytetu Warszawskiego, odkładanie środków na czas emerytury jest trudne, ponieważ jest to dla nas perspektywa dość odległa, wręcz abstrakcyjna. Większość osób posiada naturalną skłonność do odkładania wielu rzeczy na „później”, co w przypadku tak odległego celu jakim jest emerytura, dodatkowo utrudnia mobilizację i rozpoczęcie oszczędzania. Zawarcie pewnego kontraktu z instytucją finansową i zobowiązanie się nawet do niewielkich, ale regularnych wpłat nauczy nas systematyczności i dyscypliny w oszczędzaniu. Po wielu latach zgromadzone w ten sposób mogą okazać się istotnym wsparciem w zapewnieniu godnego życia na emeryturze. Przykładem oszczędzania kontraktowego są właśnie Pracownicze Plany Kapitałowe.

Oszczędzanie to nie wszystko

Znany biznesmen Robert G. Allen powiedział kiedyś: „Ilu znasz milionerów, którzy stali się bogaci poprzez inwestowanie na kontach oszczędnościowych? Nie mam nic więcej do dodania”. To zdanie idealnie odnosi się do naszych zachowań finansowych. Jako naród jesteśmy dość konserwatywni, niechętni nowym produktom inwestycyjnym. Chętniej wybieramy znane rozwiązania, takie jak konta oszczędnościowe czy nieoprocentowane rachunki bieżące. W ten sposób zamiast pracować, nasze pieniądze realnie tracą na wartości.

Idea Pracowniczych Planów Kapitałowych opiera się na tym, by nie tylko systematycznie gromadzić kapitał, lecz także, a może przede wszystkim go pomnażać. Inwestorem w PPK jest sam uczestnik, ale nie musi on samodzielnie podejmować decyzji inwestycyjnych, gdyż zarządzanie portfelem zostało powierzone instytucjom finansowym, które się w tym specjalizują. Dzięki takiemu rozwiązaniu indywidualny uczestnik nie musi obawiać się, że nie ma wystarczającej wiedzy do tego, by określić strategię inwestycyjną.

Oszczędzanie dopasowane do Ciebie

Specjalnie na potrzeby PPK powstały fundusze zdefiniowanej daty, nazywane również funduszami cyklu życia, w które inwestowane są wpłaty uczestników. Koncepcja tych funduszy polega na tym, że profil ryzyka inwestycyjnego, określony poprzez a tym samym proporcje instrumentów dłużnych i udziałowych, zmieniają się z wiekiem inwestora. Wraz ze zbliżaniem się do zdefiniowanej daty, czyli momentu osiągnięcia 60 roku życia, zmniejsza się ryzyko inwestycyjne funduszu. Dzieje się tak gdyż w portfelu inwestycyjnym funduszu zwiększa się udział instrumentów dłużnych (np. obligacji, bonów skarbowych) i zmniejsza – udział instrumentów bardziej ryzykownych – udziałowych (głównie akcji). 

Instytucje finansowe oferujące PPK, w ramach funduszy zdefiniowanej daty utworzyły kilka (8 lub 9) subfunduszy. Każdy z subfunduszy dedykowany jest kolejnym pięciu rocznikom uczestników. Co do zasady każdy uczestnik PPK jest automatycznie przypisany do konkretnego subfunduszu w zależności od swojego wieku. Jest to istotne ze względu na to, że każdy z subfunduszy rozpoczyna z innym udziałem instrumentów udziałowych i dłużnych określonym w taki sposób żeby profil inwestycyjny danego subfunduszu był adekwatny do wieku uczestników. Opisany powyżej mechanizm dopasowywania profilu inwestycyjnego poszczególnych subfunduszy do zmieniającego się wieku uczestników pozwala na zmniejszanie ryzyka inwestycyjnego wraz z czasem trwania subfunduszy i zbliżeniem się uczestników do 60 roku życia. W dowolnym momencie każdy uczestnik PPK może dokonać zmiany alokacji aktywów i przenieść zgromadzone środki do takiego subfunduszu, którego politykę inwestycyjną oraz poziom ryzyka ocenia jako lepiej dopasowane do swoich potrzeb jak również niezależnie może zmienić subfundusz do, którego będą dokonywane wpłaty.  

Bezpieczeństwo systemu

Oprócz opisanego powyżej mechanizmu bardzo istotnym aspektem funkcjonowania PPK jest bezpieczeństwo systemu rozpatrywane z punktu widzenia zastosowanych rozwiązań prawnych.

Przede wszystkim należy pamiętać o tym, że środki zgromadzone na rachunkach PPK i zainwestowane w subfundusze cyklu życia, są prywatną własnością uczestników i podlegają dziedziczeniu.

Ponadto, aktywa funduszy przechowywane są na rachunkach w banku depozytariuszu. Przy czym zgodnie z ustawą o funduszach inwestycyjnych aktywa funduszy są wydzielone z masy upadłościowej zarówno banku depozytariusza jak też instytucji finansowej. Dzięki temu w przypadku problemów finansowych banku depozytariusza lub instytucji finansowej, środki są bezpieczne i w razie konieczności aktywa funduszy daty przekazywane są do innego banku depozytariusza.

Kolejny mechanizm zabezpieczający środki PPK polega na tym, że w określonych sytuacjach, wtedy gdy dana instytucja nie będzie w stanie dalej zarządzać PPK, zarzadzanie funduszem zdefiniowanej daty może zostać przejęte przez tzw. wyznaczoną instytucję finansową jaką jest PFR TFI S.A.

Bardzo istotnym jest fakt, że działalność każdej instytucji finansowej jest nadzorowana i licencjonowana przez Komisję Nadzoru Finansowego, a niezależnie cały system PPK jest nadzorowany przez Polski Fundusz Rozwoju S.A.

Sprawdzone rozwiązanie

W Polsce fundusze cyklu życia są stosunkowo nowym instrumentem i z uwagi na krótką historię działania nie możemy przyjrzeć się wypracowanym przez nie wynikom w dłuższym okresie. Jednak na świecie są one znane są już od dawna. Pierwsze fundusze tego typu powstały w Stanach Zjednoczonych już w latach 90. XX wieku, a ich rozwój na rynku amerykańskim nastąpił od 2006 r., kiedy wprowadzono zmiany w tamtejszym systemie emerytalnym. Fundusze zdefiniowanej daty stały się podstawowym instrumentem, w które inwestowane były środki pracowników automatycznie zapisywanych do programów emerytalnych. W 2019 roku aktywa zgromadzone w amerykańskich funduszach zdefiniowanej daty były warte ok. 1,7 bilionów dolarów¹.

¹ https://www.pionline.com/special-report/target-date-funds-fuel-healthy-growth

Autor: Janusz Ryfka, Menedżer ds. PPK w PFR TFI .