Nestorzy epoki medialnej

Epoka medialnego poznania

Pisząc we wcześniejszych tekstach o cyfrowym poszerzeniu zakresów kultury, koncentrowałem się na korzyściach jakie może ono przynieść kulturze gospodarowania. Co znajdzie się zapewne w głównym nurcie refleksji społecznej po zmianie, wciąż dominującego w gospodarce podażowego rozwoju innowacji opisywanego przez Ekonomię pragnień, na oczekiwaną dominację popytowego rozwoju innowacji opisywaną przez Ekonomię potrzeb.

Do czasu takiej zmiany w ekonomii, uznając za kluczowe w procesie modernizacji ustrojowej (i) personalizację systemu edukacji oraz (ii) narodową infrastrukturę pamięci, trzeba mi podjąć głębsze zagadnienie zmian kultury poznania. Obejmujących nie tylko do zmiany w formach komunikacji międzyludzkiej ale i zmiany w poznawaniu samego siebie.

Rys. 1. Dzieje przeplecenia się trzech epok poznania w wyniku rozwoju narzędzi międzyludzkiej komunikacji. Opracowanie własne Andrzej Madej.

Doświadczany obecnie chaos w formach przepływu informacji, najlepiej dostrzegany w różnicach form komunikacji każdego z trzech pokoleń, zwiastuje otwieranie się nowej epoki w dziejach poznania. Co na rysunku 1 przedstawiam jako zestawienie rosnąco następujących po sobie epok oralnej, piśmiennej i medialnej [1].

I podobnie jak XXV wieków temu, na pograniczu epoki oralnej i piśmiennej, również i dziś na progu epoki medialnej, stajemy przed pytaniem o skutki przemian komunikacyjnych dla trwałości narodowych wartości. Poszukiwanie pozytywnej odpowiedzi na to pytanie otwiera kolejne pytanie o możliwość takiego kierunkowania zmian w ustroju życia publicznego, by wspomagał nas w sumiennym poznawaniu i kultywowaniu tych wartości.

Drzewo życia

Podjęcie zagadnienia poznania obejmującego poszukiwanie sensu życia, właściwym jest rozpoczęcie od określenia perspektywy czasu, w której jesteśmy zainteresowani zmianami. Czy będzie to dający się ogarnąć naszą wiedzą czas doczesny, czy też będzie to wymagający przyjęcia jakichś prawd wiary czas wieczny (rys. 2).

Rys. 2. Dwie perspektywy sensu dorastania człowieka do przyszłości. Opracowanie własne Andrzej Madej.

A wobec postawionych we wcześniejszych tekstach postulatów kierunkowania modernizacji systemu edukacji na samokształcenie w rodzinie, konsekwencją tego fundamentalnego wyboru przez rodzica powinno być zadbanie przez niego o spójność aksjologiczną wszystkich instytucji prowadzących działania pedagogiczne wobec jego dziecka. W tym przede wszystkim spójność w doborze szkół okresu dojrzewania.

Dla przedstawienia relacji źródeł naszego wychowania do przyszłości z jego owocami, wykorzystałem modelu „Drzewa życia” zestawiony przez prof. Teresę Olearczyk. Gdzie kluczowe funkcje formacyjne podejmują osoby zdolne do podjęcia roli pedagoga (prowadzącego do wiedzy), zarówno w rodzinnym wychowaniu, w szkolnym nauczaniu jak i w społecznościowym doświadczaniu (rys. 3).

Rys. 3. Drzewo dorastania do przyszłości naszego życia. Opracowanie własne Andrzej Madej.

Zestawiając tą graficzną alegorię naszego życia z zarysowanymi wcześniej przesłankami podejmowanych wyborów, nie można zapominać o ludzkich napięciach pomiędzy skłonnościami do miłości i do grzech. Przez których pierworodne zaniedbanie nie żyjemy dziś w Raju.

Bariery czasu zmian

Wprowadzając na rysunku 4 Drzewo życia do syntezy czterech zakresów kultury warto przypomnieć, że pierwsze pożytki z cyfrowej rewolucji zaczęliśmy osiągać już pół wieku temu w zakresie poszerzanych zasobów wiedzy. Co tu i ówdzie ożywiło oświeceniowe iluzje na przeniknięcia przez naukę wszystkich tajników Prawdy.

Rys. 4. Wymiary cyfrowego poszerzenia zakresów kultury – ujęcie syntetyczne. Opracowanie własne Andrzej Madej.

Warto to przypomnieć, bo dziś marzenie to jest czasami pochopnie wiązane z szansami rozwoju sztucznej inteligencji. I wręcz z wizjami jej samo uduchowienia, jak kiedyś samo uduchowiały się na tej ziemi kawałki drewna czy kamieni.

Zestawiając na rysunku 5 chrześcijańskie znaczenie czasu wiecznego z wcześniej opisywanymi postulatami zrównoważonego rozwoju we wszystkich tych trzech zakresach kultury poznania: czasu, przestrzeni i zasobów, wskazuję na potrzebę wspólnotowego przeciwdziałania tej zachodzących w każdym z nich asymetrii. Co wymagać będzie prędzej czy później wprowadzenia zamierzeń przeciwdziałania tym asymetriom jako ograniczeń dobrobytu, do narodowych strategiach rozwoju.

Rys. 5. Trzy deficyty kultury poznania uznanej przez chrześcijan wartości życia wiecznego oraz w oczekiwanych przez chrześcijańskich pedagogów wartości realizmu poznania. Opracowanie własne Andrzej Madej.

To polityczne oczekiwanie wobec rządzących, nie powinno jednak zwalniać rządzonych z podejmowania praktycznych działań dla korygowaniu identyfikowanych deficytów i asymetrii kultury poznania wokół siebie. Tym bardziej, że jak trzeba przewidywać podjęcie działań przez rządowych regulatorów polityk społecznych nastąpi dopiero po ujawnieniem się praktycznych efektów społecznie podejmowanych działań.

Nestorzy dla pamięci i tożsamości

Uważam że wobec coraz skuteczniejszej realizacji w USA i nie tylko programów segmentacji, segregacji i depopulacji, programów podejmowanych w ramach strategii oligarchizacji gospodarowania, nikt z nas nie powinien unikać osobistego przeciwdziałania asymetrii w kulturze poznania. I że podobne rozpoznanie zagrożeń wolności budzić się będzie we wszystkich narodach uznających wartość dziedzictwa cywilizacji chrześcijańskiej.

Rys. 6. Cyfrowe poszerzenie zakresów kultury – obszary medialnie narastającej asymetrii. Opracowanie własne Andrzej Madej.

W poszukiwaniach przedmiotu i formy społecznej aktywności warto jest rozważyć strukturę nierównowagi pomiędzy rodzajami w zakresach wiedzy, przestrzeni i czasu, którą wprowadza cyfrowa rewolucja (rys. 6). Co powinno pomóc w osadzeniu podejmowanych konkretnych działań dla wyrównywania tych asymetrii w całościowej perspektywie zachodzących przemian.

Rys. 7. Kluczowe wyzwanie modernizacji Polski – Europy. Opracowanie własne Andrzej Madej.

Powracając do refleksji ekonomicznej, rozumianej po chrześcijańsku jako nauki o roztropnym i dobroczynnym rozporządzaniu zasobami materialnymi [2], wydaje mi się że najbardziej znaczącym społecznie skutkiem poprawy dobrostanu społecznego jest globalne zjawisko wydłużania się średniej długości ludzkiego życia. A w konsekwencji, że rosnący potencjał czasu aktywnej pracy osób starszych, pracy rozumianej jako droga do zbawienia [3], wielu z nas mogło by przeznaczyć na autoryzację cyfrowych zasobów wiedzy i na prowadzenie zajęć samokształcenia w rodzinie (rys. 7).

Która to myśl jest inspiracją dla rozpoczętych w roku 2018 w podkrakowskim Bieżanowie przez lokalny oddział Stowarzyszenia Rodzin Katolickich, corocznych konferencji Gromadzkie Repozytorium Pamięci. A może wkrótce stanie się też inspiracją dla społecznej praktyki nestorów krakowskiego środowiska biegaczy długodystansowych.

AM, 6 stycznia 2024.

______________________

[1] Systematykę trzech etapów dziejów poznania przedstawił Jacek Dukaj w książce „Po piśmie”, określając je terminami oralna, piśmienna i bezpośredniego transferu przeżyć. Uznając prawidłowość tej systematyki w dziejach rozwoju wiedzy dla trzeciego okresu proponuję przyjąć prostszy termin: epoka medialna.

[2] Definicja podana na otwarcie roku 2000 przez Papieża Jana Pawła II.

[3] Bo praca jest by się zmartwychwstało. Cyprian Kami Norwid.