Witalizacja ochrony zdrowia

Niech żywi nie tracą nadziei …

 

Ogłoszony przez Ministra Zdrowia harmonogram społecznej debaty nad strategią zmian systemu ochrony zdrowia, rozpoczyna się od dylematów odpowiedzialności za zdrowie. Tak odczytuję problematykę zapowiadanej na czerwiec konferencji „Pacjent i system: zasady działania opieki medycznej”.

 

Dylemat rozkładu odpowiedzialności za dobrostan zdrowia pomiędzy człowiekiem a instytucjami systemu, trzeba wyprowadzić z nowych cywilizacyjnie warunków  do cyfrowej formalizacji relacji pacjenta z lekarzem. I wprowadzić do refleksji o zmianach w kulturze zdrowia, wynikających ze zamian i w kulturach wspólnot solidarności i w kulturach instytucji medycznych.

 

Problem ten podjąłem dwa lata temu, opowiadając się za ustrojowym wsparciem dla samodzielności i solidarności w kulturze zdrowia, wyrażającym się poprzez praktykę i zasadę samopomocy zdrowia.

 

Mijające dwa lata poświęciliśmy ze znajomymi na odnajdowanie perspektyw powiązań samodzielności i solidarności, z jednej strony w szerszym kontekście całościowych zmian gospodarczych, z drugiej w szczegółowych standardach obyczajów i usług profilaktyki medycznej. Jako fundamentu kompetencyjnego dla domowej praktyki samopomocy zdrowia.

 

Próbowałem zainteresować tymi zagadnieniami kilka wyższych uczelni, kilka ośrodków refleksji samorządowej, kilka ministerstw (sportu, rodziny, zdrowia, edukacji, rozwoju).

 

Bezskutecznie.

 

Wydaje mi się, że żadne z kierownictw tych instytucji nie było zainteresowane przemyśleniami i propozycjami wypływającymi z praktyki gospodarowania na pograniczu państwa i rynku. Że działania modernizacyjne tych instytucji ograniczają się do rozwiązań zaplanowanych przez zagraniczne ośrodki formacji polityk społecznych, posługujące się językiem tzw. „ekonomii społecznej”.

 

Językiem ekonomii redukującej człowieka do produktywności i konsumeryzmu, odpowiednio do ideologicznie uformowanych wizji postępu. Językiem ekonomii zasłaniającej i rzeczywiste problemy społeczne i rzeczywiste intencje twórców polityk publicznych.

 

Formalizacja kultury zdrowia

 

Obecny model systemy ochrony zdrowia oparty jest na zasadzie odpowiedzialności lekarza za dobrostan zdrowia pacjenta. Tej zasadzie  poddana jest od wieków cała sztuka medyczna, zarówno jako praktyka działania, jak i jako dziedzina wiedzy. Wiedzy rozwijanej główne dla skutecznej interwencji w okresie zapaści zdrowia człowieka.

Czyli w okresie choroby pacjenta.

 

Cyfrowe rejestrowanie zdarzeń medycznych, pozwala na zwiększanie skuteczności troski o zdrowie. Zarówno skuteczności pracy podejmowanej przez lekarzy i innych uczestników instytucji systemu ochrony zdrowia, jak i pracy podejmowanej przez każdego z nas dla dobrego stanu zdrowia własnego lub zdrowia swoich bliskich.

 

Kulturowo rozwijające, choć administracyjnie kłopotliwe, cyfrowe rejestrowanie zdarzeń medycznych, prowadzi do formalizowania procedur medycznych. Wymaga to nowych standardów, narzędzi, technologii, wymaga nowych form zarządzania, kontroli, nadzoru.

 

Już dostrzegamy, że rozbudowa systemów rejestrowania i nadzoru, pomaga w praktyce odpowiedzialności za jakość systemu. Odpowiedzialności nie tylko w znaczeniu moralnym czy prawnym, ale przede wszystkim w znaczeniu ekonomicznym. Obejmującej ekonomiczną potrzebą racjonalności, nie tylko w pracę komercyjną, właściwą dla gospodarki wymiany, ale i w pracę dobroczynną, właściwą dla gospodarki daru.

 

Dwóch dopełniających się zakresów społecznej gospodarki rynkowej.

 

 

Możliwe zasady i modele ustroju ochrony zdrowia

 

Formalizacja procedur medycznych w połączeniu z nieograniczoną pojemności cyfrowych bibliotek pamięci, wprowadza dwa typy narzędzi do kultury zdrowia.

 

Pierwszym są cyfrowe narzędzia przechowujące zasoby wiedzy istotnej dla naszego stanu zdrowia, które roboczo nazywam cyber chmurą [1] (na rysunkach 1 i 3 przedstawione są w formie chmury). Narzędzia te gromadzą informacje o indywidualnym stanie zdrowia oraz wiedzę potrzebną do pogłębiana kompetencji medycznych.

 

Drugim są cyfrowe narzędzia informujące nas o potrzebach podejmowania określonych działań, które roboczo nazywam cyber gwiazdą  [2] (na rysunkach 1i 3 przedstawione w formie gwiazdy). Narzędzia te przesyłają interaktywnie informacje o aktualnych potrzebach naszego działania, kontrolując też ich efekty.

Rys. 1. Możliwe zmiany systemu ochrony zdrowia wynikające z procesu formalizacji procedur medycznych. Źródło: opracowanie własne Andrzej Madej.

 

Możliwość różnego wykorzystania tych nowych narzędzi, różnicuje trzy modela systemu ochrony zdrowia. Przedstawiają to różne wielkość i usytuowania: cyber chmury, cyber gwiazdy i okręgów oddających znaczenie kultury wspólnoty solidarności pacjenta i kultury instytucji medycznej lekarza.

 

Modele te odpowiadają różnym rozkładom odpowiedzialności za zdrowie pacjenta.

 

Model humanistyczny, powiązany jest z zasadą Samopomocy zdrowia, jako podstawą rozwoju wiedzy o ryzykach dolegliwości, o metodach ich zapobiegania i łagodzenia. Humanizm tego modelu, polega na wzbogaceniu, wprowadzonej przysięgą Hipokratesa, etycznej odpowiedzialności lekarza za stan zdrowia pacjenta w okresie choroby, moralną odpowiedzialnością człowieka za dobrostan zdrowia członków jego wspólnoty. Co graficznie wyraża znaczenie większa grubość okręgu brązowego, oddającego poziom kultury wspólnot solidarności, niż grubość okręgu popielatego, oddającego poziom  kultury instytucji medycznych. Tu kryterium efektywności jest oceniany wskaźnikami jakościowymi poziom dobrostanu zdrowia.

 

Biegunowo przeciwstawny model, przenosi odpowiedzialność za dobrostan zdrowia do osób zarządzających instytucjami kontroli i nadzoru ubezpieczeniem zdrowotnym. Graficznie wyraża to dominacja okręgu popielatego przedstawiającego kulturę instytucji, nad okręgiem brązowym przedstawiającym kulturę solidarności. Tu kryterium efektywności jest skuteczność medyczna kapitału inwestowanego w narzędzia (aparaturę medyczną), produkty (lekarstwa) oraz organizacji usług medycznych. Dlatego też określiłem go terminem Model kapitalistycznym i powiązałem z paradygmatem odpowiedzialności Sterowanie zdrowiem. Model ten może być zastosowany albo w wariancie prywatnej albo wariancie państwowej własności instytucji ubezpieczeniowej.

 

Przewiduję, że prędzej lub później każde państwo, będzie musiał wybrać z pomiędzy tych dwóch alternatywnych modeli odpowiedzialności za zdrowie.

 

Pomimo tej hipotezy, wśród prawdopodobnych kierunków modernizacji systemu ochrony zdrowia przedstawionych na rysunku 1, wskazuję również na trzecia możliwość, kontynuacji obecnej zasady Cierpliwości medycznej i Modelu opieki zdrowotnej. Tu grubość okręgów kultury solidarność i kultury instytucji pozostaje zrównoważona.

Wydaje mi się, że z dzisiejszej perspektywy modernizacji systemu ochrony zdrowia, ta trzecia strategia kontynuacji, ma i jeszcze długo będzie miała w Polsce najwięcej zwolenników. Zarówno wśród elit medycznych, jak i wśród zwykłych użytkowników systemu ochrony zdrowia.

Nie zmienia to jednak mojej krytycznej oceny dla jej niskiej efektywności ekonomicznej. Efektywności rozważanej w pełnej perspektywie humanizacji całej gospodarki, a nie perspektywy zawężonej do skuteczności medycznej czy dobrostanu zdrowia . 

 

 

Humanizacja gospodarki

 

Zmiany w systemie ochrony zdrowia wynikają z rozwoju procedur medycznych, wykorzystujących cyfrowe technologie. Takie cyfrowe technologie, które już od kilkudziesięciu lat poszerzają globalnie otwarte cyfrową siecią wiedzy, warunki naszego gospodarowania. Przed ustaleniem strategii modernizacji systemu ochrony zdrowia nie tylko jako elementu ustroju finansów publicznych, ale elementu globalnej gospodarki, koniecznym jest zatem rozpoznanie i uwzględnienie szerszego kontekstu zmian  zachodzących i w kulturze i w ekonomii.

 

Internetowe poszerzenie czasu i przestrzeni naszego działania, podnosi znaczenie pracy dobroczynnej. Powiązanie efektywności tej formy pracy z autonomią tajemnicy informacji w ramach rodziny, prowadzi do wyodrębnienia Sektora dobroczynności, jako kluczowego obszaru rozwoju dobrostanu społecznego.

 

Współczesna ekonomia zaczyna już dostarczać nowe wskaźniki dla wartościowania gospodarczego i projektowania polityk, odpowiednich dla rozwoju rodzin i innych autonomicznych podmiotów gospodarujących dzięki pracy dobroczynnej w organicznych wspólnotach (rodzinnych, terytorialnych, kulturowych).

 

 

Rys. 2. Wyodrębnienie zasad Sektora dobroczynności w procesie humanizacji gospodarki. Źródło: opracowanie własne Andrzej Madej.

 

Trzy kroki witalizacji

 

Trwające od kilkunastu lat procesy cyfryzacji w ochronie zdrowia, koncentrują się na wykorzystaniu cyfrowych technologii dla rozwiązywaniu problemów zdrowotnych z punktu widzenia terapii klinicznych. To w szpitalach jest źródło potrzeb i kompetencji dla wprowadzania nowych narzędzi i procedur. Okres ich wprowadzania trzeba traktować jako pierwszy etap cyfrowej humanizacji i witalizacji systemu ochrony zdrowia.

 

Ale imponujące telemedyczne osiągnięcia Polskiej kardiologii, otolaryngologii czy alergologii coraz częściej stają przed barierami kosztów upowszechnienia coraz to doskonalszych procedur. Tempo przyrostu nowych możliwości i geometryczny wzrost kosztów nowych technologii, każe poszukiwać nowych form profilaktyki i rehabilitacji medycznej. Tu najłatwiej zmobilizować pracę dobroczynną dla zaspokojenia potrzeb z wykorzystaniem nowych technologii. Tu najłatwiej o sprawiedliwość w ich wykorzystaniu.

 

Ta myśl stała się przesłanką do utworzenia 10 czerwca 2017 roku Grupy Inicjatywnej Krakowskiej Strategii Profilaktyki Medycznej. Opracowane przez nas rekomendacje zintegrowania systemu profilaktyki medycznej wskazują na konieczność powiązania go ze zintegrowaniem systemu uczenia przez całe życie. Odpowiednio do perspektywy rozwoju Sektora dobroczynności. 

 

Praktyczne wprowadzanie tych propozycji wymaga modernizacji usług świadczonych w systemie ochrony zdrowia głównie przez placówki Ambulatoryjnej Opieki Specjalistycznej. Z tego też względu drugim etapem humanizacji i witalizacji systemu ochrony zdrowia, powinna być modernizacja usług medycznych w placówkach AOS. Usług angażujących dla integracji profilaktyki medycznej, partnerstwa podmiotów gospodarczych (medycyna pracy), szkół (medycyna szkolna) czy instytucji kultury fizycznej (medycyna sportowa).   

Rys. 3. Trzy etapy humanizacji i witalizacji Polskiego systemu ochrony zdrowia. Źródło: opracowanie własne Andrzej Madej.

 

Ale kompetencja społeczna dla wykorzystania możliwości cyber chmury czy cyber gwiazdy, nie będzie wykorzystywana tylko przez specjalistów pracujących w klinikach czy AOS-ach.

 

Najszybciej i najczęściej kompetencja ta będzie wykorzystywana w kontakcie chorego z lekarzami rodzinnymi zatrudnionymi w przychodniach Podstawowej Opieki Zdrowotnej.

 

Dlatego trzeba już dziś projektować i wprowadzać do pilotażowego sprawdzania trzeciego etap humanizacji i witalizacji, którym będzie upowszechnienie usług telemedycznych lekarzy rodzinnych. Tak by merytoryczny zasób kompetencji dla strategii witalizacji systemu ochrony zdrowia, był wypracowywany przez środowisko lekarzy rodzinnych.

 

---