Uproszczenie pisowni obcego słowa jest czymś naturalnym.
Kiedy popełniłem w marcu 2022 (po inwazji Rosji na Ukrainę) artykuł pt. „Odesa”, to napisałem :
Według Wikipedii – po angielsku Odessa, po rosyjsku Одесса (Odiessa), ale po bułgarsku, macedońsku, rusińsku, serbsku, tuwińsku i właśnie po ukraińsku Одеса (Odesa), po białorusku Адэса, czesku Oděsa, śląsku Uodesa, w esperanto Odeso (jedno S).
Odesa (także jedno S) jest po asturyjsku, baskijsku, bośniacku, bretońsku, chorwacku, gagausku, rumuńsku, słowacku, słoweńsku, litewsku, łotewsku, serbsko-chorwacku, turkmeńsku i w wolapik.
Zatem kilkanaście języków ma nazwę ODESA (jedno S), czyli dla wielu milionów ludzi jest to oczywisty zapis. Co ciekawe – przymiotnik odeski jest jednakowy w obu wariantach, zatem nie trzeba byłoby go zmieniać.
Dzisiaj, czyli po 2,5 roku, postanowiłem ponownie przejrzeć Wikipedię w tej materii. I co się okazuje?
Otóż angielskojęzyczna Wikipedia już dość dawno zmieniła pisownię tego ukraińskiego miasta z Odessa na Odesa, ale - i tu niespodzianka - zmiany nastąpiły także w językach mało rozpowszechnionych, jak język afrykanerski (afrikaans), albański, gaelicki, galicyjski, górnołużycki, irlandzki, islandzki, karakałpacki, mański (manx), maoryjski, moksza, norweski, tałyski, walijski; ponadto krymskotatarski (jako Ades). W językach sztucznych również zmieniono nazwę na Odesa: ido i kotawa (kotava). Jako o wisienkach na torcie należałoby napomknąć o języku kurdyjskim (ok. 30 mln ludzi), malajskim oraz indonezyjskim (opisywanych często łącznie, zatem łącznie to ponad 200 mln osób). Jeśli dodamy język hiszpański (500 mln) i wspomniany angielski (niemal 530 mln oraz 1,5 mld uczących się), to suma ludzi piszących lub zaczynających pisać Odesa zamiast Odessa jest imponująca, nawet jeśli bezwładnością część mieszkańców Ziemi jeszcze nie pisze w nowej formie, bowiem może nawet nie wie o zmianie albo niektórzy w ramach protestu pozostają przy poprzedniej formie z dwoma S.
W Polsce mamy uczonych polonistów, którzy wprawdzie ze względów politycznych zmienili Kaliningrad na Królewiec, czego nie uczynili przez 35 lat, jednak bronią pisowni Odessa za wszelką cenę, czyli z uporem godnym lepszej sprawy...
A przecież mamy dziesiątki spolszczonych wyrazów pisanych S, choć w oryginałach zawierających SS, w tym także imiona i nazwy geograficzne, w tym greckie (a omawiana nazwa jest greckiego pochodzenia). Szereg wyrazów ma dwojaką pisownię - zarówno S, jak SS. Należałoby przejrzeć polskie wyrazy obcego pochodzenia, zawierające SS, aby zaproponować pisownię S. Krótkie i ustabilizowane wyrazy powinny pozostać bez zmian, np. hossa, bessa, boss, lasso, less, miss.
Ciekawe, kto ze słuchu napisze poprawnie poniższe słowa, zwłaszcza nazwy geograficzne...
Abyssinia - Abisynia
Amfissa - Amfisa (miasto w Grecji)
Assab - Asab (nazwa miasta)
Assal - Asal (nazwa jeziora)
Assisi - Asyż
babirussa - babirusa (dzika świnia)
basset - baset
Basseterre - Baster (nazwa miasta)
Bessarabia - Besarabia (nazwa krainy)
business - biznes
bypass - bajpas
Cassai - Kasai (nazwa rzeki i prowincji)
cassette - kaseta
Chryssa - Chrysa (nazwa wsi)
contessa - kontessa - komtesa
Czerkiessk - Czerkiesk
dessous - desu
dressing - dresing
Dryssa - Drysa (nazwa rzeki)
Edessa - Edesa (miasto w Grecji)
fitness - fitnes
Gauss - gaus (jednostka fizyczna)
Gissar - Hisar (nazwa osiedla)
glossa - glosa (dopisek)
Hessen - Hesja
Hussaków - Husaków (nazwa wsi)
Issa - Isa (nazwa rzeki)
Issyk - Isyk (nazwa miasta)
Jessentuki - Jesentuki (nazwa miasta)
Kassandra - Kasandra (gmina w Grecji, także imię)
Kuzbass - Kuzbas
Limassol - Limasol (nazwa miasta)
Makassar - Makasar (nazwa miasta)
Massalany - Masalany (nazwa wsi)
Massandra - Masandra (nazwa osiedla)
Massaua - Massawa - Masawa (nazwa miasta)
melissa - melisa
messa - mesa
messalina - mesalina
messel - mesel (przecinak)
Messenia - Mesenia (kraina w Grecji)
Messerschmitt - meserszmit
Messina - Mesyna
Mississippi - Missisipi
moto/cross - moto/kros
mussaka - musaka (potrawa)
Niassa - Niasa (nazwa jeziora i prowincji)
Nowoczerkassk - Nowoczerkask
Odysseus - Odyseusz
Oressa - Oresa (nazwa rzeki)
Ossetia - Osetia
Parnassos - Parnas (pasmo górskie w Grecji)
Picasso - pikas (obraz kojarzący się z obrazami mistrza)
Plissa - Plisa (nazwa jeziora, rzeki i miejscowości)
Polessk - Polesk (nazwa miasta)
possessio - posesja
princessa - pryncesa
Prussia - Prusy
Rossija - Rosja
sargasso - sargasy (brunatnice)
sarissa - sarisa - sarysa (włócznia)
stewardess - stewardesa
stress - stres
success - sukces
Thessalia - Tesalia (region w Grecji)
Thessaloniki - Saloniki (miasto w Grecji)
topless - toples
Vanessa - Wanesa
Yamoussoukro - Jamusukro (nazwa miasta)
wibryss - wibrys (rodzaj włosa)
baronessa, bazylissa, kontessa, dogaressa, duchessa, hostessa, poetessa - wszystkie określenia pań o zakończeniu -ssa powinny być zmienione, wzorem stewardesa, na -sa
fossa (nazwa ssaka; po słowacku fosa) - pochodzi, podobnie jak fosa (dla ochrony twierdzy), z łaciny i oznacza rów; powinno być spolszczone jako fosa
Dessau - miasto w Niemczech; powinno być spolszczone jako Desawa (łot. Desava), podobnie jak Warszawa, Szprotawa (niem. Warschau i Sprottau) i wiele innych
dossier - akta; powinno być spolszczone jako dosjer i deklinowalne
Ulisses - inaczej Odyseusz; w kilku językach wyraz pisany jest jako Ulises i takoż powinien być spolszczony
pwn.sjp.pl - zasady
Podwojone litery -ll, -pp, -ss pojawiające się na końcu wyrazu
W imionach i nazwach greckich podwojone litery -ll, -pp, -ss pojawiające się na końcu wyrazu po odrzuceniu zakończeń -os, -eus skracamy do jednej, np. Kyrillos — Cyryl, Odysseus — Odys.
Znany polonista wyjaśnia:
Amstaf czy amstaff (rasa psa) – czy obie formy są poprawne?
Częściej piszemy amstaff, ale i amstaf to forma rozpowszechniona i godna poparcia. Uproszczenie pisowni obcego słowa jest czymś naturalnym.
— Mirosław Bańko, PWN 2006
Czy Odesa - Odessa to nie jest właśnie taki przykład?
Inne tematy w dziale Rozmaitości
