Jak zreformować system prawny w Polsce

Jak zreformować system prawny w Polsce

Polski system prawny, odziedziczony po okresie PRL, znajduje się obecnie w kryzysie. Sędziowie z czasów PRL zachowali wpływy w III RP, co utrudnia modernizację i zapewnia im przywileje, które są zazdrośnie strzeżone. Te historyczne uwarunkowania, w połączeniu z kontrowersyjnymi decyzjami politycznymi i nieudanymi reformami, doprowadziły do stopniowej degradacji sądownictwa w Polsce.

Problemy obecnego systemu

1. Polityka a sądownictwo Pierwszym krokiem do destabilizacji systemu była decyzja koalicji PO-PSL o powołaniu dwóch dodatkowych sędziów Trybunału Konstytucyjnego (TK). Następnie rząd PiS anulował wybór wszystkich pięciu sędziów TK i nominował własnych kandydatów. Ten proces spowodował liczne kontrowersje prawne i polityczne.

2. Niejasny status "neo-sędziów" Wyroki wydane przez sędziów określanych mianem "neo-sędziów" są często kwestionowane, prowadząc do sytuacji, w której przestępcy są zwalniani z więzień, bez sprawdzania, czy procedury zostały faktycznie naruszone.

3. Problemy z prokuratorem krajowym Prokurator krajowy, powołany wbrew obowiązującej ustawie, również budzi kontrowersje. Brak uznania tej instytucji przez jedną ze stron konfliktu jeszcze bardziej zaostrza sytuację.

Propozycje reform

Dr Sławomir Mentzen zaproponował tzw. "reset konstytucyjny", który zakładałby:

• Odwołanie obecnych sędziów TK, SN i KRS.

• Wybór nowych sędziów przy zachowaniu równowagi interesów obu stron politycznego sporu.

Niestety większość sejmowa ignoruje tę propozycję, kontynuując konflikt polityczny kosztem interesów Polski i jej obywateli.

Nowy model wyboru sędziów

1. Kandydaci

• Każdy czynny zawodowo prawnik z minimum 20-letnim doświadczeniem może zgłosić swoją kandydaturę do TK, SN lub KRS.

• Publikowane byłyby szczegółowe informacje o przebiegu kariery kandydatów, ich majątku oraz źródłach dochodów. Obowiązek publikacji obejmowałby również majątki najbliższej rodziny.

2. Proces wyborczy

• Kandydaci zobowiązani byliby do udziału w publicznej debacie, a ich odpowiedzi na standardowe pytania byłyby dostępne w formie tabeli.

3. Kadencje

• Sędziowie TK, SN i KRS mieliby 6-letnie kadencje, przewodniczący – 9-letnie.

• Po kadencji sędziowie przechodziliby w stan spoczynku i mieli obowiązek uczestnictwa w zgromadzeniu narodowym.

4. Prokurator Generalny

• Wybierany w podobny sposób co sędziowie, z radą złożoną z 10 zastępców, na kadencję 9 lat.

• Zastępcy mieliby 6-letnie kadencje i współdecydowaliby o działaniach Prokuratora Generalnego.

5. Sędziowie Pokoju

• Wybierani w lokalnych wyborach powszechnych, z minimum 10-letnim doświadczeniem sądowym.

• Kadencja – 4 lata, z możliwością awansu przy ponownym wyborze na drugą kadencję.

6. Sędziowie sądów rejonowych i odwoławczych

• Powoływani przez Prezydenta na wniosek KRS spośród sędziów pokoju z minimum dwiema kadencjami.

Komisje dyscyplinarne

Centralne i lokalne komisje dyscyplinarne kontrolowałyby nieskazitelność sędziów i prokuratorów oraz rozpatrywały przypadki naruszeń prawa lub etyki.

Sędzia lub prokurator może być ukarany

1. karą finansową

2. zawieszeniem w pełnieni obowiązków bez wynagrodzenia

3. usunięciem z urzędu

4. rozprawą karną przed specjalnie powołanym sądem złożonym z sędziego pokoju i sędziego sądu rejonowego, pod nadzorem KRS

Procesy sądowe – nowy model

1. Procesy procedowane byłyby dzień po dniu, aż do wydania wyroku.

2. Przerwy mogłyby być udzielane na maksymalnie tydzień, tylko trzykrotnie dla każdej ze stron.

3. Uzasadnienia wyroków musiałyby być sporządzane w ciągu tygodnia, z możliwością przedłużenia do miesiąca w przypadku złożonych spraw.