Oceny działalności rządu – czyli czego nie mówią nam partyjne sondaże?

Pierwszy rok rządów pokazał, że poparcie dla formacji rządowych po wysokim wyniku z wyborów 2023 roku osiągniętym na doraźnej fali wywołanych silnych emocji i powszechnego zainteresowania, nie rośnie i nie ma na to perspektyw. Poparcie jednak wciąż poparcie pozostaje wysokie, przekraczającym 50%.

Jednak zgoła inna sytuacja występuje w badaniach nie dotyczących bezpośrednio sympatii politycznych, a nastrojów i oceny pracy rządu. W nich od jesieni widać tam zasadniczą zmianę sentymentu – przyjrzyjmy się co możemy się dowiedzieć z badań społecznych.

Jaka jest ocena pracy Rządu i Premiera w świetle badań?

Najważniejszym narzędziem, które w poprzednich latach rzetelnie badało nastroje społeczne jest cykliczne badanie CBOS o ocenę działań Rządu.

Widzimy tutaj, że od lipca 2024, więcej badanych ocenia pracę rządu negatywnie niż pozytywnie. Czy to normalne zjawisko które miało miejsce za poprzednich rządów? Porównajmy do zmian oceny prac poprzednich rządów PO-PSL z lat 2008 i PiS z lat 2015-2023.

Warto tutaj wrócić uwagę na strukturę zmian oceny prac rządu. Oba rządy przez pierwsze lata miały większy odsetek zwolenników niż przeciwników. Kiedy ta proporcja dotarła do punktu zwrotnego i uległa zmianie – w obu wypadkach trend okazał się na dłuższą metę nieodwracalny, aż do utraty władzy.

- Dla pierwszych rządów PO ten „moment zwrotny” można wskazać luty 2012 roku – w 52-gim miesiącu rządzenia. Proporcje oceny zmieniły się tylko w momencie zmiany premiera z Donalda Tuska na Ewę Kopacz i to jedynie chwilowo (nietrwały spadek złych ocen po personalnej zmianie szefa rządu jest zjawiskiem występującym, nie zmienia on natomiast długoterminowej oceny rządu).

- dla rządów PiS tak wyznaczony „moment zwrotny” przypada na październik 2020 roku – w 57 miesiącu rządzenia.

- dla obecnego rządu Donalda Tuska, mimo upływu dopiero roku, w badaniach ujawnił i wyraźnie zaznaczył się moment zwrotny już w lipcu 2024 - 7 miesiącu (!) od objęcia władzy. Z upływem dalszych miesięcy wyraźna przewaga przeciwników nad zwolennikami utrzymała się i rośnie prawdopodobieństwo, że okaże się to zjawiskiem trwałym.

Warto także w tym miejscu przywołać badanie CBOS towarzyszące badaniu stosunku do rządu – ocena nie stosunku, co samej pracy Rządu.

Na pytanie „Jak by Pan(i) ocenił(a) wyniki działalności rządu premiera Donalda Tuska od czasu objęcia przezeń władzy?” wyniki są nawet bardziej niekorzystne – w grudniu 2024 pracę Rządu ocenia negatywnie 51% procent badanych, a pozytywną ocenę wystawiło jedynie 36% ankietowanych – jest to wynik podobny, wręcz gorszy niż oceny rządu w 2015 i 2023 roku, kiedy wyborcy pokazywali rządom czerwoną kartkę w wyborach.

Ponadto po roku rządów mamy do dyspozycji szereg innych sondaży badających nastroje społeczne:

Badanie IBRIS z X 2024 - "Jak oceniasz dotychczasową działalność rządu?":
- Odpowiedzi "zdecydowanie źle" i "raczej źle" udzieliło łącznie 53,4 proc. badanych.
- Odpowiedzi „raczej dobrze” i „zdecydowanie „dobrze” udzieliło 42,8 proc. osób.

Drugie pytanie w badaniu: "Jak oceniasz dotychczasową działalność premiera Donalda Tuska?"
- Negatywną ocenę wystawia politykowi 52,5 proc. uczestników sondażu.
- Pozytywne zdanie ma o nim 39,3 proc. osób.

Sondaż SW Research dla „Rzeczpospolitej” z XII 2024 : „Jak oceniasz premiera Donalda Tuska”
- 29% ankietowych ocenia pozytywnie.
- 60% ankietowanych negatywnie.

Sondaż Pollster dla „SE” z XII 2024 – „Jak oceniasz rok rządów Donalda Tuska”:
- 56% źle.
- 34% dobrze.

United Surveys dla WP z XII 2024: „Jak ocenia Pan/i dotychczasową pracę rządu Donalda Tuska po roku?”|
- „zdecydowanie dobrze’ lub „raczej dobrze” odpowiedziało 39,3% badanych (w tym tylko 4,5% „zdecydowanie dobrze”).
- „zdecydowanie źle” lub „raczej źle” odpowiedziało 51,8% badanych (w tym aż 27,9% „zdecydowanie źle”).

Ocena poziomu życia przed i po rozpoczęciu pracy Rządu.

Warto sprawdzić także wyniki badań w temacie oceny sytuacji ankietowanych – porównania własnej oceny poziomy życia za poprzedniego i obecnego rządu:

Sondaż United Surveys dla WP: "Czy uważa Pan/Pani, że w 2024 roku życie w Polsce stało się łatwiejsze czy trudniejsze w porównaniu z 2023 rokiem, biorąc pod uwagę sytuację polityczną i gospodarczą po zmianie rządu Mateusza Morawieckiego na rząd Donalda Tuska?".
- odpowiedzi „zdecydowanie trudniejsze” i „raczej trudniejsze” – 52,9%
- odpowiedzi „zdecydowanie łatwiejsze” i „raczej łatwiejsze” – 32.6%
- odpowiedzi „nie wiem/trudno powiedzieć” – 14,5%

Sondaż dla RMF i „DGP” – „Czy żyje się Panu/Pani lepiej niż rok temu?”
- lepiej – 13,6%
- gorzej – 37,5%
- tak samo – 46,8%

Sondaż dla „SE” – „jak ci się żyje rok po objęciu władzy przez nowy Rząd?”
- lepiej niż wcześniej – 14%
- gorzej niż wcześniej – 44%
- tak samo – 36%

Kolejne badania United Surveys dla WP z XII 2024: „kiedy Pana/Pani zdaniem żyło się lepiej?”
- za rządów Donalda Tuska i jego gabinetu – 30,2%
- za rządów Mateusza Morawieckiego i jego gabinetu – 39,4%
- nie wiem/trudno powiedzieć – 30,4%

W badaniu OGB z XII 2024 na pytanie: „Czy żyje ci się lepiej niż za poprzedniego rządu?” 33% osób odpowiedziało „lepiej” i aż 53% „gorzej”(!). Co warto zaznaczyć, w październiku 2023 roku, w przeprowadzonym przez OGB Exit Poll na takie pytanie 42% ankietowanych odpowiedziało „lepiej” i 41% „odpowiedziało „gorzej” – po 8 latach wynik był dużo lepszy niż obecnego rządu po roku, a i tak nie był wtedy dla rządu wynik wystarczający do zdobycia mandatu wyborczego.

Badania Opinia 24 w XII 2024 – „ocena obecnej sytuacji w Polsce”
- Dobrze – 36%
- Źle – 56%

Także w ocenach sytuacji osobistej (ogólnej oceny, bez zapytania o porównania między rządami), generalnie są dużo lepiej oceniane niż sytuacja w kraju, pojawiły się pierwsze wskazania spadków na najniższe poziomy w ostatnim czasie (warto jednakże pamiętać, że badania CBOS wciąż nie potwierdzają jeszcze tego zjawiska po pierwszym roku rządów).

Badania Opinia 24 z XII 2024 – spadek w rok ocen pozytywnych z 75% do 63% i wzrost ocen negatywnych z 22% do 30%

Katastrofalne nastroje wyborców Trzeciej Drogi

Sympatycy różnych środowisk i wyborcy partii - czy to tworzących rząd czy opozycyjnych - dokonują własnych ocen przez ten pryzmat i dopasowują do pewnego stopnia swoje postrzeganie zjawisk do pewnej wizji i nijako „stoją za swoimi”. (Dlatego np. wyborcy opozycyjni mają z reguły gorszą subiektywną ocenę zjawisk niż są one obiektywnie, natomiast wyborcy partii rządowych z reguły nadmiernie optymistyczną ocenę względem stanu rzeczywistego).

Ponadto należy pamiętać o częstym zjawisku „zwolnionego tempa” w porzucaniu dotychczasowych i zmianie swoich wyborów politycznych i powiązanych z tym ocen sytuacji w Kraju. Wyborca który raz lub wiele razy postawi już krzyżyk na karcie wyborczej, czy wyrażając w środowisku identyfikację czy poparcie dla danej grupy, nie najczęściej nie zmieni swoich ocen i wyborów politycznych natychmiast, bo przyznałby sam przed sobą, że dokonywał wyborów błędnych/nietrafnych/naiwnych. Jest zresztą cały system kolejnych powodów, którymi wyborca się broni przed doznaniem dysonansu poznawczego i zmianą swoich sympatii politycznych. Są to zjawiska ogólne, dotyczące bardzo różnych grup i partii, a nie tylko obecnej sytuacji politycznej.

Czy da się jednak w badaniach wychwycić moment, że wyborca nie zmienia jeszcze sympatii politycznych, natomiast jego oceny się zmieniają? Warto spróbować przyrównując do siebie zjawiska.

Dokonajmy ponownej analizy sondażu CBOS nt. ocen pracy Rządu. Są one cenne o tyle, że badania grupa w przypadku różnych pytań jest taka sama, co daje wiarygodniejsze nie tyle odczytanie wartości, porównanie do siebie zmian opinii w przypadku różnych odpowiedzi. Wśród innych partii nie ma zaskakujących podziałów – wyborczy partii opozycyjnych i rządowych w głównej części zgodnie ze swoimi wyborami politycznymi dokonują też innych ocen. Jednak Ciekawie zjawisko przede wszystkim widzimy w grupie badanych, która 15 października 2023 głosowała na „Trzecią Drogę”.

W przypadku już wcześniej przytoczonego zapytania o identyfikację (zwolennicy-przeciwnicy Rządu) w grupie pierwotnych wyborców „Trzeciej Drogi” tylko 47% (poniżej połowy!) określiło się jako zwolennicy Rządu, a 16% określiło się jako jego przeciwnicy u – można by z dużym prawdopodobieństwem stwierdzić, że są to już byli wyborcy tej partii.

Natomiast jeżeli opinie tej grupy wyborców w innych kwestiach są szczególnie przykuwające uwagę:

- „Jak by Pan(i) ocenił(a) wyniki działalności rządu premiera Donalda Tuska od czasu objęcia przezeń władzy” – 56% pozytywnie aż 33%(!) negatywnie.

- „ Czy, Pana(i) zdaniem, polityka obecnego rządu stwarza szanse poprawy sytuacji gospodarczej? – 58% odpowiedzi „tak” i aż 35%(!) „nie”.

Gdyby taki wynik miał się utrzymać, oznaczałby on, że ok 0,5 miliona wyborców zmieniło porzuciło już swój wybór polityczny „Trzeciej Drogi” , kolejne ponad 0,5 miliona, nawet jak nie identyfikuje się jako przeciwnicy Rządu, wystawiło mu już negatywną ocenę - porzucenie swoich wyborów politycznych jest więc bardzo prawdopodobne z upływem czasu, o ile nie będzie istotnych dla wyborców zmian.

Nurkujące oceny Rządu wśród niezdecydowanych/niegłosujących

Ocena sytuacji przez wyborców, którzy nie identyfikują się z żadną grup politycznych, utrzymują do nich dystans bądź po prostu nie związali się emocjonalnie wcześniej ma szczególne znaczenie w zbadaniu nastrojów społecznych.

W związku z tym ocena ludzi niezdecydowanych/nieidentyfikujących się z żadną grup jest ważnym wskazaniem – ich oceny mogą zmienić się najszybciej w zmieniających okolicznościach i wskazywać, jakie nastroje społeczne będą wkrótce dominujące. Tutaj także oceny Rządu po roku są wyjątkowo niekorzystne – zacznijmy od badań CBOS:

- W przytoczonych wcześniej badaniach nt stosunku do rządu w grudniu 2024, osoby niezdecydowanie w swoich sympatiach politycznych w 42% procentach określiły się jako przeciwnicy rządu a jedynie w 17% jako zwolennicy. W przepadku oceny roku pracy Rządu w aż 57% jest ona negatywna, a jedynie w 11% pozytywna. Na pytanie „Czy polityka obecnego rządu stwarza szanse poprawy sytuacji gospodarczej?” wśród niezdecydowanych aż 59% odpowiedziało „nie” a jedynie 11% „Tak”.

Badania wśród wyborców niezdecydowanych/niegłosujących zostały także uwzględnionych w przytoczonym wcześniej badaniu z grudnia 2024 dla WP:

- „Jak ocenia Pan/i dotychczasową pracę rządu Donalda Tuska po roku?” – tylko 15% odpowiedzi „zdecydowanie” lub „raczej dobrze” i aż 58% odpowiedzi „zdecydowanie” lub „raczej źle”.

Wyborcy niezdecydowanie zazwyczaj byli podzieli dość równomiernie. jeżeli chodzi o te wskaźniki, w badaniach sondażowych też są „rozdzielani” proporcjonalnie. Gdyby ta nowa, nierówna proporcja ujawniona w tych badaniach miałaby być prawidłowa, zmieniałoby to zasadniczo interpretację badań preferencji.

Co oznaczają takie nastroje społeczne dla możliwych wyników wyborów prezydenckich?

Po pierwszym roku działalności rządu w badaniach mamy swoisty paradoks – sympatie polityczne są na względnie stałych poziomach, natomiast oceny sytuacji w kraju i pracy rządu są oceniane w przeważającym odsetku negatywnie. Warto przywołać tu jakie były okoliczności w poprzednich wyborach prezydenckich i parlamentarnych.

2007 rok – nastroje społeczne się szybko poprawiają, ale odsetek negatywnych ocen rządu znacznie przeważa nad pozytywnymi – rząd traci władzę w wyborach parlamentarnych.

2010&2011 – oceny społeczne są mieszane i się pogarszają, ale odsetek pozytywnych ocen rządu przeważa nad negatywnymi – kandydat rządu wygrywa wybory prezydenckie z 53% poparcia w II turze w 2010. W 2011 roku ocena pracy rządu dalej jest pozytywna – rząd uzyskuje reelekcję wyborczą.

2015 – odsetek negatywnych ocen rządu od ponad 3 lat jest przeważający, podobnie jak nastrojów społecznych – kandydat rządowy przegrywa w II Turze wyborów prezydenckich z 48,5% poparcia, rząd traci władzę w wyborach parlamentarnych.

2019&2020 – przeważa pozytywna ocena rządu i nastrojów społecznych – rząd uzyskuje pozytywną weryfikację w wyborach w 2019, w 2020 kandydat rządowy wygrywa w II turze wyborów prezydenckich z wynikiem 51%.

Jak widać, dominujące nastawienie do rządu było w latach poprzednich celnych wskazywały faworytów i zwycięzców, także wtedy, gdy badania preferencji politycznych oceniały sytuację błędnie (szczególnie w 2015 roku).

Jak będzie w 2025 roku? Do wyborów jeszcze niespełna pół roku, natomiast obecne badania nastrojów wskazują na zaskakująco złe oceny pracy rządu i perspektywę pogorszenia się sytuacji. Jeżeli negatywne oceny rządu się utrzymają nie determinuje to oczywiście wyników wyborów, bo za każdym razem okoliczności są różne i rząd pracuje dopiero rok. Niemniej jednak wybory w 2025 zmierzają w kierunku elekcji przy nastrojach społecznych podobnych do wyborów w roku 2015 czy 2015, kiedy rządy otrzymywały czerwoną kartkę od wyborców.

Jednocześnie w badaniach preferencji politycznych nie obserwujemy na razie znaczących zmian. Pierwszym nasuwającym się wytłumaczeniem, jest zjawisko, że im krócej po przejęciu władzy tym trudniej o zmianę preferencji politycznych (rządy tracą głosujących „stopniowo” z biegiem lat, trudno jest o to szybko) – to jest element, który powoduje, że tok 2025 jest różny od 2015 czy 2023.

Natomiast brak zmian w preferencjach politycznych można też tłumaczyć to z uwidaczniającym się zjawiskiem pogorszenia nastrojów wśród wyborców niezdecydowanych/niegłosujących wcześniej. W każdym badaniu takich osób od kilku do nawet ponad 20% - dlatego ich ostateczne wybory mogą znacząco zmienić ostateczny wynik w porównaniu do tego, który ujawnia się w sondażach.

Krajobraz przedwyborczy można zamknąć konkluzją, że nawet jak sondaże preferencji politycznych nie wykazują zmian, to badania nastrojów sugerują bardzo niskie morale wyborców i otwartą drogę do zgoła różnych od dzisiejszych badań wyników wyborów prezydenckich. Także wskazane zależności historyczne wskazują na takie prawdopodobieństwo.

Wygląda, na to, że w tych okolicznościach, nawet biorąc pod uwagęże nie wszyscy przeciwnicy Rządu wesprą kandydata opozycji, to dysproporcja jest na tyle duża, że aby kandydat Rządowy uzyskał w II turze ponad 50% głosów:

1) na kandydata rządowego musiałoby oddać głos także istotna grupa osób, która jednocześnie negatywnie odbiera pracę rządu i zmianę swojego poziomu życia za jego kadencji – takie skuteczne działanie nie zostało zidentyfikowane w poprzednich kampaniach i wydaje się z natury rzeczy trudne

2) oceny pracy rządu musiałby przestać się pogarszać i istotnie się poprawić z najbliższych miesiącach. Biorąc pod uwagę trendy historyczne jak i w mojej własnej subiektywnej ocenie, szanse na to są bardzo niewielkie.

Na korzyść kandydata gra kalendarz - nawet przy negatywnych ocenach pracy rządu, wyborcy mają tendencję do trwania przy swoich sympatiach politycznych w kolejnych, a rozczarowanie zamienia się w danie negatywnej oceny przy urnie wyborczej i zakwestionowanie swoich własnych wcześniejszych preferencji politycznych pojawia się istotniejszej liczby wyborców dopiero z czasem, a w maju 2025 roku to wciąż będzie niewiele czasu

Wyniki oczywiście nie są przesądzone, ale takie okoliczności jakie ujawnia analiza nastrojów społecznych pozwalają wskazać, że wbrew medialno-sondażowej narracji kandydat rządowy w wyborach 2025 roku NIE jest faworytem.

Źródła:

Badania CBOS:

https://www.cbos.pl/PL/trendy/trendy.php?trend_parametr=stosunek_do_rzadu

dane z badań z roku 2024 - Nastroje społeczne w grudniu, Stosunek do rządu w grudniu, nastroje na rynku pracy w grudniu (Wyniki badań niebędące w otwartym dostępie)

Inne sondaże:

https://www.linkedin.com/posts/opinia24_nastroje-spo%C5%82eczne-puls-opinii-grudzie%C5%84-activity-7272921429975719937-e-Zu?utm_source=share&utm_medium=member_desktop

https://www.rmf24.pl/polityka/news-czy-po-roku-rzadow-tuska-polakom-zyje-sie-lepiej-sondaz-dla-,nId,7874315#crp_state=1

https://polityka.se.pl/wiadomosci/polacy-oceniaja-rok-rzadow-donalda-tuska-premier-nie-bedzie-zadowolony-z-wynikow-z-tych-badan-aa-xgYB-aaMB-htJD.html

https://wiadomosci.wp.pl/za-tuska-czy-morawieckiego-jest-najnowszy-sondaz-7102566665104032a

https://www.rp.pl/spoleczenstwo/art41577841-sondaz-rok-rzadow-donalda-tuska-polakom-zyje-sie-lepiej-czy-gorzej

https://polityka.se.pl/wiadomosci/prawie-polowie-polakow-pogorszylo-sie-za-rzadow-tuska-zaskakujacy-sondaz-aa-KYmv-L9cx-kdKH.html

https://wiadomosci.wp.pl/nowy-sondaz-jak-dzisiaj-polacy-oceniaja-zmiane-rzadu-w-kraju-7108174426106624a

https://wydarzenia.interia.pl/kraj/news-sondaz-polacy-ocenili-rzad-zapytano-o-ich-jakosc-zycia,nId,7882884

https://wiadomosci.onet.pl/kraj/zle-wiadomosci-dla-rzadu-donalda-tuska-ostatnie-ostrzezenie-sondaz/3ygcrqj

https://wpolityce.pl/polityka/717204-sondaz-rzad-i-sam-premier-tusk-traca-poparcie-spoleczne

https://polityka.se.pl/wiadomosci/polacy-oceniaja-rok-rzadow-donalda-tuska-premier-nie-bedzie-zadowolony-z-wynikow-z-tych-badan-aa-xgYB-aaMB-htJD.html

https://wiadomosci.wp.pl/polacy-ocenili-rzad-tuska-mamy-wyniki-sondazu-7102513411443328a

https://www.rp.pl/polityka/art41626151-sondaz-jaka-ocene-wystawiaja-donaldowi-tuskowi-polacy-po-roku-rzadow

https://x.com/LukasPawlowski/status/1874776575906046036

https://ewybory.eu/sondaze/

https://www.salon24.pl/u/maciej-beger/1339694,na-kogo-i-dlaczego-glosowali-nowi-wyborcy-analiza-fal-frekwencyjnych-z-2019-i-2023-roku