Samuel Huntington uchodzi za pewnie najwybitniejszego politologa o konserwatywnej orientacji, który swoją pozycję uzyskał dzięki analizie wstrząsów społecznych końca lat 60 i 70 ubiegłego wieku i krytyce państwa opiekuńczego.

Teza, którą wówczas wypowiedział S. Huntington, stała się i jest zresztą do dzisiaj inspirującą i ważną dla ruchu neokonserwatywnego w Ameryce.

Druga słynna teza Huntingtona, rozwijana przez lata, mówi o konflikcie cywilizacji. Zdaniem Huntingtona nieuchronnie czeka nas okres konfliktów międzycywilizacyjnych. Początek XX wieku to głównie, zdaniem Huntingtona, konflikty ideologiczne (faszyzm, bolszewizm). U podstaw tego nowego rodzaju konfliktu legną tradycje religijne. Prawosławni różnią się jednak kulturowo od katolików, hinduiści są inni niż mieszkańcy świata islamskiego.

Teza o konflikcie cywilizacji była z jednej strony tezą o znaczeniu międzynarodowym – zarysowane przez Huntingtona linie podziału będą narastać i nie da się zbudować jednolitego wzorca politycznego czy ogólnoświatowej koncepcji gospodarczej. W świecie zderzenia kultur, ze względu na fundamentalne różnice, jest to prawie niemożliwe. Teza ta uzyskała częściowe potwierdzenie w czasie wojen na bliskim wschodzie.

Tezę tę, z czasem przeniósł Huntington do wewnętrznej polityki amerykańskiej twierdząc, że w Ameryce, w której mieszka wielu emigrantów z różnych cywilizacji, którzy w sytuacjach konfliktowych będą stawiali lojalności wobec własnej cywilizacji ponad lojalności do państwa, w którym aktualnie mieszkają. Dlatego S. Huntington uważał, że taki rodzaj konsolidacji ameryki wobec modelu kultury anglosaskiej, powinien być priorytetowy dla Stanów Zjednoczonych. Ameryka to tygiel kultur, który powinien być stopiony wokół wartości tradycyjnych.

Obie tezy Huntingtona są niezwykle ryzykowne, ale równocześnie wywołujące duży publiczny oddźwięk i dyskusje wokół różnych opinii na ich temat. Myślę sobie po latach, kiedy czytam te teksty „na świeżo” po jego śmierci, że był to autor nieprawdopodobnie inspirujący i twórczy, ale zarazem nieco za bardzo efektowny. Czasami można odnieść wrażenie, że jego sądy są zapamiętane właśnie przez swoją efektowność, a nie przez zgodność z rzeczywistością. W tym sensie Huntington jest nie tylko symbolem myśliciela konserwatywnego, ale też ikoną intelektualną kultury popularnej. Co jest z kolei ostatnio w kulturze amerykańskiej zjawiskiem bardzo istotnym.

W każdym razie lektury Huntingtona zapewne nadal będą czytane, choć, wydaje mi się, nie będą miały one już jakiegoś większego wpływu na życie intelektualne czy na politykę polską.

***

Samuel P. Huntington ( 18 IV 1927 - 24 XII 2008) – amerykański politolog, pisarz, wykładowca akademicki, w latach 1986 – 1987 pełnił funkcję prezesa Amerykańskiego Towarzystwa Nauk Politycznych, doradzał prezydentom USA. Jego główne dzieło to książka wydana w 1996 roku „Zderzenie Cywilizacji”.