Przemysł KRL-D. Stan obecny i perspektywy modernizacji - Część 1

Od momentu powstania kraju, tj. od roku 1948 władze Korei Północnej skupiały się na rozwoju przemysłu ciężkiego oraz na eksploatacji surowców mineralnych. Jak wygląda na dzień dzisiejszy przemysł Korei Północnej ?

Gospodarką Koreańskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej rządzi doktryna Dżucze. Ogólnie mówiąc jest to idea dążąca do autarkii, tzn. maksymalnej samowystarczalności ekonomicznej. Samo słowo "dżucze" dosłownie znaczy "samodzielność". Ideologia ta ujrzała światło dzienne w grudniu 1955 roku. Wówczas to Kim Ir Sen przedstawił ją w przemówieniu pt. "O wykorzenieniu dogmatyzmu i formalizmu i ustanowieniu Dżucze w pracy ideologicznej".

Jakkolwiek przemówienie "Wielkiego Przywódcy" mówiło o "wykorzenieniu dogmatyzmu", to doktryna Dżucze stała się dogmatem rządzącym północnokoreańską ekonomiką. Oprócz praktykowania autarkicznego modelu gospodarki, władze KRL-D odmawiały czynnego uczestniczenia w międzynarodowym handlu i publikowania na bieżąco większości danych ekonomicznych. Czynniki te, w połączeniu z systemem centralnego planowania doprowadziły do stagnacji. Przed 1991 r. sytuacja nie była jeszcze zła. KRL-D prowadziła niewielką ale stałą wymianę towarową z pozostałymi państwami komunistycznymi i mogła liczyć na ich pomoc ekonomiczną. Ten korzystny układ zakończył się wraz z upadkiem ZSRR w roku 1991. Od tego momentu sytuacja Korei Pn. drastycznie się pogorszyła. Kraj ten nie mógł też już liczyć na wsparcie ZSRR i innych krajów RWPG. W tej sytuacji władze w Pjongjangu zwróciły się w kierunku swojego drugiego potężnego sąsiada - Chin, który stał się najważniejszym partnerem gospodarczym KRL-D. Ponieważ jednak Chiny okazały się mniej hojne niż ZSRR, więc współpraca z tym krajem okazała się mniej korzystna aniżeli z „Krajem Rad”, który skwapliwie dotował swego północnokoreańskiego sojusznika. Kolejnym ciosem dla gospodarki kraju był szereg klęsk żywiołowych (susz i powodzi), które nawiedziły Koreę Pn. w latach 1995-1997. Klęski te oraz następujący po nich głód ujawniły słabość gospodarczą KRL-D i jej niezdolność do zaspokojenia elementarnych potrzeb obywateli w sytuacji permanentnego kryzysu.

Jedną z gałęzi gospodarki Korei Pn., gdzie stagnację czy wręcz zapaść widać wyraźnie, jest przemysł. Przez dziesiątki lat przemysł, zwłaszcza ciężki był traktowany jak "oczko w głowie" przez Kim Ir Sena i jego współpracowników. Zresztą było to zgodne z priorytetową rolą tego sektora gospodarki w systemie centralnego planowania i gospodarki nakazowo-rozdzielczej krajów RWPG. A jak obecnie wygląda ta gałąź północnokoreańskiej ekonomiki? Najpierw kilka uwag natury ogólnej, przy czym od razu zaznaczam, że pominę przemysł zbrojeniowy, z racji swej nieproporcjonalnie dużej roli w wytwórczości KRL-D zasługuje chyba na odrębny artykuł.

Bazę surowcową Korei Północnej można nazwać dość bogatą. Głównymi kopalinami występującymi w tym kraju są węgiel kamienny i brunatny oraz rudy metali: żelaza, magnezytu, miedzi, cynku, ołowiu, kobaltu, niklu, wolframu, molibdenu, srebra, złota. Pewne znaczenie ma też pozyskanie grafitu, marmuru, siarki i soli kamiennej. Ogólnie w Korei Północnej - kraju, na terytorium którego skupia się aż 80% wszystkich surowców mineralnych Półwyspu Koreańskiego - eksploatowanych jest aż 200 kopalin o znaczeniu gospodarczym.

Kluczową rolę w uprzemysłowieniu kraju odegrała energetyka. Ok. 55% produkcji energii elektrycznej kraju wytwarzane jest w elektrowniach wodnych. Pozostałą część elektryczności wytwarzają elektrownie węglowe oraz siłownia jądrowa funkcjonująca w zespole miejskim Pjongjangu.

Przemysł przetwórczy Korei Pn. cechuje przewaga branż przestarzałych i energochłonnych. Jego kluczowym ośrodkiem jest oczywiście Pjongjangu gdzie funkcjonują m.in. zakłady chemiczne (w tym petrochemia), zakłady taboru kolejowego produkujące lokomotywy elektryczne i wagony, montownie autobusów i trolejbusów, wytwórnie sprzętu RTV i AGD (telewizory, pralki, lodówki, wentylatory), silników elektrycznych, turbin i generatorów, obrabiarek, aparatury pomiarowej, dźwigów, maszyn górniczych, maszyn dla przemysłu włókienniczego, produkcja cementu i prefabrykatów budowlanych, zakłady włókiennicze (w tym największe w KRL-D przędzalnie bawełny i jedwabiu), zakłady odzieżowe, wytwórnie wyrobów jubilerskich, ceramicznych, zakłady przetwórstwa spożywczego, piwowarskiego, tytoniowego, produkcja farmaceutyków (m.in. na bazie spiruliny).

Poza stolicą przemysł jest rozmieszczony przede wszystkim w dużych miastach wschodniego i zachodniego wybrzeża. Reprezentują go takie branże jak:

- huty żelaza i stali (Kangso i Songrin koło Pjongjangu, Chongjin, Kim Czaek, Nampo),

- huty metali nieżelaznych - aluminium, cynku, miedzi, ołowiu, wolframu (Hamyung, Munczon, Nampo),

- stocznie - które obecnie więcej statków złomują w celu uzyskania surowca dla hut, niż ich wodują (Chongjin, Nampo, Sinudżu, Wonsan),

- przemysł metalowy i maszynowy (Hamyung, Haeju, Kaesong, Nampo, Sinudżu, Wonsan),

- produkcja obrabiarek (Huiczon),

- produkcja koparek i maszyn górniczych (Czhongdzin, Sinudżu, Tanczon),

- produkcja samochodów ciężarowych (Tokczon),

- produkcja samochodów osobowych marki Pyeonghwa (Nampo),

- produkcja lokomotyw i taboru kolejowego (Chongjin, Wonsan),

- produkcja ciągników i maszyn rolniczych (Kaesong, Nampo),

- przemysł narzędziowy (Hamyung),

- przemysł rowerowy (Chongjin),

- branża oponiarska (Chongjin),

- wyrób instrumentów muzycznych (Kaesong),

- huty szkła (Huiczon, Kaesong, Nampo),

- zakłady chemiczne (Hamyung, Haeju, Wonsan),

- cementownie (Hedzu, Wonsan),

- produkcja nawozów sztucznych (Hyungnam),

- przemysł farmaceutyczny (Hamyung; tamtejsze zakłady są podejrzewane o wytwarzanie metamfetaminy na eksport),

- przemysł włókienniczy i odzieżowy (Czhongdzin, Hamyung, Kaesong, Nampo, Sinudżu, zakłady jedwabnicze w Huiczon),

- przemysł obuwniczy (Wonsan),

- przetwórstwo żywności, w tym ryb (Hamyung, Nampo, Wonsan),

- przerób soli morskiej (Nampo),

- przetwórstwo żeń-szenia, w tym produkcja kosmetyków, leków i wódek na bazie tego korzenia (Kaesong),

- produkcja ceramiki (Kaesong),

- przemysł drzewny i meblarski (Kangye),

- zakłady papiernicze (Sinudżu).

Powyższe zestawienie obejmuje oczywiście kluczowe przedsiębiorstwa i to nie wszystkie. Poza tym z racji braku dewiz na zakupy surowców i środków inwestycyjnych, a także wskutek ograniczonego zbytu, wiele zakładów przemysłowych wykorzystuje swoje moce produkcyjne tylko w niewielkim stopniu. I tak np. szacuje się, że roczna produkcja stali surowej spadła z prawie 8 mln ton w 1984 r. do 1,2 mln ton w 2007 r.

Marian Tomczyk