Co czytać o Korei Północnej?

Zainteresowanie tematyką Korei Północnej wśród Polaków od kilku lat stale rośnie. Jednak większość osób, także tych, które zainteresowanie to chcą rozwijać, wiedzę o tym kraju czerpie wyłącznie z wiadomości na portalach internetowych. Mało kto sięga do literatury, która w języku polskim wciąż jest stosunkowo uboga. Co innego w przypadku książek anglojęzycznych. Podpowiadamy, gdzie i jakich autorów książek szukać, by poznać Koreę Północną jak najlepiej.

Książki w języku polskim

Autorem największej liczby książek w języku polskim, poświęconych Korei Północnej, jest bez wątpienia profesor Waldemar Jan Dziak – politolog, dziennikarz, pracownik naukowy Polskiej Akademii Nauk i Collegium Civitas, wybitny znawca nie tylko Korei, ale także Chin.

Jego książki można zdobyć w Empikach i innych księgarniach sieciowych, a także bezpośrednio na stronie Instytutu Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, gdzie prof. Dziak pracuje. Link do internetowej księgarni ISP PAN.

Szczególnie godna polecenia jest praca stanowiąca także jego rozprawę habilitacyjną – książka Kim Ir Sen. Dzieło i polityczne wizje z 2000 roku. Z nowszych pozycji wymienić należy biografię polityczną Kim Dzong Ila (2004) oraz najnowszą książkę profesora: Korea Północna. U źródeł rodzinnej sukcesji władzy (2009).

Trudu wydawania książek o tematyce dalekowschodniej, w tym koreańskiej, podjęło się w ostatnich latach wydawnictwo Adam Marszałek z Torunia. Przykłady to książka dr. Marcelego Burdelskiego pt. Czy Korea będzie zjednoczona do końca XX wieku? (1995), Czynniki warunkujące proces podziału i zjednoczenia Korei (2004), czy Spotkania polsko-północnokoreańskie (2008) o sierotach wojny koreańskiej, które w latach 50. mieszkały w Polsce. Wypomnieć jednak książkom toruńskiego wydawnictwa należy niewłaściwą transkrypcję koreańskich nazw.

Dobrą robotę, choć jeśli chodzi o teksty niezwiązane z polityką a raczej z literaturą piękną i sztuką Korei Południowej, a nie Północnej, wykonuje również wydawnictwo Dialog. Największy dorobek z polskojęzycznych autorów jeśli chodzi o książki na temat Korei w ogóle ma śp. dr Halina Ogarek-Czoj – matka polskiej koreanistyki. Wiele z jej pozycji zostało wydanych właśnie przez Dialog.

Książki po angielsku

Właściwie najlepszym źródłem koreanistycznej wiedzy dla przeciętnego Polaka (co jednak istotne: znającego języki obce) są książki wydawane po angielsku. Przyznam szczerze, że 95% materiałów, które są dla mnie źródłem wiedzy o Korei Północnej, czytam właśnie po angielsku. Nieznajomość tego języka stanowi ogromną barierę poznawczą dla osoby chcącej dobrze zgłębić tematykę koreańską.

Jednak jeszcze do połowy lat 90. temat Korei Północnej był przez anglojęzycznych autorów traktowany raczej po macoszemu. Na szczęście ostatnia dekada przyniosła sporo nowatorskich i bardzo ciekawych wydawnictw. Nie wszystkie szczegółowe zagadnienia zostały po angielsku opisane w zadowalający sposób, jednak wszystkich pozycji jest na tyle dużo, że bez wątpienia można tu mówić o zasobie pozwalającym na dokładne zgłębienie tematu.

Opracowując zestaw propozycji czytelniczych w języku angielskim, korzystałam z rozdziału „Further Reading” w książce Andrieja Lankowa North of the DMZ, o której wspomnę jeszcze niżej.

Wymienić można kilku najbardziej znanych autorów. Przede wszystkim prof. Andriej Lankow, Rosjanin, wykładowca polityki i historii Korei na Uniwersytecie Kookmin w Seulu, do niedawna na Uniwersytecie w Sydney.

Wprowadzenia do tematyki, z ogólnymi informacjami o historii i polityce KRL-D

- Bradley K. Martin, Under the Loving Care of the Fatherly Leader: North Korea and the Kim Dynasty, Nowy Jork, 2004 – gruba księga, kompendium wiedzy o historii i współczesności Korei Północnej, napisane w oparciu o liczne wywiady i publikacje autora. Mój redakcyjny kolega, Nicolas Levi, lubi chwalić się znajomym, że książkę tę przeczytał siedmiokrotnie. :)

- Kongdan Oh, Ralph Hassig, North Korea through the Looking Glass, Waszyngton 2000 – zdaniem Andrieja Lankowa najlepsze wprowadzenie do tematyki północnokoreańskiej: historii Korei Północnej, problemów tego kraju i jego społeczeństwa.

- Don Oberdorfer, The Two Koreas: A Contemporary History, Nowy Jork, 2001 – wstęp do problematyki zjednoczenia Korei, począwszy od lat siedemdziesiątych.

Profesor Lankow poleca także dwie pozycje powstałe bardzo dawno, ale nadal stanowiące rewelacyjne źródło wiedzy o KRL-D:

- Suh Dae-suk, Kim Il Sung: The North Korean Leader, Nowy Jork, 1988,
- Robert Scalapino, Chong-Sik Lee, Communism in Korea, Los Angeles, Londyn, 1972.

Życie codzienne mieszkańców Korei Północnej

W tej dziedzinie wymienić należy przede wszystkim książkę Andrieja Lankowa North of the DMZ: Essays on the daily life in North Korea z 2007 roku.

Pierwszym anglojęzycznym kompendium wiedzy o życiu mieszkańców Korei Północnej była książka Helen Louise Hunter Kim Il Song's North Korea z 1999 roku. Pozycja tym ciekawsza, że napisana została jako tajny podręcznik na użytek amerykańskiej Centralnej Agencji Wywiadowczej. Dzięki staraniom jednego z amerykańskich senatorów został on odtajniony i opublikowany.

W Internecie znajduje się bardzo ciekawy materiał Anglika, Andrew Hollowaya, który spędził rok w Pjongjangu jako tłumacz północnokoreańskiej propagandy w tamtejszym Wydawnictwie w Językach Obcych. Nie został on opublikowany na papierze, ale dzięki staraniom Aidana Foster-Cartera, znalazł się na stronie domowej tego wybitnego znawcy Korei Północnej. Niestety obecnie strona nie działa i trudno powiedzieć, czy zostanie włączona ponownie.

Książki w innych językach

Nie dziwi zapewne fakt, że wszelkie zagadnienia dotyczące Koreańczyków z Północy zdecydowanie najlepiej poznali i opisali ich bracia z Południa. Toteż właśnie po koreańsku książek o Korei Północnej jest najwięcej. Ze zrozumiałych względów nie przytaczam ich tu szczegółowo. Bariera językowa powoduje, że w Polsce książki te są dostępne jedynie dla bardzo wąskiej grupy osób – głównie koreanistów – absolwentów i studentów koreanistyki na Uniwersytecie Warszawskim i filologii koreańskiej na UAM w Poznaniu. Liczba Polaków, którzy znają język koreański w stopniu umożliwiającym choćby w miarę swobodne czytanie książek jest trudna do dokładnego oszacowania, ale z pewnością nie przekracza kilkuset – i raczej bliżej tu do dwustu, niż do dziewięciuset.

Co ciekawe, sporo książek o KRL-D, które – wydane po angielsku – robią furorę na świecie, w samej Korei Południowej spotykają się z niewielkim entuzjazmem. Tak było choćby z książką Kang Chol Hwana „Usta pełne kamieni” (w wersji angielskiej zatytułowanej „Aquariums of Pyongyang”), autorstwa najważniejszej osoby w historii KRL-D, która została zamknięta w obozie koncentracyjnych, uciekła stamtąd i opowiedziała światu historię swojego życia.

Gdzie szukać materiałów o Korei Północnej?

Oczywiście najlepszym miejscem poszukiwań literatury o Korei Północnej jest Internet. Zwłaszcza serwis Amazon.com, a także mało znany w Polsce serwis AbeBooks.com, gdzie wiele książek można kupić dosłownie za dolara – wysokie (rzędu kilkunastu dolarów) są jedynie koszty przesyłki. Większość z przytoczonych przeze mnie w artykule książek można bez problemu zdobyć na Amazonie.

Również na polskim Allegro od czasu do czasu pojawiają się koreanistyczne białe kruki – zwłaszcza propaganda z Korei Północnej, która trafiała do Polski jeszcze w czasach PRLu, trudno dostępne wydawnictwa polskojęzyczne, opublikowane już po 1989 roku, a także książki i materiały po angielsku (zarówno o Północy, jak i na temat Południa). Książki o Korei po polsku można kupić również w internetowej księgarni Merlin.pl. Merlin jest jednak dość drogi.

Miłośnikom tradycyjnych świątyń wiedzy – bibliotek – polecić należy Bibliotekę Narodową w Warszawie, a także bibliotekę w siedzibie warszawskiej koreanistyki (Zakład Japonistyki i Koreanistyki Uniwersytetu Warszawskiego, Sekcja Koreanistyki, Warszawa, ul. Bednarska 2/4). W jej zbiorach jest 7000 pozycji o szeroko pojętej tematyce koreańskiej, głównie o Korei Południowej, w większości po koreańsku i angielsku. Nie wiem jednak, jak wygląda kwestia dostępu do tej biblioteki dla osób nie będących studentami ani pracownikami UW. Nie miałam jeszcze przyjemności rozmawiać z panią mgr Anna Wojakowską-Kurowską, która opiekuje się zbiorami, jednak znając przesympatyczną kadrę koreanistów UW sądzę, że z dostępem do zbiorów dla wszystkich osób zainteresowanych tematyką po krótkim wyjaśnieniu nie powinno być problemu.

Co ważne – biblioteka koreanistyki jest otwarta w ściśle określonych godzinach, od poniedziałku do piątku. Warto zadzwonić i umówić się na przyjście, jeśli ktoś rzeczywiście jest zainteresowany korzystaniem z tych fascynujących zbiorów. Dane kontaktowe i więcej szczegółow o warszawskiej koreanistyce znaleźć można na tej stronie.

Podsumowując – mam nadzieję, że ten skromny zarys o literaturze na temat Korei Północnej przydał się choć jednej osobie, która interesuje się tym krajem. Opisane w niniejszym artykule tytuły to tylko bardzo mała część literatury o Korei Północnej. W planach mam opublikowanie na portalu NorthKorea.pl obszernej bibliografii o Korei Północnej – z podziałem na książki o charakterze naukowym, popularnonaukowe, artykuły w czasopismach i Internecie, a także wydawane przez Koreę Północną oficjalne materiały propagandowe. Całkiem niezły spis książek o Korei wydanych w języku polskim znajduje się już teraz na stronie ambasady RP w Seulu.

Marta Polkowska