Ostatnio zająłem się ponownie tematem pieśni Czerwony sztandar, dopisałem ostatnio kilka słów do opisu tej pieśni na wikipedii i jeśli pozwolicie to się podzielę kilkoma uwagami w temacie.

W internecie od lat jest bardzo dobra - solidna strona Edmunda Bareda na której pisze on bardzo rzetelnie min. o Czerwonym Sztandarzehttp://www.socjalizm.cba.pl/05netoport/piesni/bar03.htm

Aczkolwiek w sieci pojawiły się ostatnio informacje które pozwalają poszerzyć wiedzę o historii tej pieśni.

 

W sumie to dość zdumiewające ale historia Czerwonego sztandaru jakoś tak dziwnie karmiła się u nas od lat legendami i półprawdami.

 

 

Dla przykładu wiele polskich publikacji pisało o tym że Bolesław Czerwieński wzorował się na pieśni z okresu komuny paryskiej gdy tymczasem tekst Le Drapeau Rouge na którym się Czerwieński wzorował i do którego to tekstu nawiązuje dwoma ostatnimi wersami refrenu była napisana przez francuza Paula Broussa - ale w 6 lat po upadku Komuny na emigracji w Szwajcarii.

Prawdopodobnie tekst piosenki powstał w Bernie gdzie mieszkał i pracował Brousse.

 

Do dziś sadziłem że Paul Brousse był komunardem - jednak okazuje się się że w ogóle nie uczestniczył on w wydarzeniach Komuny  -w czasie jej trwania przebywał w rodzinnym Montpellier.

Tak więc wiązanie Le Drapeau Rouge z Komuną jest całkiem pozbawione podstaw.Podawanie że Le Drapeau Rouge Broussa powstało w 1871 prowadzi do mylenia go z tekstem Le Drapeau Rouge Justina Bailly - piosenką faktycznie napisaną w 1871 w Paryżu w czasie trwania Komuny Paryskiej lecz o zupełnie innym tekście no i śpiewaną na melodię Chant du Depart czyli hymnu I Cesarstwa Francuskiego...

Melodii tej pierwszej Le Drapeau Rouge granej przez mechaniczne urządzenie z epoki możecie posłuchać tu

 

https://www.youtube.com/watch?v=_j9xjBU43tg

 

Jakiś czas temu na powyższy temat popełniłem mały tekst pozwólcie że się pochwalę 

https://www.facebook.com/notes/stary-robotnik/czerwony-sztandar-symbol-do-s%C5%82uchania-i-%C5%9Bpiewania/864911323572089

 

To było już kilka lat temu i od tamtej pory zebrałem całkiem sporo nowych informacji.

Dla przykładu znalazłem pdf-y z Bulletin de la Fédération Jurassienne i ze zdziwieniem stwierdziłem że tekst Le Drapeau Rouge jednak zaczyna się faktycznie od słów Dans la fumèe et le dèsordre za to był wydrukowany nie w numerze 12 z marca ale w 21 z maja 1877 roku i co zabawne tekst oryginalny jest błędnie cytowany nawet przez francuską  wikipedię.

 

Dogrzebałem się również do informacji, które w pewnym zakresie upublicznił już E. Bared za zapewne Stefanem Klonowskim i jego książką pt Pod czapką frygijska z 1975 roku. Dotyczą one autorstwa muzyki do Czerwonego sztandaru i pierwotnego tytułu tej kompozycji "Marche de carabiniers fribourgesse" czyli tłumacząc na nasz język "Marsz fizylierów fryburskich". Nie karabinierów a własnie fizylierów ponieważ carabinier i fusilier w tym wypadku oznacza właściwie to samo - po polsku fuzja to przecie właśnie karabin skałkowy a ponadto to słowo lepiej po polsku oddaje wojskowy charakter tej piechoty kantonu Fribourg. Słowo karabinier kojarzy się zbyt z włoską żandarmerią  - choć wypada dopowiedzieć że w Szwajcarii przed wojna domową z 1847 lokalne wojska kantonalne nazywano tradycyjnie karabinierami.

 

Pierwsze wykonanie utworu nastąpiło 18 lipca 1843 roku na zawodach kantonalnych strzelców czyli Tir cantonal de bulle Fribourg a dokładniej na bankiecie po tym konkursie strzeleckim (konkursy takie odbywają się do dziś o czym warto wspomnieć na marginesie).

Tak wyglądali w XIX wieku strzelcy szwajcarscy i tego typu konkursy w tamtym okresie

 

Nie wiadomo jednak czy wykonano utwór instrumentalny czy też wykonano go z tekstem jako pieśń. Muzykę o czym zapomniałem wam wspomnieć skomponował Jakub Vogt - organista kolegiaty św Mikołaja we Fryburgu - dziś to Katedra (od 1924 choć biskup Lozanny rezydował we Fryburgu co najmniej od 1601) mieszcząca zresztą nie tylko słynne na cały świat organy Alojzego Moosera z 1834 roku ale i wspaniałe secesyjne witraże naszego Józefa Mehoffera - te ostatnie pochodzą jednak już z dwudziestolecia międzywojennego i wiele innych zabytków oczywiście wartych zobaczenia.

 

Jakub Vogt * 18.01.1810 Allschwil – † 05.07.1869 FribourgJakub Vogt był nie tylko organistą ale i kompozytorem i to nie tylko marszów ale przede wszystkim wykonywanej do dziś we fryburskiej katedrze Gewitterfantasien lub z francuskaFantaisie pastorale et orage dans les Alpes - podobno doskonale imitującej dźwięki alpejskiej burzy (aby usłyszeć własnie ten utwór przyjechała w 1836 roku do Fryburga słynna George Sand wraz  z Franzem Lisztem i Marie d'Agoult - niestety nie usłyszeli tego utworu) , był tez założycielemSociété de chant en ville de Fribourg czyli stowarzyszenia śpiewaczego miasta Fryburg

Dla ciekawych więcej info o nim

https://personenlexikon.bl.ch/Jacques_Vogt

 

A oto nuty utworu Marche de carabiniers fribourgesse skopiowane z zachowanych fragmentów rękopisów

nuty skopiowane z rękopisu Vogta - zachowany fragment rękopisu utworu

fragment nut skopiowanych z wydrukowanego już utworu pieśni Les bords de la libre Sarine

 

Podam też link do współczesnego instrumentalnego wykonania jego utworu oto on

https://www.youtube.com/watch?v=sjw00vU2AAo

 

Jak wspomniałem była to również piosenka - nosiła tytuł Les bords de la libre Sarine czyli Brzegi wolnej Sariny

Jej tekst napisał znany fryburski polityk liberalny Jean-François-Marcellin Bussard który był również wykładowcą prawa na miejscowym uniwersytecie - jako prawnik jest zresztą dość znany w związku z rolą jaka odegrał w rozpowszechnieniu niemieckich koncepcji prawa naturalnego w świecie frankofonów

 

O Bussardzie poczytacie więcej tu

http://www.hls-dhs-dss.ch/textes/d/D3911.php

 

W odróżnieniu od Vogta konserwatysty Bussard był liberałem radykałem i zwolennikiem centralizmu szwajcarskiego (i szwagrem Kazimierza Pfyffera von Altishofen prezydenta Lucerny), jakoś to jednak jak widać nie przeszkadzało obu panom we współpracy.

Jest wielce prawdopodobne że na bankiecie czy balu po konkursie strzelców fryburskich wykonano nie utwór instrumentalny ale już pieśń której pierwsza zwrotka podobno brzmiała tak oto:
 

Les bords de la libre Sarine

inspirent le républicain; 

il s'arme de sa carabine,

alors il se sent souverain.

Armons-nous ! Enfants de l'Helelvétie.

au signal du danger,

debout pour la patrie,

armons-nous pour la protéger !

 

czyli po polsku

 

 Brzegi wolnej Sarine

 inspirują republikanów;

 uzbrojonych w karabiny,

 więc czujących się suwerenami.
 Zbrójmy się! Dzieci Helwecji.

 na znak zagrożenia,

 ostrzegający ojczyznę,

 Zbrójmy się by ją chronić!

 

Pojawiły się również nowsze słowa - nieznanego mi autora są one dostępne komentarzach pod wykonaniem instrumentalnym.

 

Piosenka była miła dla ucha no i patriotyczna więc była popularna również w 34 lata po pierwszym jej wykonaniu skoro gdzieś w Szwajcarii usłyszał ją Paul Brousse.

Orkiestra Saint-Imier w 1910 roku

 

Cóż jednak Paweł Brousse robił w Szwajcarii poza słuchaniem pieśni patriotycznych? No i kim on właściwie był?

 

 

Dawna siedziba Academia BernensisJak już wspomniałem Brousse mieszkał i pracował w Bernie. Był wykładowcą chemii na wydziale medycznym Uniwersytetu Berneńskiego. Posadę tę dostał w 1873 roku.

 

Uniwersytet w Bernie wtedy znacznie zwiększał ilość studentów ponieważ od trzech już lat mogły na nim studiować kobiety - niemal połowę studentów stanowili przy tym studenci z Niemiec i carskiej Rosji oczywiście również i Panie. 
 

Brousse był z wykształcenia lekarzem - była to rodzinna tradycja lekarzem był również jego ojciec wykładowca medycyny na uniwersytecie w Montpellier. Brousse w rodzinnym mieście ukończył studia i odznaczył się nawet szczególnie w czasie epidemii cholery w Montpellier w 1867 roku.
Formalnie jednak obronił się na Wydziale Lekarskim Montpellier dopiero we wrześniu 1880 roku, kiedy powrócił do Francji z emigracji.

 

Emigrantem zaś został uciekając przed wyrokiem 4 miesięcy więzienia jaki zarobił za działalność w montpellierskiej sekcji I Międzynarodówki w 1872 roku.

Paweł Brousse wcześnie zaczął działalność polityczną - miał zaledwie 16 lat. Był to koniec roku 1860 dziś słynnego z pierwszych zachowanych nagrań ludzkiego głosu - co ciekawe najstarszym nagraniem jest francuska piosenka Au clair de la lune.
https://pl.wikipedia.org/wiki/Fonautograf

 

Nic nie wiadomo jednak o ówczesnych przekonaniach młodego Brousse'a. Zapewne były one związane w jakiś sposób ze zwrotem w kierunku republikanów i socjalistów jakiego dokonał w tym okresie w swej polityce Napoleon III. Brousse jako 25 latek jednak był już republikaninem i w 1971 miał bliskie związki z anarchistą/socjalistą Julesem Bazile znanym szerzej jako Jules Guesde z którym współtworzył w Montpellier gazetę Liberte. 
Po Latach będzie z tym dawnym przyjacielem w ostrym politycznym konflikcie ale na razie obaj wstępują w 1872 do pierwszej Międzynarodówki. Brousse staje nie tyle  po stronie Bakunina co jest przeciwny jego wyrzuceniu - w efekcie jednak spisku i Brousse zostaje wyrzucony z Międzynarodówki.

Sprawa ta jest opisana zresztą przez Marksa i Engelsa w ich Ein Komplott gegen die Internationale Arbeiterassoziation czyli po naszemu w Spisku przeciwko Międzynarodówcektóry to oddali do druku w lipcu 1873 roku.
W oryginale:

"Diese Tätigkeit der Allianz in Frankreich ist der beste Beweis, daß sie der Internationalen den Krieg erklärt hatte von dem Augenblick an, wo sie die Hoffnung verlor, sie zu beherrschen. Jede Sektion, die sich nicht ihrer Herrschaft unterwarf, wurde von ihr als Feindin betrachtet, ja als noch ärgere Feindin denn die Bourgeoisie. Wer nicht für uns ist, der ist gegen uns, das ist die offen von ihr in allen ihren russischen Manifesten eingestandene Regel.{2} Den Augenblick, wo die französische Arbeiterklasse vor allem irgendeiner Organisation, einerlei welcher, bedurfte, gerade diesen Augenblick wählte die Allianz, um Thiers und der Krautjunker-Versammlung zu Hülfe zu kommen, indem sie der Internationalen den Krieg erklärte.
 

 

Sehen wir jetzt, wer die Agenten der Allianz waren in ihrem Feldzuge zugunsten der Versailler.
 

In Montpellier hatte Guesde zum Vertrauten einen Studenten der Medizin , namens Paul Brousse (1). Dieser machte allianzistische Propaganda im Hérault-Departement {3}, wo Guesde ein Journal: "Les Droits de l'Homme" (Die Menschenrechte) herausgegeben hatte. Kurz vor dem Haager Kongreß, als die Internationalen des Südens übereingekommen waren, Beiträge für einen gemeinschaftlichen Kongreßdelegierten zu zahlen, versuchte Brousse die Sektion von Montpellier zu bewegen, ihren Anteil nicht zu zahlen und nicht eher Partei zu ergreifen, als bis der Kongreß die schwebenden Angelegenheiten entschieden habe. Das Komitee des Südens, Sektion von Montpellier, beschloß, beim Kongreß den Ausschluß Brousses aus der Internationalen zu beantragen, weil er "unredlich gehandelt habe, indem er innerhalb der Sektion eine Spaltung hervorzurufen suchte". Sein Freund Guesde brachte in einer aus Rom an die Brüsseler "Liberté" gesandten Korrespondenz vom Monat Dezember dieses autoritäre Attentat gegen Brousse zur Kenntnis und bezeichnete{4}Calas in Montpellier mit vollem Namen als Anstifter, während er Brousse nur mit den Anfangsbuchstaben andeutete. Die durch diese Denunziation geweckte Polizei überwachte Calas und nahm gleich darauf auf der Post einen Brief Serrailliers an Calas in Beschlag, in welchem viel von Dentraygues in Toulouse die Rede war. Am 24. Dezember wurde Dentraygues verhaftet. "
(1) Jetzt mit Alerini Redakteur der "Solidarité révolutionnaire" in Barcelona 
{2} In der französischen Ausgabe folgt: Der Erfolg der allgemeinen Bewegung bedeutet für sie ein Unglück, wenn sich diese Bewegung nicht ihrem Sektenjoch unterwirft.
{3} In der französischen Ausgabe: Dieser versuchte, allianzistische Propaganda im ganzen Hérault-Departement zu machen
{4} In der französischen Ausgabe eingefügt: in allen Briefen
(Ein Komplott gegen die Internationale Arbeiterassoziation, Karl Marx/Friedrich Engels - Werke. (Karl) Dietz Verlag, Berlin. Band 18, 5. Auflage 1973, unveränderter Nachdruck der 1. Auflage 1962, Berlin/DDR. s  str 336 /337 )

 

Co się tłumaczy na polski miej więcej tak:

Paul Brousse w 1890 roku"To działanie Sojuszu we Francji, jest najlepszym dowodem na to, że mieli oni zamiarwypowiedzenia wojny Międzynarodówce od momentu, kiedy stracili nadzieję na jej  zdominowanie. Każda sekcja, która nie uznała ich władzy, została uznana przez nich za wroga,  jeszcze gorszego niż burżuazja. Kto nie jest z nami, jest przeciwko nam , napisali otwarcie w ich jawnym rosyjskim manifeście.{2} Moment, w którym francuska klasa robotnicza, bardziej niż jakiekolwiek inne organizacje potrzebowała zgody, był własnie tym który wybrał Sojusz aby przyjść z pomocą Thiersowi i skłonić sekcje do udziału w międzynarodowej wojnie.
 

Zobaczmy teraz, którzy agenci Sojuszu działali kampanii na rzecz Wersalu.

W Montpellier Guesde miał zaufanego studenta medycyny, nazwiskiem Paul Brousse (1). Prowadził on propagandę Sojuszu w departamencie Hérault {3}, gdzie Guesde publikował czasopismo: "Les droits de l'Homme" (prawa człowieka). Krótko przedkongresemhaskim , gdy południowa cześć międzynarodówki zgodziła się płacić składki jako delegaci jednego wspólnego Kongresu, Brousse próbował skłonić sekcję Montpellier, aby ze względu na toczące się sporyzdecydowała sięnie płacić składek na Kongres bo oznaczałoby to wybór jednej ze stron. Sekcja Montpellier i Komisja Południowa, postanowiły na Kongresie wykluczyć Broussea z Międzynarodówki, ponieważ "działał w złej wierze, starając spowodować rozłam w sekcji." Jego przyjaciel Guesde znalazł informację o tym autorytarnym zamachu na Broussea w Brukselskim  "Liberté" z grudnia w korespondencji z Rzymu {4} Nazwisko Calas podano w pełnym brzmieniu jako inicjatora tej sytuacji w Montpellier, natomiast Broussea oznaczono tylko inicjałami. Była to swoista denuncjacja która obudziła zainteresowanie policji i spowodowała obserwację Calas, wkrótce policja przechwyciła list Serrailliersa  do Calas  w którym mówiono wiele o Dentrayguesie z Tuluzy. 24 grudnia Dentraygues został aresztowany. "
 

 

(1) Teraz z Alerinim redaktor gazety „La Solidarité Révolutionnaire” w Barcelonie
{2}W wydaniu francuskim następująco: Sukces ogólnego ruchu jest dla nich katastrofą, jeżeli ruch ten nie uzna  jarzmoich sekty.
{3} W wydaniu francuskim: To on odpowiadał za propagandę Sojuszu w całym departamencie Hérault
{4} W wydaniu francuskim w brzmieniu: we wszystkich listach
(Spisek przeciwko Międzynarodowemu Stowarzyszeniu Robotników, Karol Marx / Fryderyk Engels - Dzieła. (Karl) Dietz Verlag, Berlin, Tom 18, przedruk 1. edycji  1973, 5 edycja niezmieniona 1962 rok, Berlin / NRD  str. 336 /337 )

Brousse nie tylko został wyrzucony z Międzynarodówki ale dzięki zainteresowaniu policji sprawą i aresztowaniu wspomnianego Dentrayguesa (to aresztowanie rozpoczęło demontaż południowej części Międzynarodówki) groziły mu również 4 miesiące więzienia, grzywna w wysokości 50 franków i zawieszenie praw obywatelskich na pięć lat za członkostwo w niej (zaoczny wyrok Trybunału Karnego Montpellier z 5 maja 1873 załagodzony dopiero ogólna amnestią z 1880) , postanowił uciec z Francji. Wybrał Hiszpanię w której narastała właśnie rewolucyjna sytuacja.

Paul osiadł w Barcelonie gdzie nie mógł usiedzieć spokojnie i wkrótce próbował zamienić lokalny strajk w cześć powstania kantonalistów które własnie wybuchło w południowej Hiszpanii. Tak więc nie spędziwszy nawet całego roku w Hiszpanii gdzie wydawał również wspominaną już francuskojęzyczną gazetę międzynarodówki „La Solidarité Révolutionnaire” Brousse musiał szukać innego schronienia. 
Wybrał się oczywiście na wrześniowy kongres Międzynarodówki antyautorytarnej do Genewy i jak wspominałem przy okazji dostał pracę wykładowcy chemii na uniwersytecie w Bernie.Popiersie na pomniku Paula Broussea fot.Pierre-Yves Beaudouin

Poza pracą zaangażował się mocno w działalność anarchistów - między innymi w Federację Jurajską na potrzeby której w 1877 roku napisał Le Drapeau Rouge. Marsz przez Berno z 18 marca 1877 roku podczas którego wykonano po raz pierwszy piosenkę Broussea był zaledwie początkiem jego kłopotów ze szwajcarskim wymiarem sprawiedliwości. Skończyło się to zaś w 1879 roku wyrokiem 2 tygodni więzienia i 10 lat wygnania ze Szwajcarii. Później Brousse przez Belgię i Londyn wrócił do Francji gdzie ostatecznie został socjalistą i liderem grupy posybilistów.
Na kongres owych posybilistów trafi zresztą i nasz Bolesław Limanowski wysłany przez redakcję genewskiej  Równościktóry będzie miał wtedy okazje poznać Broussea. To ważny moment w historii polskiego socjalizmu ale o tym już w drugiej części tego tekstu.

Sam Brousse wreszcie się w miarę statkuje zostając radnym Paryża i dyrektorem szpitala dla psychicznie chorych w Ville-Evrard na przedmieściu Paryża. Zmarł przy pracy w dniu 1 kwietnia 1912, w wieku 68 lat, pochowano go na cmentarzu Père-Lachais gdzie ma piękny pomnik.

cdn.