Tytułem wstepu
Od dawna zbierałem się do podjęcia tego tematu. Ostatnio zaś wysłuchałem radiowej audycji, w której dwaj liderzy współczesnej postkomunistycznej PPS wypowiadali się między innymi na temat znaczków organizacyjnych PPS.
Uświadomiło mi to, że koniecznie trzeba trochę o tym napisać, bo wiedza dotycząca tego jest niestety znikoma.
Znaczki organizacyjne, zwane fachowo oznakami (co jest pojęciem zbliżonym ale węższym niż odznaka), mają długą tradycję - sięgającą co najmniej średniowiecza.
Swe źródło mają w znakach osobistych i rodowych takich jak herby, gmerki, tamgi, oraz znakach własności takich jak np. znaki bartne.
Forma znaczków przypinanych do ubrania również pojawiła się prawdopodobnie w średniowieczu.
Nie można przy tym wykluczyć, że czegoś podobnego nie robiono wcześniej.
Wiadomo dla przykładu, że kibice wyścigów rydwanów w starożytnym Rzymie używali kolorowych ubrań lub ich elementów do identyfikacji ze swą ulubiona drużyną - całkiem jak dziś zresztą - czy używali znaczków nie wiadomo, ale czemu by nie?
Odznaki takie, jako wyróżnik przynależności do określonej grupy politycznej, czy posiadania określonych poglądów również mają co najmniej średniowieczny rodowód.
Na tym fragmencie tryptyku Hansa Memlinga widać Johna Donne nosżącego na szyi Białego Lwa będącego znakiem politycznym Edwarda IV
Zanim się jeszcze zaczęła Wojna Dwu Róż - czyli wojna pomiędzy angielską linią dynastyczną Yorków a linią Lancasterów - stało się w Anglii popularne oznaczanie, której opcji się sprzyja. W okresie samej wojny w latach 1455-1485 było to bardzo modne.
Na ilustracjach przykładowe odznaki polityczne z tamtego okresu.
Łąbądź Lancasterów odznaka z roku ca. 1400 jubilerskie cacko
Jak widać ówczesne odznaki polityczne bardzo przypominają późniejsze ordery, np. order złotego runa.
De facto ów order był po prostu odznaką Habsburgów.
Pokazałem wam arcydzieło jubilerskie, ale oczywiście nie wszystkie odznaki były tak wykwintną biżuterią, bywały również srebrne, miedziane czy ołowiane, bywały to też tanie metalowe przypinki.
Czasem rozdawano je masowo - w 1483 król Ryszard III rozdał 13 tysięcy odznak z herbem białego dzika, wykonanych z barchanu (takiej tkaniny) z okazji ustanowienia swojego syna Edwarda księciem Yorku.
Policjant, legitymujący pod koniec listopada 2014 jednego z uczestników manifestacji Ruchu Narodowego na placu Wolności w Łodzi, stwierdził, że Szczerbiec, widniejący na fladze to... symbol faszystowski.Za noszenie ich czasem można było ponieść bolesne konsekwencje - a to ktoś został pobity, a to uwięziony, a to znów jakiś władca wydał zakaz noszenia jakichkolwiek odznak.
To nie tylko dziś tak jest, że policja ściga ludzi za noszenie Szczerbca twierdząc, że propagują oni faszyzm. Głupota i zamordyzm nie pojawiły się moi mili dzisiaj - to stare demony są.
W PRL za noszenie znaczka PPS oczywiście można było również trafić do jakiegoś niemiłego milicyjnego przybytku. Zresztą już w czasach po 1989 sam niegdyś zostałem poproszony przez kolegów o odpięcie znaczka PPS, ponieważ pokazując się z nim w ich obecności mógłbym im narobić kłopotów - było to we wczesnych latach 90 ubiegłego wieku na lubelskim KUL-u podczas jednej z konferencji naukowych, na które mnie moi koledzy wówczas zaprosili.
Ironią losu jest fakt, że PPS w Lublinie odrodził się pod koniec lat 80. XX w. właśnie na KUL-u, jego członkami byli studenci tej uczelni, którzy ówcześnie wcale się z tym ukrywać nie musieli. Demony głupoty i zamordyzmu są jednak zdaje się nieśmiertelne i nigdy nie wiadomo gdzie wychylą swe łebki.
Najbardziej jednak chyba znanym przykładem zwalczania znaczków są Niemcy i nie chodzi mi tu tylko o czasy III Rzeszy, ale również o czasy współczesne, w których cenzura obejmuje np. znaczki pierwszomajowe.
Odznaka NSDAP wydana na 1 maja 1937 roku z ocenzurowaną swastyką - NSDAP jak kazda partia lewicowa obchodziła to święto
Znam niestety przypadki, kiedy członkowie PPS wykazują się aktywnością w zwalczaniu odznakowego "faszyzmu". Jeden z takich - dziś już nie młodzieńców - kiedyś tak zaciekle zwalczał faszyzm, że próbował wsadzić do więzienia sprzedawcę zapalniczek, ponieważ na jednej z kilkuset, jakie ów sprzedawca miał, dostrzegł był symbol jakieś jednostki ss czy wermachtu - o sprawie szeroko pisała lokalna prasa.
Oczywiście nikogo do takich zachowań namawiać nie będę - odwrotnie, namawiam by czytelnicy się podobnego idiotyzmu wystrzegali.
Tym, którzy nie są przekonani do rozsądku przypomnę, że w Polsce odznaki polityczne pojawiły się masowo po upadku powstania styczniowego wraz z wielką popularnością tak zwanej biżuterii patriotycznej.
Odznaka patriotyczna z okresu po Powstaniu Styczniowym
Odznaki PPS
Tematem niniejszego tekstu są jednak odznaki organizacyjne Polskiej Partii Socjalistycznej.
Klasyczne ujęcie najpopularniejszego symbolu PPS bezpośrednio nawiązujące do układu liter takiego jak w oryginalnym symbolu PPSD zawiera również datę powstania PPS rok 1892
Obok widnieje najpopularniejsza i najbardziej klasyczna z nich.
W różnych formach i wariacjach była używana przez cały okres istnienia PPS.
Symbol PPS z 1945 roku - z XXVI Kongresu PPS prócz standardowych elementów oraz daty i umieszczonego na młocie numeru kongresu, w tle umieszczono wschodzące słońce - Jutrzenkę. To również popularny symbol oznaczajacy nadejście czegoś nowego jak równiez po prostu młodość
Niewiele osób wie, że ten najbardziej chyba kojarzący się z PPS znak graficzny jest starszy niż sama PPS.
W PPS znalazł się on za pośrednictwem starszej o dwa lata Polskiej Partii Socjal-Demokratycznej Galicji i Śląska Cieszyńskiego.
Partia ta powstała 7 listopada 1890 roku we Lwowie i początkowo nazywała się Partią Robotniczą
Formalnie zaś była częścią Sozialdemokratische Partei Österreichs – SPÖ, która to z kolei powstała w roku Pańskim 1888 - 30 grudnia też pod inną nazwą, bo jako Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza w Austrii (SDAPÖ).
Odznaka organizacyjna PPSDSPÖ miała wielki wpływ na późniejszą PPS - wpływ ten związany był z wybitnymi postaciami PPSD, takimi jak choćby Ignacy Daszyński, ale oczywiście również z jej szeregowymi członkami.
Wpływ ten obejmuje koncepcje, które potem rozwijały się w PPS, ale również i symbole, którymi się PPS posługiwała.
I o tych ostatnich własnie dziś mówimy.
SPÖ symboliką widoczną na odznakach PPSD i PPS posługiwała się zanim na zjeździe paryskim powstała PPS.
Mam na myśli przy tym również i posługiwanie się wpinanymi w ubranie znaczkami z taką symboliką.
Warto się chwilę zastanowić nad tą symboliką właśnie
Na odznace PPSD i PPS z okresu II RP widzimy dwie ręce trzymające w - dziwnym nieco - uścisku młot.
Raczej nie powinniście próbować wykonywać takiej sztuki trzymania młotka w domu - porozbijacie sobie boleśnie nogi.
Jasne jest też, że nawet gdyby komuś udało się tak narzędzie trzymać, nic a nic nim nie uda się zrobić.
Skąd więc pomysł by taki bezużyteczny i niebezpieczny gest uczynić symbolem partii politycznej?
Cóż miałby on oznaczać?
Nie da się tego zrozumieć, jeśli nie sięgnie się do jego austriackiego pierwowzoru, a może lepiej sięgnąć jeszcze wcześniej.
Plakietka prawdopodobnie element zdobniczy związany z masonerią
Na widocznej powyżej plakietce widać dwie ręce w geście uścisku przywitania - prawdopodobnie zresztą w tym wypadku masońskiego - za nimi natomiast są inne symbole - w tym wypadku młotek i węgielnica.
Odznaka SPÖ lub którejś z powiązanych z nią organizacji z lat 80/90 XiX wiekuNie chodzi mi w tej chwili o wykazywanie, że odznaka PPS jest tajnym znakiem masońskim - bo nim nie jest ;-) - plakietkę pokazuję by uświadomić wam, że pierwotnie symbol przejęty przez PPS był dwiema dłońmi w uścisku i młotem w tle.
Dokładnie tak jak na odznakach SPÖ.
Symbol dwu dłoni w geście przywitania jest bardzo stary.
Oznaczał różne rzeczy: zgodę, wierność, przyjaźń, czyste intencje a wreszcie braterstwo.
W tym ostatnim znaczeniu był używany zarówno przez masonerię, jak różnego rodzaju stowarzyszenia, związki w tym niemiecką i austriacką socjaldemokrację a nawet wschodnioniemieckich komunistów.
rok 69 p.n.e monety rzymskie fides exercituum - wierność wojska
odznaka niemieckiej SPD rok 1890
znaczek SPÖ z 1990 roku 100 lat 1 maja Wolność Równość Braterstwo
Odznaka SED - komunistycznej partii NRD
Łatwo zauważyć, że odznaki austriackie i polskie tym się różnią od niemieckich, że występuje w nich młot.
Można przyjąć różne wytłumaczenia obecności młota na odznakach SPÖ i PPS, która ten młot przejęła w spadku po PPSD.
Wytłumaczeniem podawanym zresztą czasem przez SPÖ jest pochodzenie młota od organizacji, która jako pierwsza użyła tego znaku, np. jakiegoś związku metalowców, kowali etc.
Wyjaśnienie - które mnie osobiście przekonuje najbardziej - odnosi się do przedmiotu, jaki trzyma w lewym szponie (w jego lewym) republikański austriacki orzeł, w godle tym młot reprezentuje po prostu robotników.
Republikański Orzeł Austrii 1919-1934
Podobne znaczenie pojawienie się młota ma w znaku słynnej wiedeńskiej spółdzielczo-konsumenckiej (robotniczej głównie) piekarni "HammerBrot"
logo HammerBrotWerke 1909 - 1969
Tak czy siak w zmienionej nieco formie znak austriackiej socjaldemokracji trafił na najbardziej znany znak graficzny PPS i na jej najpopularniejsze organizacyjne odznaki.
Lata historii ze znaku tego uczyniły symbol samoistny - niezależny już od austriackiego pierwowzoru.
Ale to już całkiem inna historia...
CDN.
