Od arabskiej wiosny do hijab style’u. Recenzja „Rozmów o islamie” Katarzyny Góra

Czy ludzie z ISIS są naprawdę religijni? Skąd się biorą muzułmańscy trendsetterzy? „Rozmowy o islamie” to zbiór przewrotnych pytań Wojciecha Cegielskiego i niebanalnych odpowiedzi Katarzyny Górak-Sosnowskiej, które warto poznać, zanim zaczniemy oceniać świat islamu.

„Rozmowy o islamie” są zapisem dyskusji, którą przeprowadziło ze sobą dwoje znawców świata arabskiego. Katarzyna Górak-Sosnowska jest ekonomistką i psycholożką, wykładowczynią w warszawskiej Szkole Głównej Handlowej. Wojciech Cegielski to podróżnik, doświadczony dziennikarz i wieloletni korespondent Polskiego Radia na Bliskim Wschodzie. Oboje częstokroć występowali w mediach, próbując udzielić Polakom odpowiedzi na pytania dotyczące tak różnych spraw jak arabska wiosna, obecność islamu w Europie czy status kobiety w muzułmańskim świecie.

Nieco bardziej skomplikowany świat islamu

W książce, której lektura zajmuje jeden wieczór, góra dwa, wątków jest znacznie więcej, choć sam ich wybór wydaje się przypadkowy. Z jednej strony rozmówcy poruszają kwestie dotyczące aktualnej sytuacji: radykalizację społeczną po arabskiej wiośnie, polityzację tożsamości religijnych, rozwój terroryzmu (lub – jak woli nazywać ten rodzaj walki część autorów – działalności partyzanckiej i narodowowyzwoleńczej), napływ uchodźców (czy migrantów) do Europy, wreszcie – aktywność Państwa Islamskiego, porównywaną przez Górak-Sosnowską do „dobrze zarządzanej korporacji”, w której świetnie działa model franczyzy. Z drugiej – dotykają kwestii uniwersalnych, obecnych w badaniach nad światem islamu od dziesięcioleci. Do tych ostatnich należą rozważania o prawie muzułmańskim czy antymahometańskich stereotypach.

W „Rozmowach o islamie” znajdziemy też po prostu zwykłe ciekawostki. Paradoksalnie to one w najbardziej drastyczny sposób każą nam zmienić nasze tradycyjne wyobrażenie o islamskim uniwersum. Z książki dowiemy się o miejscu, jakie zajmuje w nim pornografia, a także o rosnącym znaczeniu kultury konsumpcyjnej. Górak-Sosnowska i Cegielski rozmawiają m.in. o hijab style’u, muzułmańskich trendsetterach, szafiarkach, mipsterzach, czyli islamskich hipsterach z USA, świecie filmu, blogosferze artystycznej, lalkach Fulla (odpowiednik Barbie), wpływie tarabu (klasycznej muzyki arabskiej) na hip-hop czy funkcjonowaniu społeczności LGBT.

Ten ostatni wątek świetnie zresztą pokazuje, jak bardzo nieprzystające do świata muzułmańskiego bywają europejskie kategorie służące do opisu pozornie podobnych zjawisk. Przykładowo, charakteryzując postrzeganie społeczności LGBT w Afryce, islamolożka wspomina o sytuacji tzw. yan daudu z Nigerii, czyli mężczyzn, którzy jako towarzysze zabawy świadczą usługi seksualne innym mężczyznom. Czytelnik z kręgu kultury europejskiej odruchowo opisałby ich w kategoriach męskiej prostytucji i transwestytyzmu. Jednak status yan daudu można uzyskać tymczasowo lub permanentnie. Trudno zatem według Górak-Sosnowskiej, opisując fenomen yan daudu, posługiwać się pojęciem orientacji seksualnej. Właściwsze wydaje się mówienie o roli społecznej, którą jednostka próbuje wypełniać. Podobnie bezużyteczne będzie analizowanie postaw yan daudu przy użyciu zachodnich modeli transpłciowości czy pokutujących w dyskursie orientalistycznym mitów pornotopii (utopijnej krainy ociekającej seksem). Tego rodzaju anegdoty mogą części czytelników wydać się niesmaczne. Cóż, świat islamu jest nieco bardziej skomplikowany niż ten z serialu „Wspaniałe stulecie”.

Informacje zawarte w książce raczej nie zaskoczą nikogo, kto zawodowo związał się ze światem islamu. Nowinką będą zapewne niektóre ciekawostki i intrygujące dane statystyczne, którymi Górak-Sosnowska sypie jak z rękawa. Należy jednak podkreślić, że głównym odbiorcą książki i tak będą Polacy, którzy swój kontakt z muzułmanami kończą na swojskim hotelu all inclusive w Afryce Północnej czy nie bardziej egzotycznej budce z kebabami w hali na podwarszawskim dworcu. Do adresata tego podchodzić należy z szacunkiem. To on, oddając swój głos w wyborach, decyduje przecież o kształcie polityki migracyjnej czy wizji dialogu międzyreligijnego w społeczeństwie polskim!

Cały tekst TUTAJ