MMT a Falangizm. Różnice i podobieństwa.

Wprowadzenie do MMT (Modern Monetary Theory)

Nowoczesna teoria monetarna, znana również jako nowoczesna teoria pieniądza lub neoczartalizm (Modern Monetary Theory, MMT), jest jednym z najbardziej kontrowersyjnych podejść ekonomicznych w ostatnich latach. Jej podstawowe założenie mówi, że rządy z pełną kontrolą nad własną walutą nie są ograniczone finansowo w sposób, jaki jest powszechnie uważany. Zgodnie z MMT, takie państwa mogą kreować pieniądze, emitując własną walutę w celu finansowania wydatków.
Do głównych zasad tej teorii należą:

• Rząd jako emitent waluty: Państwo nie może zbankrutować, bo zawsze może wyemitować nowe pieniądze. Deficyty budżetowe nie stanowią zatem problemu dla krajów mających suwerenność monetarną.
• Bezrobocie: W MMT to kwestia zarządzania pieniędzmi, a nie ich braku. Państwo powinno finansować projekty publiczne, by zapewnić pełne zatrudnienie.
• Inflacja: MMT uznaje inflację za rzeczywiste zjawisko, ale twierdzi, że można ją kontrolować poprzez podatki i inne działania ograniczające nadmierny popyt. To inflacja, a nie deficyt, stanowi główne ograniczenie dla wydatków rządowych.

MMT przyciągnęła uwagę szczególnie po kryzysie finansowym w 2008 roku oraz podczas pandemii COVID-19, gdy wiele państw zaczęło masowo zwiększać swoje wydatki publiczne. Jej zwolennicy twierdzą, że tradycyjne podejścia do finansów publicznych, takie jak dążenie do zbilansowanych budżetów, są błędne i nie odpowiadają na realne potrzeby społeczeństw.

Ekonomiczne założenia Falangizmu

Falangizm to ideologia polityczna wywodząca się z Hiszpanii, która swoje korzenie ma w ruchu założonym w latach 30. XX wieku przez José Antonio Primo de Riverę. Jest to specyficzna forma narodowego syndykalizmu, która stawia na połączenie nacjonalizmu z syndykalizmem – formą organizacji pracowniczej, w której kluczową rolę odgrywają związki zawodowe i rady pracownicze.

Gospodarczo, falangizm łączył nacjonalistyczne idee z radykalnymi reformami społecznymi, Główne zasady gospodarcze Falangizmu:

• Korporacjonizm: Falangiści opowiadali się za modelem korporacjonizmu, w którym gospodarka miała być organizowana poprzez korporacje łączące pracowników i pracodawców, działające w ramach wspólnych rad. Te korporacje miałyby kierować gospodarką na zasadzie współpracy, a nie konkurencji.
• Sprzeciw wobec kapitalizmu i komunizmu: Falangiści odrzucali zarówno kapitalizm, jak i komunizm. Uważali wolny rynek za system sprzyjający wyzyskowi i nierównościom, natomiast komunizm za niszczycielski dla tradycyjnych struktur społecznych, takich jak rodzina i naród.
• Autarkia: Falangizm dążył do gospodarczej autarkii, czyli samowystarczalności ekonomicznej państwa. Celem była niezależność od międzynarodowych rynków, co miało chronić naród przed wpływami obcych mocarstw oraz międzynarodowego kapitału.
• Redystrybucja majątku i sprawiedliwość społeczna: Falangiści promowali redystrybucję majątku, z zachowaniem prywatnej własności. Władze miały zapewnić wszystkim obywatelom godne warunki życia, ograniczając nadmierne bogactwo w celu wspierania równości społecznej. Te zasady miały zmniejszyć nierówności i poprawić jakość życia obywateli.

Falangizm a MMT

Na pierwszy rzut oka, Falangizm i MMT wydają się odległymi od siebie podejściami, ale istnieją pewne punkty wspólne, jak i istotne różnice. Zacznijmy od wspólnych elementów:

• Interwencja państwa: Zarówno MMT, jak i Falangizm, uznają silną rolę państwa w gospodarce. W przypadku MMT rząd ma swobodę w wydatkowaniu i może finansować różne programy społeczne, aby wspierać pełne zatrudnienie. Falangizm natomiast dąży do pełnej kontroli nad gospodarką w ramach korporacjonizmu, gdzie państwo ma bezpośrednią władzę nad procesami produkcji i redystrybucji.
• Pełne zatrudnienie: Zarówno MMT, jak i falangizm stawiają na pełne zatrudnienie jako priorytet gospodarczy. W MMT jest to realizowane poprzez emisję pieniądza i inwestycje publiczne, natomiast w falangizmie zatrudnienie miałoby być zapewnione przez korporacyjne struktury gospodarcze, w których praca i kapitał współpracują w ramach państwowego nadzoru.

Jednak różnice między tymi ideologiami są znaczące:

• Rola pieniądza: MMT zakłada, że państwo może „drukować” pieniądze, aby finansować swoje potrzeby, podczas gdy Falangizm jest bardziej sceptyczny wobec tego typu podejścia. Falangiści dążyli do gospodarki opartej na rzeczywistej produkcji i samowystarczalności, a nie na długach i emisji waluty. Dla Falangizmu stabilność gospodarcza opiera się na realnej wartości pracy i produkcji, a nie na manipulowaniu pieniędzmi.
• Międzynarodowe zależności: MMT nie sprzeciwia się międzynarodowej wymianie handlowej, a jedynie uważa, że państwo powinno zarządzać własną walutą w sposób suwerenny. Z kolei Falangizm opowiada się za autarkią – dążeniem do całkowitej niezależności gospodarczej od innych krajów. Dla Falangizmu kontakty z międzynarodowymi rynkami oznaczają zagrożenie dla niezależności narodowej.
• Społeczne podejście do własności: Falangizm stawia na model gospodarczy, w którym współpraca między kapitałem a pracą jest centralna, co oznacza pewien stopień redystrybucji i nacisk na sprawiedliwość społeczną. MMT, choć pozwala na interwencję państwa, nie zajmuje tak jednoznacznego stanowiska w kwestii redystrybucji majątku i preferuje bardziej liberalne podejście.

Podsumowanie i krytyka MMT z perspektywy Falangizmu

MMT proponuje nowe spojrzenie na zarządzanie finansami publicznymi, stawiając państwo w roli głównego emitenta waluty i podkreślając, że deficyty nie są problemem dla suwerennych krajów. Z kolei Falangizm to ideologia, która opiera się na głębokiej interwencji państwa w gospodarkę, ale z naciskiem na autarkię, samowystarczalność i korporacjonizm.
Z perspektywy falangizmu MMT można krytykować za kilka kluczowych elementów:

• Nadmierne poleganie na pieniądzu: Falangiści mogliby argumentować, że MMT zbyt mocno polega na manipulacji pieniądzem jako narzędziem rozwiązującym problemy gospodarcze. Dla Falangizmu prawdziwa siła gospodarki leży w produkcji, realnej pracy i niezależności narodowej, a nie w emisji waluty, która może prowadzić do niestabilności finansowej i inflacji.
• Brak dążenia do autarkii: Falangizm, opierając się na nacjonalizmie gospodarczym, dąży do autarkii, czyli pełnej niezależności od międzynarodowych rynków i kapitału zagranicznego. Z tego punktu widzenia MMT, które akceptuje międzynarodową wymianę handlową i zależności ekonomiczne, może być postrzegane jako zbyt elastyczne wobec wpływów zewnętrznych. Falangiści uważają, że suwerenne państwo powinno kontrolować swoje zasoby i dążyć do samowystarczalności w produkcji dóbr kluczowych dla gospodarki, co według nich minimalizuje wpływ globalnych kryzysów.
• Brak struktury społeczno-ekonomicznej: MMT koncentruje się głównie na makroekonomii i roli rządu w emisji pieniądza, jednak pomija społeczne struktury, które według falangistów są kluczowe dla zdrowej gospodarki. Falangizm kładzie nacisk na organizację gospodarczą opartą na współpracy między pracownikami i pracodawcami w ramach państwowego nadzoru (korporacjonizm), co ma na celu zmniejszenie konfliktów klasowych i wzmocnienie więzi społecznych. Dla falangistów silna gospodarka nie może istnieć bez wspólnoty narodowej opartej na solidarności i wspólnym interesie, czego nie dostrzega MMT, które skupia się na mechanice monetarnej.
• Ryzyko inflacji i destabilizacji: Falangiści mogą krytykować MMT za niedocenianie ryzyka inflacji i możliwej destabilizacji gospodarczej spowodowanej nadmiernym poleganiem na emisji waluty. Chociaż MMT przewiduje mechanizmy kontrolowania inflacji, takie jak podnoszenie podatków, falangiści mogą argumentować, że system oparty na stałym tworzeniu pieniędzy prowadzi do niestabilności gospodarczej. Inflacja może osłabić siłę nabywczą obywateli, co podważa ideę solidnego państwa narodowego, na której opiera się falangizm.

Podsumowując

Z perspektywy Falangizmu, MMT wydaje się zbyt elastyczne i technokratyczne, skupiając się na mechanizmach emisji pieniądza bez uwzględnienia istotnych wartości społecznych, takich jak autarkia, stabilność gospodarki opartej na realnej produkcji oraz roli państwa jako strażnika jedności narodowej. MMT może być użyteczne w sytuacjach kryzysowych, ale z punktu widzenia falangistów zbyt duże poleganie na niej niesie ryzyko destabilizacji i erozji więzi narodowych. Falangizm wolałby model gospodarczy, który koncentruje się na realnej produkcji, społecznej spójności i samowystarczalności, a nie na abstrakcyjnych mechanizmach monetarnych, które mogą prowadzić do inflacji i zależności od zewnętrznych czynników gospodarczych.