Ponieważ żyli prawem wilka
historia o nich głucho milczy
pozostał po nich w kopnym śniegu
żółtawy mocz i ten ślad wilczy

szybciej niż w plecy strzał zdradziecki
trafiła serce mściwa rozpacz
pili samogon jedli nędzę
tak się starali losom sprostać

już nie zostanie agronomem
,,Ciemny" a ,,Świt" - księgowym
"Marusia" - matką ,,Grom" - poetą
posiwia śnieg ich młode głowy

nie opłakała ich Elektra
nie pogrzebała Antygona
i będą tak przez całą wieczność
w głębokim śniegu wiecznie konać

przegrali dom swój w białym borze
kędy zawiewa sypki śnieg
nie nam żałować - gryzipiórkom -
i gładzić ich zmierzwioną sierść

ponieważ żyli prawem wilka
historia o nich głucho milczy
został na zawsze w dobrym śniegu
żółtawy mocz i ten trop wilczy

Akcja "Pomnik Żołnierzy Wyklętych”

Wszystkim zainteresowanym przedsięwzięciem budowy Pomnika „Żołnierzom Wyklętym” w Sopocie należy się odpowiedź na trzy podstawowe pytania:

Dlaczego Pomnik?

W roku 2006 powstała w kręgu uczestników i organizatorów IV Rajdu pieszego śladami żołnierzy mjr „Łupaszki” idea wybudowania pomnika „Żołnierzom Wyklętym”. Pomysłodawcą był jeden z uczestników Rajdu, Leszek Dobrzyński, poseł na Sejm RP. Myślą przewodnią był fakt, iż swoje upamiętnienia mają zarówno żołnierze PSZ walczący na frontach II wojny światowej, żołnierze Polski Podziemnej czy ofiary zamęczone na Wschodzie. Ciągle jednak jeszcze wielotysięczna, bardzo patriotyczna część polskiego społeczeństwa, żołnierze podziemia antykomunistycznego, nie doczekali się jednego pomnika, który by oddawał hołd im wszystkim. Istnieją, na szczęście coraz liczniejsze, upamiętnienia miejsc bitew czy lokalnych ugrupowań (czołową rolę odgrywa tu Fundacja „Pamiętamy”), ale ciągle brak tego jednego, obejmującego wszystkich „Żołnierzy Wyklętych”. Dlatego postanowiliśmy zainicjować budowę takiego pomnika.

W skład Komitetu Roboczego, zajmującego się realizacją inicjatywy weszli: Leszek Dobrzyński i Stanisław Pięta – posłowie na Sejm RP,
dr Piotr Niwiński i dr Janusz Marszalec – historycy IPN Gdańsk,
dr Tomasz Łabuszewski i Kazimierz Krajewski – historycy IPN Warszawa.

W skład Komitetu Honorowego zaprosiliśmy:
Czesława Cywińskiego – prezesa Światowego Związku Żołnierzy AK,
Bogdana Szuckiego – prezesa Związku Żołnierzy NSZ,
dr hab. Janusza Kurtykę – prezesa Stowarzyszenia Żołnierzy WiN i prezesa IPN,
Janusza Krupskiego – dyrektora Urzędu ds. Kombatantów,
Jacka Karnowskiego – Prezydenta Sopotu.

Dlaczego taka forma?

Zdjęcie wykonane na Białostocczyźnie w 1945, będące podstawą koncepcji plastycznej pomnika „Żołnierzy Wyklętych”. Stoją od lewej: ppor. cz.w. Henryk Wieliczko „Lufa” (zamordowany 14 III 1949 na Zamku Lubelskim), por. Marian Pluciński „Mścisław” (zamordowany 28 czerwca 1946 roku w więzieniu w Białymstoku), mjr Zygmunt Szendzielarz „Łupaszka” (zamordowany 8 II 1951 w więzieniu na Rakowieckiej w Warszawie), wachm. Jerzy Lejkowski „Szpagat” (ciężko ranny w walce w 1945 roku, prześladowany przez komunistyczny aparat represji, zmarł w 1992 roku), ppor. cz.w. Zdzisław Badocha „Żelazny” (poległ w walce z UB 28 VI 1946).

Podstawą konstrukcji pomnika ma być zdjęcie przedstawiające mjr Zygmunta Szendzielarza „Łupaszkę” wraz z czterema dowódcami szwadronów, wykonane w 1945 roku. Według nas - inicjatorów, jest to zdjęcie symboliczne, dobrze znane i kojarzone z podziemiem antykomunistycznym, w szczególności z oddziałami mjr. „Łupaszki”. Chcieliśmy, aby stało się ikoną całego podziemia. Mjr „Łupaszka” bowiem jest jednym z najbardziej znanych i skutecznych dowódców tego okresu, którego wizerunek, niszczony przez komunistyczną propagandę, nie doczekał się jeszcze pełnej rehabilitacji.

Elementem głównym pomnika będzie więc pięć figur "Żołnierzy Wyklętych" wykonanych z metalu naturalnej wielkości. Nawiązujemy tym samym do symbolicznego pomnika żołnierzy amerykańskich walczących podczas II wojny światowej, przedstawiających grupę żołnierzy stawiających sztandar na Iwo Jima.
Jako drugi element chcielibyśmy umieścić nazwiska dowódców podziemia niepodległościowego. Niemożliwe jest upamiętnienie wszystkich żołnierzy, ale chcemy choćby przez nazwiska ich dowódców złożyć im hołd. Dzięki pracy historyków IPN, tworzących „Atlas Podziemia Niepodległościowego” udało się ustalić nazwiska dowódców partyzanckich oraz sieci konspiracyjnych z całej Polski (obecnie to 1140 nazwisk). Na pomniku zostanie także umieszczona informacja kim byli „Żołnierze Wyklęci”.

Dlaczego Sopot?

Zdziwienie może budzić lokalizacja Pomnika. Dlaczego Sopot a nie np. Warszawa? Sopot jako miejsce uwarunkowany jest historycznie – mjr Zygmunt Szendzielarz pod koniec 1945 roku za swoją „bazę wyjściową” do kontynuowania działalności partyzanckiej wybrał Trójmiasto. Tutaj swoją siedzibę miała Komenda Okręgu Wileńskiego AK, której był podporządkowany. Właśnie głównie w Sopocie znajdowały się jego lokale konspiracyjne, tutaj działała drukarnia, wytwarzająca ulotki kolportowane w całej Polsce. Najwięcej z bardzo nielicznych zdjęć, ukazujących podkomendnych „Łupaszki” bez umundurowania wykonanych było właśnie w Sopocie – na ul. Bohaterów Monte Cassino i na sopockim molo.
Sopot jest także miastem dbającym wyjątkowo o pamięć historyczną. Tutaj powstał pierwszy po 1990 roku pomnik Żołnierzy AK, Sopot upamiętnił jako pierwszy sanitariuszkę oddziałów „Łupaszki” Danutę Siedzik „Inkę”, Sopot wspiera badania historyczne i prace edukacyjne dotyczące dziejów najnowszych. Jednocześnie jest to miasto odwiedzane przez miliony Polaków.

 

Andrzej Kołakowski
Rozstrzelana armia

Różańce ofiar, mgły nad rojstami,
A tętent kopyt rytm wybija.
To pułki armii rozstrzelanej,
To przeszłość, która nie przemija.

Przez mgły pamięci, życia zamęt
Wędruje szwadron za szwadronem.
Błyszczą honorem klingi szabel,
Stygnie koralem krew na skroniach.

W ubeckich piwnicach przestrzelone czaszki,
To śpiący rycerze majora Łupaszki.
Wieczna chwała zmarłym, hańba ich mordercom,
Tętno Polski bije w przestrzelonych sercach.

W dusznych oparach współczesności
Kręcą się mroczne interesy.
Na euro się przelicza kości
A pamięć leczy się ze stresu.

Nad polskim Wilnem zaszło słońce,
Snuje się wieczór niespokojny,
A Ostrobramska Matka wita
Swe dzieci wracające z wojny.

Od wrót Ostrej Bramy do katowni Gdańska -
Tak się zakończyła przygoda ułańska.
Zagrała pobudka, rżą w przestworzach konie,
Odpoczną żołnierze na niebiańskich błoniach.

Gdańsk, sierpień 2002

:Linki zewnętrzne:

Za świętą Sprawę - Żołnierze “Łupaszki” wystawa IPN

W Sopocie stanie pomnik Żołnierzy Wyklętych

Żołnierze Wyklęci - wikipedia