Ks. Juliusz Paetz w teczce wywiadu SB

 

 

Ponieważ problematykę kościelną ostatnio zaniedbywałem, więc postanowiłem po ks. Ożogu zaprezentować teczkę abpa Juliusza Paetza. Czytałem ją na skutek zgiełku medialnego sprzed kilku lat. Przede wszystkim nie znalazłem w niej potwierdzenia oskarżeń. Jednak warto poznać inne dokumenty - Raport z 21.03.1978 r.: o wykorzystanie w charakterze k.i. ks. Juliusza Mariana Paetz /.../ 01.02.1968 r. został powołany przez Watykański Sekretariat Stanu na stanowisko attache w Sekretariacie d/s Synodu Biskupów którym kieruje bp. Rubin.

W 1972 r. PAETZ  otrzymał tytuł prałata dzięki poparciu bpa Rubina /.../ W 1976 r. „P” przy poparciu Wyszyńskiego został mianowany tzw. „prałatem pokojowym” papieża Pawła VI /.../ Oceniany jest jako człowiek o bardzo dużych zdolnościach, dobry organizator i dużej klasy erudyta. Jako ksiądz jest bardzo związany z hierarchią kościelną.

Ponadto przez źródła agenturalne charakteryzowany jest jako egoista i karierowicz.

Jest jednocześnie trochę wyniosły i zarozumiały. W prowadzonych rozmowach podkreśla, że jest pracownikiem Watykanu, lubi towarzystwo i splendor wokół swej osoby. Zawsze podkreśla swój stan kapłański, bez nałogów.

W sprawach polityki kościoła, wyraża poglądy umiarkowane, jest przeciwnikiem zarówno konserwatyzmu, jak i zbyt liberalnych poglądów. Z szacunkiem odnosi się do kard. Wyszyńskiego, w otoczeniu którego uważany jest za dużą indywidualność. Na stosunki wewnętrzne w kościele katolickim w PRL  patrzy z dużą pobłażliwością, a konserwatywne stanowisko kościoła w sprawie jego funkcjonowania przypisuje zbyt dużej ilości starych ludzi, którzy w nim pracują.

Z posiadanych informacji wynika, że obecnie celem jego jest uzyskanie sakry biskupiej w Poznaniu.

IV. KONTAKTY z SB

Z „A” odbyto w 1967 r. i latach następnych kilkanaście spotkań sondażowo-operacyjnych na terenie Rzymu, celem określenia możliwości jego werbunku. Do odbycia w/wym. rozmów wykorzystywano starania „A” o uzyskanie paszportu konsularnego z chwilą podjęcia pracy w instytucjach watykańskich.

W rezultacie powyższych spotkań, które kontynuowane były z pozycji oficjalnej również w latach następnych, oceniono, że nie będzie możliwe sprowadzenie dialogu na płaszczyznę operacyjną. /.../

Do 1977 r. spotkania były kontynuowane sporadycznie zarówno w kraju, jak i za granicą z pozycji oficjalnej. Okazało się, że można w ten sposób, bez stawiania kropki na „I”, uzyskiwać szereg ciekawych informacji od „A”, które oceniane były bardzo pozytywnie przez pion „H”.

W 1977 r. nastąpiło znaczne zintensyfikowanie kontaktów z „A” z którym spotykał się początkowo „Vened”, a następnie – do chwili obecnej- „Canto”.

Oceniamy, że nastąpiło to na skutek odprężenia w stosunkach Państwo-Kościół w Polsce /.../

Nie wykluczamy jednocześnie, że informacje przekazywane przez „A” były w pewnym stopniu inspirowane przez Watykan.

Jak wynika z przeprowadzonej analizy, „A” dostarczył w minionym okresie 2 lat /1976-78/ 29 informacji, z których 25 ocenionych zostało przez pion „H” jako wartościowe /co stanowi ok. 88% przekazanych informacji/, a 4 jako posiadające wartość ograniczoną.

55% informacji przekazanych zostało dla Kierownictwa Partyjno-Rządowego, pozostałe wykorzystano w opracowaniach dla potrzeb Kierownictwa Resortu.

Jak wynika z przeprowadzonych obliczeń, średni koszt uzyskania jednej informacji w omawianym okresie kształtował się na poziomie ok. 8400 lirów włoskich. Biorąc pod uwagę wartość przekazanych informacji /88% to informacje ocenione jako wartościowe/ oraz szczebel ich wykorzystania, ocenić należy, że efektywność wykorzystania źródła jest bardzo wysoka.

Mając na uwadze powyższą ocenę, a także dalszą pozytywną perspektywę w tym zakresie, oraz biorąc pod uwagę względy formalne dalszego prowadzenia sprawy proponuję zarejestrowanie jej jako K.I.

Wcześniej pracownicy rezydentury mieli nadzieję na trwałe i mocne związanie ks. Paetza z wywiadem - Raport z 22.04.1968 r. o zgodę na pozyskanie do współpracy w charakterze tajnego współpracownika: /.../ zyskał sobie sympatie i zaufanie bpa Rubina /.../ zadań: - dostarczania dokumentacji związanej z pracą Sekretariatu d/s Synodu /projekty na przyszłość, realizacja postanowień synodalnych przez poszczególne episkopaty narodowe, ich propozycje itd/, - systematyczne śledzenie polityki watykańskiej względem Polski i krajów socjalistycznych, - bieżące informacje o zamiarach i działalności Watykanu na odcinku umocnienia kościoła kat. w świecie współczesnym i jego walki z ateizmem, zwłaszcza komunizmem, - działalność i wpływy niemieckie w Watykanie, - rozpracowanie działalności Rubina i Deskura, szczególnie w aspekcie roli jaką odgrywają na odcinku stosunków Watykan a episkopat polski oraz działalność w kontekście ich stosunków do sprawy uregulowania problemów między Watykanem a państwem polskim, - relacjonowania o działalności i kontaktach bpów polskich przebywających czasowo na terenie Rzymu oraz działalności, - sugerowania i opracowywania nowych naprowadzeń szczególnie spośród funkcjonariuszy watykańskich.

/.../ łatwość w dostosowaniu się do rozmówcy. Jest bardzo przebiegły, inteligentny, ostrożny, doskonale zorientowany w sprawach Polski. Nie kryje swojej dezaprobaty do niektórych posunięć Wyszyńskiego, ale jednocześnie szanuje i popiera wszystkie jego inicjatywy mające na celu umocnienie pozycji episkopatu i kościoła katolickiego w Polsce. Umiejętnie /powiedziałbym nawet z pewnym artyzmem dyplomatycznym/ unika rozmów, które mogłyby spowodować jego kompromitację przez nieostrożną wypowiedź, mogącą dla nas stanowić informacje negatywnie naświetlającą którąkolwiek postać z hierarchii katolickiej. Postawił na jedną kartę: systematyczny awans w hierarchii watykańskiej. /.../ nie ureguluje swoich spraw paszportowych /.../ Jestem przy tym przekonany, że kandydat podejrzewa kogo reprezentuję. Ustalał, czy faktycznie pracuję w Konsulacie. /.../ na przeprowadzenie z nim konkretnej rozmowy werbunkowej /.../ taka rozmowa samo przez się może być przez nas wykorzystana do kompromitowania go w wypadku, gdy nie dotrzyma tajemnicy rozmowy. /.../ argumenty: a/ jego deklaratywność głębokiego związku z Polską Ludową /.../ b/ konieczność łączenia naszych sił przeciwko odradzającym się siłom militarystycznych i odwetowych w NRF /.../ c/ problem nie przeszkadzania lecz pomagania mu w karierze watykańskiej.

Niezależnie od wyników rozmów pobiorę od niego albo zobowiązanie o zachowaniu w tajemnicy z rozmowy albo o współpracy. Uważam przy tym, że dalsze próby systematycznego wciągania go do współpracy, przypadkowych spotkań, rozmów kapturowych nie doprowadzą nas do zamierzonego celu. Kandydat nie należy do tek kategorii ludzi z którymi metoda ta zdaje egzamin. Należy do ludzi z którymi należy rozmawiać w sposób konkretny.

Po otrzymaniu zgody na przeprowadzenie rozmowy werbunkowej wówczas zakładam dwie koncepcje planu werbunku: a/ doprowadzenie do spotkania na mieście i przeprowadzenie tej rozmowy w Rzymie, b/ ustalenie za pośrednictwem równoległej agentury wszystkich zamiarów krótkotrwałego lub wakacyjnego wyjazdu kandydata poza Rzym i wówczas werbunek zostałby dokonywany w miejscu jego tymczasowego pobytu.

Popieram wniosek o przeprowadzenie rozmowy werbunkowej. „Łęcki”

/.../ koncepcja konkretnej rozmowy werbunkowej jest słuszna. Jeśli nie da pozytywnego rezultatu będziemy go nadal opracowywali jako kandydata Janowski

Uzupełniam, że w teczce nadano księdzu kryptonim „Fermo”. Cała sprawa została świetnie opisana w monografii ks. Isakowicza-Zaleskiego. Moja jedna uwaga – współpraca w charakterze kontaktu informacyjnego wywiadu SB nie ma charakteru współpracy świadomej, ks. Paetz został potraktowany jak cudzoziemiec. Zatem wysyłanie listu, aby bp Paetz ustosunkował się do materiałów świadczących o jego współpracy mijało się z celem. Również inni hierarchowie Kościoła mieli ten komfort potraktowania ich przez wywiad jak cudzoziemców, nie musieli zadeklarować pomocy Służbie Bezpieczeństwa.

Cdn