Na świecie odkryto 60 odmian bursztynu, w tym cenny bursztyn bałtycki. Bałtycki bursztyn powstawał około 40 mln lat temu ze skamieniałej żywicy sosny. W tamtych odległych czasach obszar Bałtyku porastał gęsty las.
Inkluzje
Około 40 mln lat temu czasami małe żyjątka oraz roślinki dostały się do gęstej żywicy przed jej stwardnieniem, tworząc oryginalne inkluzje. Wiele ciekawych inkluzji możemy zobaczyć na wystawie bursztynów na terenie Zamku Krzyżackiego w Malborku. Najciekawszym okazem jest 4-centymetrowa jaszczurka zatopiona w bursztynie.
Jaszczurka w kawałku bursztynu
Żyjątko w bursztynie
Owad w bursztynie baltyckim
Mrówka w bursztynie
Muchówka w bursztynie
Obróbka bursztynu na Żuławach w neolicie
Prof. Ryszard Mazurowski z Instytutu Archeologii UW w latach 80. natrafił na Żuławach pozostałości warsztatów obróbki bursztynów z neolitu (3.300-2.400 p.n.e.) i przez 30 lat prowadził tam prace wykopaliskowe. Odkrył on największe na świecie centrum obróbki tego cennego surowca na obszarze 30 km2 ludności kultury rzucewskiej. Badanie te obejmowały rejon depresyjnej części Żuław, około 10 km, na zachód od Nowego Dworu Gdańskiego, około 2 km od prawego brzegu Wisły oraz 600 m na północ od drogi E7 Warszawa-Gdańsk. Cały ten obszar określany jest jako niedźwiedziówecki mikroregion osadniczy (NMO) ludności kultury rzucewskiej.
Główne osady ludności kultury rzucewskiej nad Zatoką Gdańską i Żuławach
(wg. prof. Mazurowskiego 1999 ) [5]
Bursztynowy szlak rozpoczynał się w Niedźwiedziówce, niewielkiej wiosce na Żuławach.
"... Odkryliśmy w nich setki pracowni obróbki bursztynu, kilka skarbów z doborowym surowcem lub ozdobami, ponad 170.000 zabytków związanych z jego obróbką, w tym naturalne bryłki, odpady produkcyjne oraz około 17.000 półwytworów ozdób i ich form finalnych, a także użytkowane w procesie produkcyjnym narzędzia krzemienne, kamienne, kościane i rogowe — mówił profesor Uniwersytetu Warszawskiego Ryszard Mazurowski. Wśród nich znajdowały się bransolety, pasy ozdobne, naszyjniki, zawieszki różnego kształtu. …
Udało się także ustalić, że ci, którzy pracowali przy wydobyciu i przeróbce bursztynu żywili się bardzo dobrze, spożywając mięso ze świni, owiec, kóz. … Nie gardzili również szczupakami, jesiotrem, sandaczem, okoniem i sumem. Jedli mięso z jeleni, turów, sarn, łosi. " [1]
Bałtycki bursztyn oraz wykonane z niego ozdoby były cennym towarem dla współczesnych handlarzy. Najpierw wędrowały one do Sandomierza, a następnie do środkowej i południowej Europy.
Trasy i okres wywozu bursztynu bałtyckiego z Niedźwiedziówki
Ciekawostka: Pod koniec XIX wieku Heinrich Schliemann odkrył groby królewskie w Mykenach, w których zgromadzonych było mnóstwo skarbów, w tym worki pełne bursztynu z Bałtyku. W Muzeum Narodowym w Atenach można zobaczyć skarb Schliemanna. Badania wykazały, że skarb ten pochodzi z okresu 1600-1100r. p.n.e. Bursztyn prawdopodobnie pochodzi z rejonu Niedźwiedziówki.
W książce Prahistoryczne bursztyniarstwo na Żuławach Wiślanych prof. R.F. Mazurowski dokładnie opisuje wyniki prac wykopaliskowych na terenie NMO oraz prehistoryczne metody obróbki bursztynu. Książkę tę wydało Muzeum Zamkowe w Malborku. W Malborku na wystawie bursztynu pokazane są wybrane eksponaty znalezione na Żuławach.
Najstarsze bursztynowe figurki
W Muzeum Historii Miasta Gdańsk znajduje się kopia najstarszej bursztynowej figurki konika z Dobiegniewa z okresu mezolitu oraz niedźwiadka z okolic Słupska z neolitu. Jest to dowód potwierdzający, że już w mezolicie na terenie Polski wydobywano bursztyn i go obrabiano.
Figurka konika z Dobiegniewa, mezolit ok. 7.000-4.500 r.p.n.e.
Figurka niedźwiadka z okolic Słupska, neolit ok. 4.500-2.300/1.800r.p.n.e.
Najstarsze paciorki bursztynowe
W okresie neolitu ok. 4.500-2.000r. p.n.e. najpopularniejsze były paciorki w postaci przypominającym dzisiejsze "guziki", paciorki rurkowate, podwójne toporki, płytki lub wisiorki z ornamentem punktowym.
Paciorki bursztynowe z neolitu, muzeum w Malborku
Paciorki bursztynowe rurkowate z neolitu, muzeum w Malborku
Jednym z cenniejszych zabytków jest duży "pacior" z dwoma przeciętymi osiami zdobiony ornamentem punktowym. Tego typu ozdoby nazywane są amuletami solarnymi, podobne były związane z kultem słońca.
Amulet bursztynowy, muzeum w Malborku
W poprzedniej notce Najstarsze szklane kolie znalezione na terenie Polski [6] pokazałam kilka pięknych kolii z połączonymi paciorkami szklanymi i bursztynowymi.
Szklana kolia z bursztynowym rozdzielaczem i skrętem ze złotego drutu z ok. 1100-900r.p.n.e.
znaleziona w grobie w Targowisku koło Wieliczki [6]
Kolia z 49 paciorków bursztynowych i szklanych, w tym mozaikowych
(t,j. z wtopioną złotą wkładką lub oczkiem), 0,7-1,9 cm, dł. 1,8-2,9 cm
Opalenie blisko Kwidzynia, druga połowa I wieku [6]
Kolia złożona z 16 paciorków bursztynowych i szklanych,
w tym paciorka z ornamentem roślinnym, 1,2-2,6 cm, dł. 1,1-1,9 cm.
Różyny na Pomorzu Gdańskim, I połowa II wieku [6]
W XX, XXI wieku archeologowie odnaleźli wiele ciekawych artefaktów,
dzięki którym poznajemy codzienne życie naszych praprzodków.
Bursztyn wykopany na naszym pomorzu był znany w wielu państwach
już w drugim tysiącleciu przed Chrystusem.
Bibliografia:
- O prehistorycznych ozdobach z bursztynu opowiada prof, Mazurowski
- Bursztyn w starożytności, Wojciech Zgurecki
- Wytwory z bursztynu, A. Kośko, M. Szmyt
- Władcy bursztynu
- Ryszard F. Mazurowski, Prahistoryczne bursztyniarstwo na Żuławach Wiślanych, Wyd. Muzeum Zamkowe w Malborku.
- Najstarsze szklane kolie znalezione na terenie Polski
Interesuję się współczesną historią, psychologią społeczną i turystyką.
Nowości od blogera
Inne tematy w dziale Kultura
