Dzisiaj przed Pomnikiem Poległych i Pomordowanych na Wschodzie miala miejsce uroczystość upamiętniająca rozpoczęcie Operacji Polskiej NKWD, której celem było zlikwidowanie polskości w Związku Sowieckim.
***
11 sierpnia 1937 r. Nikolaj Jeżow, szef NKWD (sowieckiej policji politycznej) rozkazem 00485 uruchomił tzw. Operację Polską. Pod zarzutem przynależności do POW (Polskiej Organizacji Wojskowej) represjonowano co najmniej 139 835 osób, z czego 111 091 osób zamordowano. Dodatkowo na podstawie rozkazu 00486 z 15 sierpnia 1937 r. represjom poddano rodziny (żony i dzieci) "wrogów ludu".
Rosyjski historyk Mikołaj Iwanow obliczył, że w 1937 r. Polak stawał 36 razy częściej przed plutonem egzekucyjnym niż sowiecki obywatel innej narodowości.
Amerykański historyk Timothy Snyder w monografii "Bloodlands" (Skrwawione ziemie) napisał:
"Najbardziej prześladowaną mniejszością w Europie w drugiej połowie XX w. nie było 400 tysięcy Żydów niemieckich (który liczba zmniejszyła się w wyniku emigracji) lecz licząca 600 tysięcy grupa sowieckich Polaków ( których liczba zmniejszyła się wskutek egzekucji). Stalin okazał się pionierem masowego mordu na podstawie kryterium narodowościowego, a Polacy stali się największymi ofiarami wśród narodowości sowieckich."
To był początek eksterminacji Polaków w Związku Sowieckim, kontynuowanej po umowie Ribbentrop-Molotow w Zbrodni Katyńskiej i masowych deportacjach do łagrów na Syberii i w Kazachstanie.
Rozkazowi 00485 podlegali:
"wszyscy pozostali w Związku Sowieckim jeńcy wojenni z WP, zbiegowie z Polski niezależnie od czasu przejścia do Związku Sowieckiego, przybyli z Polski emigranci polityczni, byli członkowie PPS i innych antysowieckiej partii politycznych, najaktywniejszą część antysowieckiego elementu z polskich obwodów narodowościowych"
Represje nie ominęły nawet polskich komunistów, którzy w Związku Sowieckim służyli idei likwidacji państwa polskiego. Ofiarami zostali poeci Witold Wandurski i Bruno Jasieński); komunista Tomasz Dabal został uznany za lidera POW i też stracony.
Specjalne grupy wykrywały i wyłapywały Polaków na Białorusi i Ukrainie, a także w wielkich miastach (Leningrad, Moskwa).
Wyroki śmierci wydawano setkami, bez udziału oskarżonych, na zasadzie decyzji "dwójki" lub "trójki", powołanych w tym celu.
Zwłoki pomordowanych wywożono do okolicznych lasów, gdzie wrzucano je do dołów śmierci. Spoczywają obok jeńców katyńskich w Bykowni, Piatichatkach i Kuropatach, w Moskwie-Butowie, Smoleńsku, Charkowie, Winnicy ...
***
O Operacji Polskiej panowała cisza jeszcze w II RP. Michał K. Pawlikowski, pisarz i przyjaciel Józefa Mackiewicza, pisał w Londynie w 1947 r.:
"Kiedy ludność tego kraju niewinnego, za wiarę i słowo była mordowana, więziona, zsyłana do obozów lub masowo wysiedlania, milczał Sejm, milczała prasa, milczeli pisarze."
W PRL nad tysiącami ofiar Operacji Polskiej panowało milczenie, bowiem ich los był sprzeczny z narracją o "kulcie jednostki" i "wypaczeniach komunizmu" spowodowanych przez Stalina.
W III RP przez ponad ćwierć wieku nie wspominano o Operacji Polskiej i nie sformułowano zarzutu ludobójstwa pod adresem Federacji Rosyjskiej, prawnej spadkobierczyni Związku Sowieckiego. Rządzący III RP układ dawnych funkcjonariuszy aparatu partyjnego i służb bezpieczeństwa oraz tzw. konstruktywnej opozycji solidarnościowej bał się wspominania sowieckich zbrodni na Polakach. Wprawdzie pojawiały się książki poświęcone ofiarom z lat 1937-1938, ale w mediach ten temat nie istniał.
Od kilku lat wiedza o sowieckim ludobójstwie przebija się z mozołem do świadomości społeczeństwa. Jednak do dzisiejszego dnia zagłada Polaków w Związku Sowieckim nie zajmuje należnego miejsca w pamięci zbiorowej, obok Zbrodni Katyńskiej, ukraińskich rzezi Polaków na Wołyniu i w Malopolsce Wschodniej czy tragedii Powstania Warszawskiego.
***
Przy pisaniu notki autorka korzystała z publikacji:
1. Marek Klecel, Ludobójstwo przed wojenną zagłada. Operacja polska NKWD, Biuletyn IPN nr 7-8/2017
2. Tymothy Snyder, Skrwawione ziemie. Europa między Hitlerem a Stalinem, Warszawa 2011
3. Anna Zechenter, Czym była "Operacja Polska"?, Nasz Dziennik, 17-18 grudnia 2016,
Inne tematy w dziale Kultura
