Ślązaczka
Karol Miarka (1825-1882)
Karol Miarka - popiersie w sali obrad Sejmu Śląskiego
Właściwie moją prezentację wszystkich wielkich polskich patriotów – Ślązaków, winnam była rozpocząć od Karola Miarki. Dopiero po Nim, mogłam pisać o następnych.
Karol Miarka był bowiem pierwszym śląskim skowronkiem, który rozpoczął budowę podwalin świadomej polskości ludu górnośląskiego.
Karol Mateusz Szymon Miarka zwany Starszym lub Ojcem był polskim działaczem społecznym na Górnym Śląsku, nauczycielem, pisarzem, publicystą i drukarzem. Inicjatorem, twórcą i organizatorem wielu polskich organizacji społecznych oraz gospodarczych. Był po prostu trybunem ludowym, walczącym o polskość ziemi śląskiej.
Urodził się 22 października 1825 w Pielgrzymowicach, w powiecie pszczyńskim, w gminie Pawłowice.
Był synem Antoniego, nauczyciela, i Karoliny z.d. Borówka. Miał jeszcze 17-cioro rodzeństwa, z czego 12 zmarło w dzieciństwie. Był ojcem, również Karola, i również śląskiego pisarza, publicysty i wydawcy. Dlatego pisząc o Nim, używamy określenia: Starszy lub Ojciec, a o synu: Młodszy lub Syn.
Dom rodzinny Karola Miarki
Początkowo uczył się w szkole ojca w Pielgrzymowicach. Później w gimnazjum w Pszczynie. Po dwóch latach szkołę musiał jednak przerwać z powodu trudności finansowych rodziny. Dzięki pomocy wuja, w niedługim czasie mógł jednak dalej kontynuować naukę w gimnazjum w Gliwicach. W IV klasie znów musiał ją przerwać ze względu na śmierć swojego donatora. Miał wtedy 16 lat. Rozpoczął więc pracę zarobkową jako pomocnik nauczyciela w Ornontowicach i Lędzinach. W roku 1846 ukończył seminarium nauczycielskie w Głogówku i kolejno był nauczycielem w Urbanowicach i Piotrowicach.
W 1850 roku zmarł jego ojciec. Wrócił więc do Pielgrzymowic i objął po nim posadę nauczyciela i organisty. Został również pisarzem gminnym oraz sędzią polubownym. 7 lat później tamtejsza szkoła zyskała miano najlepszej w dekanacie.
Na ukształtowanie polskiej świadomości Karola Miarki - Ojca, wywarł duży wpływ ks. Bernard Bogedain, wizytator i propagator języka polskiego na Śląsku, którego Miarka poznał w 1853 roku właśnie w czasie wizytacji przez tego ostatniego, pielgrzymowickiej szkoły. Podobny wpływ wywarli i „skazili” Miarkę polskością: Paweł Stalmach i Józef Chociszewski, korektorzy jego debiutanckiej powieści o początkach chrześcijaństwa na Górnym Śląsku pt."Klemensowa Górka". Dopiero podczas pisania tej właśnie książki Karol uświadomił sobie swoją polskość. Do 37. roku życia uważał się bowiem za Niemca.
Rysunek Mirosław Ogiński
W latach 1861–1868 współpracował z czasopismem "Gwiazdka Cieszyńska". Był również czynnym organizatorem górnośląskiego ruchu społecznego i kulturalnego. Nawiązywał kontakty Górnego Śląska z innymi dzielnicami Polski. Korespondował z Józefem Kraszewskim i Władysławem Bełzą.
Karol Miarka z żoną
Z powodu śmierci pierwszej żony, z którą miał 7-mioro dzieci, na jakiś czas przerwał działalność publicystyczną. W roku 1866 ożenił się ponownie. W tym czasie powstały też jego powieści „Husyci na Górnym Śląsku” oraz „Szwedzi w Lędzinach”.
W latach 1868–1869 redagował czasopisma "Zwiastun Górnośląski", a w Królewskiej Hucie (dzisiejszym Chorzowie) wydawał "Katolika" (1869-80), jedno z pism walczących o polskość ludu górnośląskiego.
Pierwszy numer „Katolika” pod Jego redakcją ukazał się 1 kwietnia 1869 roku. Pismo było wydawane 3 razy w miesiącu. Jego początkowy nakład wynosił tylko 1200 egzemplarzy. Czasopismo jednak szybko zyskało na popularności i po trzech latach sprzedawało się już w ilości 7 tys. sztuk i więcej.
Pierwszy numer "Katolika" z 1868 roku
„Katolik” przez 20 lat był jedynym polskim pismem na Górnym Śląsku. Po przeczytaniu był przekazywany dalej do następnych czytelników, chroniony i szanowany jak święta relikwia. Na jego łamach Karol Miarka przeciwstawiał się polityce kulturkampfu i germanizacji oraz domagał się swobód dla języka polskiego.
Dlatego też pismo doczekało się ostrej reprymendy w parlamencie od samego kanclerza Bismarcka a przeciwko Karolowi Miarce rozpoczęto nieustające represje.
Wytaczano Mu ustawicznie nowe procesy sądowe. W sumie było ich 28. Część z nich kończyła się karami pieniężnymi i więzieniem. Nawet kilkakrotnie podjęto próbę uwięzienia wszystkich redaktorów czasopisma, łącznie z wydawcą i drukarzem.
Karol Miarka ogółem przesiedział za kratami ponad 3 lata, Za co? Za próbę przeciwstawiania się polityce kulturkampfu i germanizacji oraz domagania się chociażby minimalnych swobód dla języka polskiego. Już w pierwszych latach więzienia podupadł na zdrowiu i nabawił się cukrzycy.
Kierowany przez Niego „Katolik" przyczynił się w znacznym stopniu do zwycięstwa katolików w wyborach do parlamentu w roku 1871. Z niektórymi artykułami Miarki polemizował w parlamencie nawet sam kanclerz Bismarck.
W powieści „Walmani", wydanej w roku 1871, Karol Miarka przedstawił machinacje wyborcze liberałów. W utworze „Odpuść nam", opartym na wydarzeniach wojny francusko pruskiej, dał wyraz sympatii dla Francuzów, potępiając w dosadnych słowach prusacką agresję.
W sztuce „Dzwonek św. Jadwigi" (1870) zaprezentował się jako szczery patriota. Znalazły się tam wątki martyrologii polskich powstańców styczniowych z roku 1863.
Założył księgarnię katolicką. W 1870 roku zainicjował serię „Biblioteka Katolicka”. Wydawał polskie kalendarze. Wraz z ks. Bończykiem (http://korzenie.salon24.pl/481925,slaski-homer-ksiadz-poeta-i-polski-patriota-norbert-bonczyk), powołał stowarzyszenie "Kasyno Katolickie", w którym od 1870 r. organizował amatorskie spotkania teatralne, „Kółko Katolickie”, „Spółkę Poczciwych Wiarusów”, „Górnośląskie Towarzystwo Kredytowe Włościan” w Mikołowie i inne.
W latach 1875–1880 kontynuował działalność w Mikołowie, gdzie założył drukarnię. Poza "Katolikiem" wydawał inne pisma, jak np. tygodnik "Monika".
Twórczość publicystyczną i literacką traktował na równi, wiążąc je z konkretną sytuacją na Górnym Śląsku.
W roku 1876 uczestniczył w akcjach do parlamentu i kandydował na posła. W 1879 roku założył komitet pomocy dla głodującej ludności Śląska.
W roku 1881 ze względu na zły stan zdrowia, kolejny wyrok sądowy oraz szykany władz, sprzedał "Katolika" ks. Stanisławowi Radziejewskiemu, a drukarnię przekazał synowi również Karolowi, który w 1894 roku przekształcił go w nowoczesny zakład poligraficzny.
Karol Miarka znany jest też z tego, że wypracował nowoczesny warsztat dziennikarski. Uważa się do dzisiaj, że jego szkoła dziennikarska przetrwała do wybuchu II wojny światowej.
Zmarł 15 sierpnia 1882 w Cieszynie.
Spoczął w grobowcu zasłużonych, na cmentarzu komunalnym w Cieszynie na Śląsku Cieszyńskim, dawnym Śląsku Austriackim.
Grób Karola Miarki, Pawła Stalmacha i Ignacego Świeżego na Cmentarzu Komunalnym w Cieszynie
Twórczość literacka Karola Miarki koncentrowała się na ziemi śląskiej, na podaniach ludowych, historii tego regionu oraz jego folklorze. Wprowadzał do swojego pisarstwa formy ludowe, gawędy i przysłowia. Wydał szereg utworów popularyzujących tematykę historyczną Śląska. Napisał między innymi:
„Góra Klemensowa” - powieść opublikowana w "Gwiazdce Cieszyńskiej"
„Szwedzi w Lędzinach” – książka wydana w Piekarach w roku 1868.
„Głos wołającego na puszczy górnośląskiej, czyli o stosunkach ludu polskiego na pruskim Śląsku” – książka wydana w roku 1865.
„Pruski Górnoślązak i Wielkopolanin” - reportaż z podróży po Wielkopolsce pokazujący więzi tego regionu ze Śląskiem.
„Żuawi” - wydana w roku 1869 w Królewskiej Hucie(obecnie Chorzów)/
„Husyci na Górnym Śląsku czyli Powieść o zamordowaniu kapłana Walentego, założeniu Kościoła Jankowskiego i oblężeniu Żorów w roku 1433” - wydana w 1865 w Poznaniu.
„Sądy boże” – powieść wydana w latach 1870, 1895.
„Petronela, pustelnica na Górze św. Anny” – powieść z lat 1876—1877.
„Kultura” - dramat, „Gwiazdka Cieszyńska” 1864. Kolejne wydanie pod tytułem „Kulturnik” – ukazało się w Mikołowie w roku 1895.
„Bóg widzi” – to powieść wydana w roku 1873 z wątkiem sensacyjnym.
Jest patronem wielu szkół w Polsce m.in. szkoły podstawowej w Przyszowicach,Gimnazjum Nr 3 w Rudzie Śląskiej, gimnazjum nr 20 w Katowicach a także Liceum nr 1 w Mikołowie. Wiele ulic i placów na Śląsku w miastach, miasteczkach i na wsiach, nosi imię Karola Miarki.
Karol Miarka jest patronem Zespołu Szkolno Przedszkolnego w Zaborzu
W Zabrzu Karolowi Miarce postawiono pomnik, stojący na rogu ulic Powstańców Śląskich i Karola Miarki.
Tablica pamiątkowa na domu w Chorzowie, gdzie kiedyś mieszkał Karol Miarka - Starszy
Pomnik Karoliny, żony Karola Miarki, pomnik, który ma ponad 100 lat, a został odrestaurowany w roku 2010, z inicjatywy Stowarzyszenia Kulturalno-Społecznego im. Karola Miarki z Pielgrzymowic, miejsca urodzenia i wieloletniego zamieszkania całej rodziny Karola Miarki.
Na zdjęciu, dyrekcja, nauczyciele i uczniowie Szkoły Podstawowej im. Karola Miarki w Pielgrzymowicach, członkowie Stowarzyszenia Kulturalno-Społecznego, pan Wójt Damian Galusek i inni zaproszeni goście.
Na podstawie powyższego, odrestaurowanego pomnika i uroczystości, jaka się z tego tytułu odbyła, konstatuję, że jednak nie jest tak źle, z tą naszą polskością na Górnym Śląsku. Bardzo się cieszę z tego powodu i oby się ujawniało coraz więcej tego typu postaw i inicjatyw.
Karol Miarka – Młodszy 1856-1919
Karol Miarka zwany Młodszym, urodził się 11 czerwca 1856 w Pielgrzymowicach. To syn Karola, zwanego Starszym, którego przedstawiłam powyżej, drukarz i wydawca, działacz społeczny walczący o utrzymanie polskości na Górnym Śląsku. Po swoim ojcu Karolu odziedziczył polski patriotyzm oraz potrzebę służenia śląskiemu ludowi.
Po ukończeniu gimnazjum w Cieszynie praktykował w drukarni ojca w Mikołowie. Po śmierci Ojca w roku 1882, przejął drukarnię, którą przekształcił w profesjonalny zakład poligraficzny, gdzie drukował w masowych nakładach polskie książki, w tym dzieła Mickiewicza, Słowackiego, Krasińskiego oraz kalendarze i śpiewniki. Następnie rozprowadzał je wśród mieszkańców wsi i małych miasteczek. Mikołowska drukarnia Karola Miarki wydawała wyłącznie polskie kalendarze. Bardzo dużą popularnością cieszył się "Kalendarz Mariański", który w roku 1898 osiągnął gigantyczny jak na ówczesne czasy nakład 100 tysięcy egzemplarzy.
Był człowiekiem zapobiegliwym i oszczędnym. Dochody uzyskiwane ze sprzedaży wydawnictwa inwestował w rozwój drukarni. W 1894 roku wybudował nowoczesny zakład drukarski w Mikołowie, w którym zatrudniał 90 osób. W 1884 roku zakład przyjął nazwę „Wydawnictwo Dzieł Ludowych Karola Miarki w Mikołowie”.
W Wydawnictwie Miarki drukowano „Biblioteczkę dla Dziatwy i Młodzieży Polskiej” oraz czasopisma:
- „Zdrowaś Mario”
- „Wolne Chwile”
- „Misjonarz Katolicki”
- ”Przyjaciel Rodziny”
- „Rodzina” .
W serii „Biblioteka Ludowa”: wydawano bajki i opowiadania dla dzieci i młodzieży oraz utwory sceniczne.
W serii ”Biblioteka Pisarzy Polskich” wydawano m.in. dzieła: Mickiewicza, Słowackiego, Krasińskiego, Pola i Syrokomli.
W 1919 roku Miarka Młodszy ogłosił bogato ilustrowane „Żywoty Świętych Pańskich” ks. Piotra Skargi.
W 1894 roku za swoje publikacje eksponowane na wystawie we Lwowie otrzymał złoty medal.
Na początku XX wieku jego firma wydawnicza przeżywała poważne kłopoty finansowe. Powstał więc projekt przekształcenia wydawnictwa w spółkę akcyjną z Miarką na czele. Plany te jednak upadły. W roku 1910 Miarka oddał wydawnictwo i drukarnię koncernowi prasowemu Adama Napieralskiego. Przeniósł się do Raciborza i prowadził Biuro Literacko - Wydawnicze.
Zmarł 12 maja 1919 w Raciborzu.
Dnia 10 czerwca 1920 roku, w wydawnictwie Karola Miarki, w rok po śmierci właściciela, został wydrukowany pierwszy numer popularnego i znanego do dzisiaj na Śląsku pisma satyrycznego „Kocynder”.
Śląskie pismo "Kocynder" z 1921 roku poświęcone plebiscytowi z wizerunkiem Karola Miarki wśród działaczy śląskich: Korfantego, Lompy, Ligonia i Damrota
Źródło:
- http://www.sbc.org.pl/dlibra/docmetadata?id=25464&from=pubstats
- http://www.mmsilesia.pl/247676/2010/1/15/karol-miarka-trybun-polskiego-ludu-na-slasku?category=news
- Wikipedia
- http://www.encyklo.pl/index.php5?title=Miarka_Karol_m%C5%82odszy
- http://archiwumallegro.pl/karol_miarka_mickiewicz_pan_tadeusz_1898-946110242.html
Inne tematy w dziale Kultura
