Instytut Ordo Iuris, będący niezależnym, prawniczym think-tankiem, przedstawił ostatnio propozycje zmian legislacyjnych z zakresu wolności sumienia i religii. Jedna z nich dotyczy klauzuli wolności sumienia. Instytut Ordo Iuris przygotował w tej sprawie projekt ustawy, który realizuje wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 2015 r.
7 października 2015 r. Trybunał Konstytucyjny rozpoznał wniosek Naczelnej Rady Lekarskiej dotyczący prawa lekarza do odmowy wykonania świadczenia zdrowotnego niezgodnego z sumieniem (Sygn. Akt K12/14 Prawo do odmowy wykonania świadczenia zdrowotnego niezgodnego z sumieniem).
Obradujący w pełnym składzie (przewodniczący: Andrzej Rzepliński, sprawozdawca: Małgorzata Pyziak – Szafnicka) Trybunał Konstytucyjny, uznał, że
„w świetle art. 53 ust. 1 konstytucji oraz aktów prawa międzynarodowego, prawo do sprzeciwu sumienia powinno być uznane za prawo pierwotne względem jego ograniczeń.
Art. 39 zakwestionowanej ustawy nie kreuje przywileju dla lekarza, gdyż wolność sumienia każdego człowieka jest kategorią pierwotną, którą prawo konstytucyjne oraz regulacje międzynarodowe jedynie poręczają. Wolność sumienia – w tym ten jej element, którym jest sprzeciw sumienia – musi być respektowana niezależnie od tego, czy istnieją przepisy ustawowe ją potwierdzające. Ustawodawca nie może więc dowolnie kształtować albo znosić tego „przywileju”, lecz musi respektować konstytucyjne warunki ustanawiania ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela.”
16 lutego 2023 r. w wywiadzie udzielonym Katolickiej Agencji Informacyjnej prezes zarządu Ordo Iuris Jerzy Kwaśniewski powiedział:
"Nasz zbiór propozycji zmian legislacyjnych dotyczy czterech obszarów prawnych i dwóch obszarów, które należałoby poddać pogłębionej debacie. Pierwszy obszar dotyczący zmian prawnych, to kwestia gwarancji wolności sumienia i klauzuli sumienia.
Doskonale wiemy, że właściwie w całym zachodnim świecie, w państwach prawa, istnieje możliwość skorzystania z klauzuli sumienia tzn. odmówienia wykonania obowiązku, który rozumiemy jako współuczestniczenie w złu moralnym.
W 2015 roku Polski Trybunał Konstytucyjny, podał ogólną zasadę praw człowieka. Wywiódł ją z zasad konstytucyjnych i wskazał, że jest ona fundamentalną zasadą polskiego systemu konstytucyjnego. Na jej podstawie każdy pracownik, nie tylko lekarz, o którym tak często mówimy w kontekście klauzuli sumienia, może skorzystać ze sprzeciwu sumienia i uchylić się przed nakładanym na niego obowiązkiem. Z takimi sprawami mamy do czynienia na całym świecie.
Zawsze dobrze podobne sytuacje sprowadzić do jakiegoś konkretu, czy mógłby Pan podać przykład?
- Dobrym przykładem może być drukarz, któremu zlecono drukowanie prorosyjskich plakatów. Ta sytuacja rodziłaby dylemat. Zlecenie nie jest nielegalne, formalnie można takie rzeczy w Polsce dru-kować, jednak z perspektywy drukarza, byłaby to pewna forma współuczestnictwa w zbrodni. Zatem chciałby się od tego zlecenia uchylić i go nie wykonywać. Jasne przepisy pozwoliłyby takiemu przedsiębiorcy na omijanie zleceń, które uznaje za złe.
Podobnie z farmaceutami, którzy są często zatrudnieni w sieciowych aptekach, mają bardzo ograniczoną swobodę wykonywania zawodu. Wielu z nich chcąc kierować się swoimi przekonaniami, wiedzą medyczną, chciałyby np. odmówić wydawania środków poronnych.
Obecnie w prawie brakuje stosownych zapisów. Można je oczywiście wywodzić z Konstytucji ale to rodzi konflikty, między ustawodawcami a pracownikami. Gdyby taki przepis znalazł się w ustawie o farmaceutach, podobne konflikty by wygasły. Wszyscy wiedzieliby w jaki sposób i w jakim trybie ubiegać się o sprzeciw sumienia, a także jakie są jego granice. Należy też pamiętać, że klauzula sumienia nie dotyczy przypadków zagrożenia zdrowia lub życia pacjenta.
Podobne przepisy powinny istnieć wobec wszystkich pracowników pracujących w oparciu o umowę o pracę, na podstawie przepisów w kodeksie pracy. Dzięki temu ograniczone zostałoby pole sprzeciwu, czy konfliktu. Każda strona wiedziałaby czego może oczekiwać, z czym się może spotkać.
[…]
Wracając jeszcze do kwestii klauzuli sumienia, komu jest ona najbardziej potrzebna?
- Nasze doświadczenie pewnej próbki spraw, przysłanych do Ordo Iuris w ramach centrum interwencji procesowej pokazuje, że większość z nich stanowili przedsiębiorcy, którzy nie chcieli świadczyć pewnych usług. Z jednej strony z uwagi na sumienie, a z drugiej na pewien wizerunek, który chcieli budować dla swojej firmy.
Druga grupa to farmaceuci. W tej kwestii nie obejdzie się bez szczegółowych regulacji ustawowych. Wbrew orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego, sąd często wskazuje, że skoro brak szczegółowej regulacji w tej kwestii, to farmaceuta nie może zasłonić się klauzulą sumienia.
Mam nadzieję, że ograniczymy pole konfliktu. Kiedy będziemy mieć w prawie więcej jasnych wskazówek, wszyscy zaczną traktować klauzulę sumienia jako naturalny element działalności gospodarczej.
Oczywiście nie chodzi o doprowadzenie tych spraw do absurdu. Klauzula sumienia dotyczy zazwyczaj pojedynczych osób, bo np. jeśli mówimy o monopolistach, spółkach o dominującej pozycji na rynku, to one podlegają jeszcze innemu reżimowi ochrony konsumenta.”
***
https://ordoiuris.pl/kim-jestesmy
https://trybunal.gov.pl/postepowanie-i-orzeczenia/wyroki/art/8602-prawo-do-odmowy-wykonania-swiadczenia-zdrowotnego-niezgodnego-z-sumieniem
https://trybunal.gov.pl/s/k-1214
http://idziemy.pl/kosciol/nowe-propozycje-ordo-iuris/77324
http://idziemy.pl/spoleczenstwo/nowe-propozycje-ordo-iuris-cz-2/77325
Inne tematy w dziale Polityka
