Ile Gota jest w Polaku?

Ile Gota jest w Polaku? Językoznawcy twierdzą, że całkiem sporo. Według wybitnego lingwisty Aleksandra Brücknera słowo "DRIUGAN" w języku mieszkających nad Wisłą i Odrą Gotów znaczyło: "prowadzić wojnę", "walczyć". Natomiast GA-DRAUHTS" znaczyło: "żołnierz". Czy takie właśnie jest pochodzenie słów: DRUH, DRUHNA, DRUŻYNA?

Rzeczywiście od naddnieprzańskich i nadwiślańskich Gotów przejęliśmy wiele słów dotyczących wojskowości i władzy. Nawet samo słowo "władza" ma pochodzić od gockiego waldan (jeszcze w XIV w. mówiono u nas zarówno Władysław jak i Wołdzisław, skand. Waldemar o znaczeniu "Sławny Władca", to Wołodimir i Włodzimierz). Z kolei książę, kniaź i ksiądz pochodzi od gockiego kuniggs, zaś sejm to skand. sam, saemja – zgromadzenie, zgoda powszechna, zgadzać się na coś, obradować, a bój, bojar (wojownik) od gockiego baijar. Wojna, to gockie waihjo ( „walka”), a nadanie (własności) to staroskandynawskie nåde (np. Gudz nåde – „z bożego nadania”). Orędzie – skand. aerende – „poselstwo, zlecenie, sprawa”, stolica - goc. stols “stolica, tron władcy” (por. isl. Stóll „krzesło”), a słowo "wiec" ma swoje źródło w gockim waihts (o tym samym znaczeniu). Język polski zaadoptował wiele słów należących chociażby do gockiej terminologii wojskowej (wojennej). Broń – to gockie brunjo. Nasze słowo "pulk" to w języku gockim "fulks" ("lud", "rzesza ludzi"), a choragiew to "hrugga". Gród to gockie "gards" (slowo to w formie niezmienionej zapewne przetrwało w nazwach Stargard czy Nowogard). "Warować, obwarowywać, warownia" pochodzi zapewne od gockiego "warjan" o tym samym znaczeniu – skandynawski odpowiednik to "wara", szw. "vara" – „strzec, uważać na coś” (por. „od tego tobie wara!”, ang. "wary" – „nieufny”). Miecz, to gockie mekeis (meki), szabla – sabel, a wróg – wargs.

Aleksander Brückner pisał iż: „Gocki Hermannich w IV wieku po Chrystusie od Słowian daniny wybierał z ludzi i bydła, z kun i miodów, to nietylko przechwałka gockiej tradycyi, dzieje języka to samo stwierdzają. Przedewszystkiem przejął Słowianin od Gota uzbrojenie i taktykę. Zamiast pierwotnego noża i maczugi, procy z kamieniem, krótkiego oszczepu i strzały zatrutej ciemierem (nasza ciemierzyca), używał teraz miecza (po gocku meki) a głowę szłomem (hilms) zakrywał.“ A. Brückner pisał również: „Oręż obcy zamącił ciszę wiekową; przez całe trzy wieki panowali Gotowie nad krajami bałtyckimi, nad Finami i Litwą, później i nad Słowianami. Źródła historyczne i podania narodowe skąpią szczegółów; można by je o myłki i przechwałki posądzać, gdyby ich nie potwierdzały dobitnie świadectwa językowe (archeologiczne tu pomijamy znowu umyślnie). Pokazuje się, że Słowianie, Litwa i Finowie zapożyczyli od Gotów wyrazy, liczne i ważne, dowodzące napływu nowego, odmiennego, wyższego żywiołu. Tajemnica powodzenia Gotów zawiera się w dwu słowach, jakie podbite narody od nich przyjęły: Kuningas i mekus, król (Konig, nasze ksiądz z kniąg, tj. książę) i miecz (fińskie miekka). To, do czego Słowianie i Litwini po wiekach dopiero, Prusowie, Łotwa i Finowie nigdy nie doszli, skupienie siły szczepowej w jednym ręku, zdanie się na króla - wodza, owe ich, już u Tacyta wyróżnione, „erga reges obsequium", powolność względem królów i lepsze uzbrojenie (miecz obosieczny i inne), zapewniły przewagę Gotów." (Starożytna Litwa 1901).

Powstańcy warszawscy w 1944 r. śpiewali:

Czuwaj wiara i wytężaj słuch,

pręż swój młody duch,

pracując za dwóch!

Czuwaj wiara i wytężaj słuch,

pręż swój młody duch, jak stal!

Nie chodziło w tym przypadku o „wiarę” w tradycyjnym słowiańskim rozumieniu „wierzyć”. W tym przypadku, „wiara” oznaczała: „towarzyszy broni, kamratów”, a „wiarus” to był „doświadczony, dzielny żołnierz”. Jak pisał Karol Szajnocha (1818-1868), słowa te wywodzą się z gockiego określenia wair – „mężczyzna, człowiek, wojownik” (tak jak n.p. w gockim słowie Vidivari – „Lud Vid”, który według rzymskiego historyka Jordanesa miał mieszkać u ujścia Wisły). Stąd taż "wairawulfs" jest gockim określeniem „wilkołaka” (pół-człowieka,pół-wilka).

Powstańcy warszawscy, fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe

Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe, po prawej: Ludwik Solski w roli Starego Wiarusa w Warszawiance Stanisława Wyspiańskiego (rysunek tegoż autora).

W przypadku słowa myto (jak w wyrazie „przemyt”) źródłem jest gockie mota „podatek”. Gloger w „Encyklopedii Staropolskiej” pisał: Wyraz ten uważa Brückner za przyjęty bardzo dawno do mowy polskiej od średniowiecznych kupców gockich. Znaczył on to samo prawie, co cło, ale gdy cło miało znaczenie przeważnie opłaty skarbowej od towarów, to myto płaciło się za usługę ludzką, za przewozy, promy, mosty, groble i t. d. Goci przekazali nam również słowa: Gusła – goc. guþ ”bóstwo”, zaś gwara, gaworzyć, (ros. gawarit „mówić”) pochodzą od gockiego gawaurdi ”przemowa, rozmowa”. Kupno, kupować, kupiec pochodzą od goc. kaupôn „handel”, lichwa od goc. leihwan „pożyczać”, rachować od goc. rahnjan „oceniać, rachować”, kęs, kąsać, kusić od goc. kausjan „smakować, próbować, doświadczać” (por. ros. kuszać „jeść”), a lutnia od goc. liuth „śpiew, poezja”.