Lysander Spooner (urodzony 19. stycznia 1808, zmarły 14. maja 1887) był amerykańskim indywidualistą anarchistycznym, filozofem politycznym, deistą, unitariańskim abolicjonistą, zwolennikiem ruchu robotniczego, teoretykiem prawa, a także przedsiębiorcą. Jest również znany ze stworzenia konkurencji dla U.S. Post Office (państwowa poczta amerykańska) w postaci swojej American Letter Mail Company, która została zmuszona przez rząd Stanów Zjednoczonych do zaprzestania działalności.
Spooner urodził się na farmie w Athol w Massachuesetts, 19. stycznia 1808, a umarł „godzinę po południu w sobotę 14 maja 1887, w swym małym pokoju na 109 Myrtle Street, Boston, otoczony przez kufry i pękające skrzynie z książkami, manuskryptami i pamfletami, w których miał zebraną całą swoją wojnę słowną, jaką prowadził przez ponad pół wieku”.
Spooner bronił tego, co nazywał prawami naturalnymi – lub też „nauką sprawiedliwości” – gdzie wszelkie akty inicjowania przymusu przeciwko jednostce i jej własności były uważane za „nielegalne”, ale już nie tzw. „czyny przestępcze”, które naruszały jedynie sztuczne (wymyślone przez człowieka) przepisy, a nie prawa natury.
Kariera prawnika
Działalność Spoonera zaczęła się od kariery jako prawnik, który sam w sobie naruszał prawo Massachusetts. Spooner studiował prawo na podstawie wybitnych prawników i polityków, takich jak John Davis czy Charles Allen, ale nigdy nie uczęszczał do college. Według prawa stanu, absolwenci college musieli studiował z prawnikiem przez trzy lata, podczas gdy nie-absolwenci byli zobowiązani do nauki przez pięć lat. Za namową swoich opiekunów prawnych, Spooner rozpoczął praktykę w Worcester po ukończeniu tylko trzech lat, otwarcie sprzeciwiając się sądom. Uważał, że ten trzy-letni przywilej dla absolwentów sponsorowanych przez państwo dyskryminuje biednych, a także zapewnia monopol dochodowy dla tych, którzy spełnili wymogi. Argumentował, że „nikt jeszcze się nie odważył, w bezpośrednich kategoriach, bronić koszmarnej zasady, że bogaci powinni być prawnie chronieni przed konkurencją ze strony biednych”. W 1836 ustawodawcy znieśli ograniczenia. Spooner sprzeciwiał się wszelkim licencjom wymaganym wobec prawników, lekarzy i wszelkich innych zawodów, w których nie można było znaleźć zatrudnienia w wyniku tych wymagań. Uniemożliwienie komuś prowadzenia działalności gospodarczej, jeśli nie posiadał zawodowej licencji, uważał za naruszenie naturalnego prawa do zawarcie umowy.
Po rozczarowującej karierze prawnej – i jego radykalnych poglądych, wydających się trzymać go z dala od potencjalnych klientów – i nieudanej karierze w spekulacjach z nieruchomościami w Ohio, Spooner powrócił na farmę ojca w 1840 roku.
American Letter Mail Company
Będąc samozatrudnionym adwokatem i przeciwnikiem rządowych regulacji w przedsiębioczości, Spooner założył swój własny biznes nazwany American Letter Mail Company, który konkurował z U.S. Post Office. Opłaty pocztowe były notowane bardzo wysoko w latach 40. XIX wieku i w 1844 roku Spooner stworzył własną pocztę American Letter Mail Company, która posiadała siedziby w różnych miastach, w tym Baltimore, Filadelfia i Nowy Jork. Znaczek można było kupić, a następnie dołączyć do listu, który mógł być oddany do dowolnego biura. Stamtąd listy były rozdzielane i przewożone koleją oraz parowcami i donoszone w workach ręcznych. Listy były przenoszone do posłańców w miastach leżących wzdłuż dróg i następnie dostarczane do adresatów. Stanowiło to wyzwanie do monopolu U.S. Post Office. Spooner uczynił to, gdy kwestionując zasady panujące w społeczności Massachusetts, opublikował broszurę zatytułowaną „Niekonstytucyjne ustawy Kongresu zakazujące prywatnej poczty”. Mimo że Spooner ostatecznie odniósł komercyjny sukces ze swoją kompanią pocztową, przeszkody prawne narzucane przez rząd w końcu wyczerpały jego zasoby finansowe. Zamknął swoją działalność, nigdy nie otrzymując możliwości pełnego procesowania się o swoje konstytucyjne prawa. Trwałym dziedzictwem wyzwania rzuconego poczcie przez Spoonera był 3-centowy znaczek z wizerunkiem Spoonera, przyjęty w odpowiedzi na konkurs, przydzielony jego firmie.
Abolicjonizm
Spooner zdobył sobie wielką sławę jako postać w ruchu abolicjonistów. Jego najbardziej znana praca, książka zatytułowana „Niekonstytucyjne niewolnictwo”, została opublikowana w 1845, zdobywając ogromne uznanie wśród wielu abolicjonistów, ale też krytykę ze strony innych. Książka Spoonera przyczyniła się do dyskusji wśród abolicjonistów nad tym, czy amerykańska Konstytucja wspiera instytucję niewolnictwa. Frakcja „anty-unionistów”, kierowana przez Williama Lloyda Garrisona i Wendella Phillipsa twierdziła, że Konstytucja prawnie uznaje i egzekwuje ucisk niewolników (jako przykład podawali przepisy dotyczące wychwytywania zbiegłych niewolników w artykule IV, sekcji 2). Przywoływali również częste apele konstytucyjnego kompromisu południowych polityków, którzy podkreślali, że ochrona „szczególnej instytucji” była istotną częścią kompromisu na którym została oparta Konstytucja. W ten sposób argumentowali, że utrzymanie wolnych stanów w unii politycznej razem ze stanami niewolniczymi, spowoduje, że obywatele wolnych stanów będą mieli współudział w systemie niewolniczym. I potępiali oni Konstytucję jako „przymierze ze śmiercią i porozumienie z piekłem”. Bardziej ogólnie, Wendell Phillips zakwestionował koncepcję Spoonera, że każde niesprawiedliwe prawa powinno zostać legalnie unieważnione przez sędziów.
Spooner zakwestionował twierdzenie, że tekst konstytucji wspierał niewolnictwo. Opublikował szereg tekstów na temat Jury Nullification oraz różnych prawnych obrońców zbiegłych niewolników i oferował swoją pomoc prawną, często bezpłatnie, dla uciekinierów. W późnych latach 50. XIX wieku, kopie jego książek były rozdawane członkom Kongresu, co zainicjowało dyskusję na ich temat. Nawet senator Albert Gallatin Brown z Missisipi, zwolennik niewolnictwa, pochwalił argument intelektualnego rygoru i przyznał, że było to najgroźniejsze prawne wyzwanie ze strony abolicjonistów. W 1858, Spooner rozpowszechnił „Plan zniesienia niewolnictwa” wzywając do użycia wojny partyzanckiej przeciwko właścicielom niewolników, która byłaby prowadzona przez czarnych niewolników i wolnych farmerów nieposiadających niewolników, z pomocą od północnych abolicjonistów. Spooner również „spiskował z Johnem Brownem w celu promowania niewolniczego powstania na Południu” i wziął udział w przegranym spisku w celu uwolnienia Browna po jest schwytaniu w nieudanym napadzie na Harper’s Ferry w Wirginii (Harper’s Feryy jest teraz częścią stanu Zachodnia Wirginia).
W 1860 Spooner był aktywnie zachęcany przez Williama Sewarda do wsparcia raczkującej wtedy Partii Republikańskiej. Choć przyznawał, że był sympatykiem filozofii politycznej Jeffersona, stanowczo odrzucił propozycję i stał się wkrótce zadeklarowanym abolicjonistycznym krytykiem partii. Według Spoonera, Republikanie byli hipokrytami, którzy rzekomo sprzeciwiali się ekspansji niewolnictwa, ale odmawiali przyjęcia silnej, spójnej postawy moralnej przeciwko niewolnictwu samym w sobie. Mimo że Spooner popierał używanie przemocy w celu zniesienia niewolnictwa, potępiał stosowaną przez republikanów przemoc mającą na celu zapobiegnięcie odłączenia się południowych stanów w czasie wojny secesyjnej. Opublikował kilka listów i pamfletów o wojnie, twierdząc że celem republikanów nie było wytępienie niewolnictwa, ale raczej zachowania Unii na siłę. Winił za rozlew krwi republikańskich liderów politycznych, takich jak sekretarz stanu William H. Seward czy senator Charles Sumner, którzy często wypowiadali się przeciwko niewolnictwu, ale nie atakowali go na podstawie konstytucyjnych fundamentów, i którzy stosowali wojskową politykę, postrzeganą jako mściwą i uwłaszczającą.
Mimo że potępiał instytucję niewolnictwa, Spooner uznawał prawdo Konfederacji do secesji jako manifestację rządu przez ugodę, konstytucyjne i prawne, fundamentalne zasady dla filozofii Spoonera; stany Północy, w przeciwieństwie, próbowały zabronić Południowcom realizacji swych celów poprzez użycie siły militarnej. „Głośno sprzeciwiał się wojnie domowej, argumentując, że naruszyła ona prawo do secesji południowych stanów z Unii, które nie posiadały wystarczającej reprezentacji”. Twierdził, że próbowali przewrócić południowe stany do Unii, wbrew woli samych Południowców. Argumentował, że prawo stanów do secesji wynika z naturalnego prawa niewolników do bycia wolnymi. Ten argument nie był zbyt popularny na Północy, a także na Południu po wybuchu wojny, jako że konflikt wynikł z oficjalnej pozycji obu rządów.
Poglądy na gospodarkę i samozatrudnienie
Spooner wierzył, że najkorzystniej będzie, jeśli ludzie będą pracować na swój własny rachunek, tak aby mogli w pełni cieszyć się owocami swojej pracy, zamiast dzielić się nimi z pracodawcą. Argumentował, że różne formy rządowych interwencji w wolny rynek mogą utrudnić ludziom rozpoczęcie swojego własnego biznesu. Po pierwsze, uważał, że przepisy przeciwko wysokim stopom procentowym, albo „lichwie”, powstrzymują osoby z kapitałem od udzielenia kredytu, ponieważ ich wysokie ryzyko, że kapitał nie zostanie im zwrócony, nie będzie odpowiednio zrekompensowane: „Jeśli człowiek nie posiada swojego własnego kapitału, który może obłożyć swoją pracą, konieczne jest, aby wolno mu było zaciągnąć kredyt. I tak, aby mógł uzyskać taki kredyt, żeby mógł zawrzeć kontrakt na tak wysoką stopę, jak leży to w interesie obu stron. Kontrakt musi być korzystny dla osoby posiadającej kapitał zapasowy, do pożyczki, gdyż kapitalista nie może, w zgodzie z prawem naturalnym, być zmuszony do pożyczania swojego kapitały wbrew jego woli. Wszystkie akty ograniczające stopy procentowe, są zatem, niczym innym jak despotycznym i tyranicznym przymusem nad naturalną zdolnością człowieka, wynikającą z prawa naturalnego do zatrudniania kapitału, który może on obdarzyć własną pracą… Efekt prawa lichwy, w istocie, daje monopol na prawo do pożyczania pieniędzy tym nielicznym, którzy mogą zaoferować najbardziej pewne bezpieczeństwo”.
Spooner uważał również, że rządowe restrykcje w zakresie wydawania prywatnych pieniędzy sprawiły, że pojedyncza osoba ma bardzo dużą trudność uzyskania kapitały na kredyt w celu rozpoczęcia własnej działalności gospodarczej, tym samym będąc postawiona w sytuacji, w której „bardzo duża część ludzi, aby uratować się od głodu, nie ma innego wyjścia, jak sprzedać swoją pracę innym”, za to ci którzy zatrudniają innych, są w stanie pozwolić sobie tylko na płacenie „znacznie poniżej tego, co robotnicy mogliby wytworzyć, gdyby sami posiadali niezbędny kapitał do pracy”. Spooner powiedział, że to był „podatek zakazujący – podatek dziesięciu procent – na wszystkie obligacje wyemitowane do obiegu jako pieniądz, po za tymi, która pochodziły od rządu USA i narodowych banków”, co jak twierdził, spowodowało sztuczny niedobór kredytu. Za to wyeliminowanie tego podatku spowodowałoby podjęcie mnóstwa pieniędzy dostępnych do udzielania pożyczek. W efekcie: „Wszystkie wielkie zakłady, każdego rodzaju, są teraz w rękach kilku właścicieli zatrudniających dużą liczbę robotników najemnych. Gdyby zlikwidować podatek, takie kartele zostałyby rozbite na kilku lub więcej ludzi, którzy mogliby zatrudnić kapitał i robić interesy dla samych siebie, zamiast pracować na wynagrodzenie dla kogoś innego”.
Odbudowa
Spooner ostro potępiał wojnę secesyjną i okres odbudowy, który po niej nastąpił. Chociaż pochwalił zniesienie niewolnictwa czarnych, skrytykował Północ za to, że nie zrobili tego celem swojej sprawy. Zamiast walczyć o zniesienie niewolnictwa, walczyli o „zachowanie unii”, a według Spoonera, o swoje własne interesy handlowe związane z unią. Spooner uważał, że wojna tego typu była obłudna i niemoralna, zwłaszcza ze strony radykalnych Republikanów takich jak Summer, którzy byli wtedy już ogłoszeni abolicjonistycznymi bohaterami na rzecz zakończenia niewolnictwa. Spooner twierdził również, że wojna przyniosła ze sobą wielkie koszty na rzecz wolności i dowodził, że prawa wyrażona w Deklaracji Niepodległości przestały już obowiązywać – ludzie nie mogli „rozwiązać politycznych ugrupowań”, które przywiązały się do rządu, tak że „stały się destrukcyjną siłą” uczynioną za zgodą rządzących. Jak wierzył, posłuszeństwo Południa zostało wyegzekwowane przez bagnet, przez co zostali zmuszeni do uznawania byłego rządu.
Działania rządu Unii podczas wojny spowodowały, że Spooner zradykalizował swoje anarchistyczne poglądy. W odpowiedzi opublikował serię politycznych traktatów „No Treason”. Najbardziej znany z nich to „No Treason No. VI: The Constitution of No Authority” („Konstytucja bez autorytetu”). W tym długim eseju, Spooner argumentuje, że Konstytucja była kontraktem rządu (a konkretniej „umową społeczną”), który w logiczny sposób nie może obowiązywać nikogo, oprócz tych którzy go podpisywali, a zatem jest bez znaczenia. Ponadto, ponieważ obecnie istniejący rząd na mocy Konstytucji stosował politykę przymusu, to jest to sprzeczne z prawem naturalnych i nie posiada zgody rządzonych. Wykazywało to, że dokument nie był w stania w wystarczający sposób powstrzymać wielu nadużyć wobec wolności, jak i zapobiec tyranii tych, którzy egzekwowali prawo. Spooner wzmocnił swoją argumentację przez stwierdzenie, że rząd federalny, zgodnie z ustaleniami umowy prawnej, nie może legalnie związać wszystkich żyjących ludzi w jeden naród, ponieważ nikt nigdy się pod tym nie podpisał i nie wyraził zgody na to – taka zgoda zawsze musiała być zakładana ad hoc i jest to podstawowy dowód na nieważność umowy o której mowa.
Spooner szeroko rozpowszechnił swojej pisma, które również zawierały obronę prawną przeciwko oskarżeniom o zdradę, co się tyczyło byłych konfederackich żołnierzy. Stąd wzięła się nazwa całej broszury „No Treason” („Brak zdrady”), gdyż według Spoonera nie można było mówić o zdradzie w przypadku czynów popełnionych na wojnie przez Południe. Fragmenty tekstów zostały opublikowane w Przeglądzie DeBow’s oraz kilku innych znanych czasopismach na południu.
George Woodcock opisał eseje Spoonera jako „elokwentne opracowanie” poglądów Josiaha Warrena i jako wczesny amerykański rozwój idei Proudhona i powiązał jego prace ze Stephenem Pearlem Andrewsem.
Późne życia
Spooner został członkiem pracowniczej Pierwszej Międzynarodówki (First International). Intensywnie kontynuował pisanie i publikowanie jeszcze przez dekady po zakończeniu wojny, tworząc takie prace jak „Prawo naturalne i teoria sprawiedliwości” czy „Trial By Jury”. W „Trial By Jury” bronił doktryny Jury Nullification, która utrzymywał, że w wolnym społeczeństwie, człowiek poddany pod sąd ma nie tylko prawo do orzekania w zakresie stanu faktycznego sprawy, ale również może podważać legalność ustawy, na podstawie której jest sądzony, i która pozwoliłaby ławie przysięgłych odmówić skazania, jeśli uznają, że prawo na podstawie którego mają dokonać wyroku, nie powinno obowiązywać. Spooner blisko związał się z anarchistycznym czasopismem Benjamina Tuckera Liberty, które opublikowało wszystkie jego późniejsze prace w charakterze cyklu i w którym napisał kilka kolumn redakcyjnych na temat bieżących wydarzeń. Twierdził tam, że „…prawie wszystkie majątki pochodzą z kapitału i pracy innych ludzi niż ci, którzy je zrealizowali. Naprawdę, pochodzą one z sączenia kapitału i pracy innych ludzi”.
Spooner umarł 14 maja 1887 w wieku 79 lat w swojej rezydencji, na 109 Myrtle Street w Bostonie. Benjamin Tucker zorganizował jego pogrzeb i napisał „nekrolog miłości”, zatytułowany „Nasz Nestor odszedł od nas” (Nestor – w mitologii greckiej najstarszy wódz walczący podczas wojny trojańskiej, mityczny król miasta Pylos – przyp. tł.), który ukazał się w Liberty 28 maja i przewidywał „że imię Lysandera Spoonera od tej pory będzie niezapomniane wśród ludzi”.
Wpływy
Wpływ Spoonera rozciąga sie na wiele tematów, które były istotne w czasach jego życia. Dzisiaj jest wspominany głównie przez swoją działalność na rzecz zniesienia kary śmierci oraz za jego wyzwania dla monopolu pocztowego, co miały trwały wpływ na znaczne zmniejszenie opłat pocztowych. Pisma Spoonera przyczyniły się do rozwoju zarówno lewicowych jak i prawicowych teorii libertariańskich w Stanach Zjednoczonych. Były przedrukowywana we wczesnych prawicowych libertariańskich czasopismach takich jak Rampart Journal czy Left and Right: A Journal of Libertarian Thought. Jego pisma miały również znaczny wpływ na filozofię i naukę ekonomisty szkoły austriackiej Murraya Rothbarda oraz na prawicowego profesora prawa i teoretyka Randy Barnetta.
W styczniu 2004, Laissez Faire Books ustanowiła Nagrodę Lysandera Spoonera, w celu promowania literatury wolnościowej. Wyróżnienie przyznawane jest raz w miesiącu dla tych, którzy mieli największy wkład w literaturę wolnościową, a raz do roku przyznawana jest nagroda dla autora najlepszej książki. Zwycięzca „Spoonera” otrzymuje 1500 dolarów gotówką.
„Niekonstytucyjne niewolnictwo” Spoonera było cytowane przez Najwyższy Sąd w 2008 roku w sprawie Dystrykt Columbia v. Heller, która dotyczyła federalnego zakazu noszenia palnej broni ręcznej. Prawnik Antonin Scalia, w piśmie do sądu cytuje Spoonera, kiedy mówi on, że prawo do noszenia broni było konieczne dla tych, którzy chcieli zająć stanowisko sprzeciwiające się niewolnictwu.
Tłumaczenie i opracowanie (za wikipedia.org): Wojciech Mazurkiewicz Libertarianin.org
Tekst udostępniany na licencji Creative Commons: uznanie autorstwa, na tych samych warunkach, z możliwością obowiązywania dodatkowych ograniczeń.
Inne tematy w dziale Kultura
