Emerytura sędziego

Instytucja stanu spoczynku dla sędziów została wprowadzona 1 stycznia 1998 r. na mocy ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 r. o zmianie ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw. (Dz.U.z 1997 r. nr 124, poz. 782, z późn. zm.). Na podstawie tych przepisów od 1 stycznia 1998 r. wszyscy sędziowie  zostali wyłączeni z powszechnego systemu ubezpieczenia społecznego, a od ich wynagrodzeń nie odprowadza się składek na ubezpieczenie społeczne. Sędziowie nie pobierają świadczeń z ubezpieczenia społecznego, w szczególności takich jak renta z tytułu niezdolności do pracy czy renta rodzinna, o których mowa w ustawie emerytalnej.

Regulacje dotyczące przechodzenia (przenoszenia) sędziów w stan spoczynku oraz zasad ustalania i wypłacania uposażenia sędziego w stanie spoczynku i uposażenia rodzinnego zostały zawarte w ustawie z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo ustroju sądów powszechnych (Dz.U. z 2020 r. poz. 2072, z późn. zm.) oraz rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 21 czerwca 2018 r. w sprawie uposażeń sędziów w stanie spoczynku i uposażeń rodzinnych członków rodzin sędziów i sędziów w stanie spoczynku oraz terminów przekazania do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych składek na ubezpieczenia społeczne (Dz.U. z 2018 r. poz. 1258).

Zgodnie z ustawą Prawo o ustroju sądów powszechnych sędzia przechodzi lub jest przenoszony w stan spoczynku:

• po osiągnięciu ustawowego wieku emerytalnego, który wynosi 65 lat (art. 69 § 1 u.s.p.), chyba że sędzia uzyskał zgodę Krajowej Rady Sądownictwa na dalsze zajmowanie stanowiska; wówczas sędzia może pozostawać na stanowisku, ale nie dłużej niż do ukończenia 70 roku życia,

• na swój wniosek w stan spoczynku może przejść sędzia, który na dzień 31 grudnia 2017 r. ma wymagany wiek i staż przepracowany na stanowisku sędziego lub prokuratora, wynoszący odpowiednio dla kobiety 55 lat i minimum 25 lat stażu, a dla mężczyzny 60 lat i minimum 30 lat stażu,

• na swój wniosek w stan spoczynku może przejść sędzia, który jest kobietą, po ukończeniu 60 lat bez względu na okres przepracowany na stanowisku sędziego lub prokuratora,

• z powodu choroby lub utraty sił,

• w razie zmiany ustroju sądów lub granic okręgów sądowych,

• jeśli bez uzasadnionej przyczyny nie poddał się badaniu, o którym mowa w art. 70 § 2 u.s.p., jeżeli z żądaniem badania wystąpiło kolegium sądu albo Minister Sprawiedliwości.

Sędziemu przeniesionemu w stan spoczynku przysługuje uposażenie w wysokości i na zasadach określonych w art. 100 u.s.p.

Art. 100. [Uposażenie sędziego w stanie spoczynku]

§ 1. Sędziemu, który został przeniesiony w stan spoczynku, w razie zmiany ustroju sądów lub zmiany granic okręgów sądowych przysługuje do czasu osiągnięcia wieku 65 lat uposażenie w wysokości wynagrodzenia pobieranego na ostatnio zajmowanym stanowisku.

§ 2. Sędziemu przechodzącemu lub przeniesionemu w stan spoczynku z powodu wieku, choroby lub utraty sił przysługuje uposażenie w wysokości 75% wynagrodzenia zasadniczego i dodatku za wysługę lat, pobieranych na ostatnio zajmowanym stanowisku.

§ 3. Uposażenie, o którym mowa w § 1 i 2, podwyższa się stosownie do zmian wysokości wynagrodzeń zasadniczych sędziów czynnych zawodowo.

§ 4. Sędziemu przechodzącemu w stan spoczynku przysługuje jednorazowa odprawa w wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia.

§ 4a. W przypadku, o którym mowa w § 1, sędzia w stanie spoczynku otrzymuje jednorazową odprawę z chwilą osiągnięcia wieku 65 lat.

§ 4b. Sędziemu, który powrócił na stanowisko sędziego lub został ponownie powołany na stanowisko sędziego, w razie przejścia lub przeniesienia w stan spoczynku przysługuje jednorazowa odprawa w kwocie stanowiącej różnicę między wysokością odprawy wyliczonej na dzień przejścia lub przeniesienia w stan spoczynku a wysokością odprawy wypłaconej. W przypadku, o którym mowa w § 1, odprawa przysługuje z chwilą osiągnięcia wieku 65 lat.

§ 4c. Przepis§ 4b stosuje się również w razie spełnienia wymaganych warunków po dniu 11 sierpnia 2017 r.

§ 5. Z tytułu pracy na stanowisku sędziego nie przysługuje prawo do emerytury lub renty z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, z zastrzeżeniem przypadków, o których mowa w art. 91 § 10.

§ 6. W razie zbiegu prawa do uposażenia w stanie spoczynku z prawem do emerytury lub renty z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wypłaca się wyłącznie uposażenie, z zastrzeżeniem § 7.

§ 6a. Jeżeli zbieg praw, o którym mowa w § 6, dotyczy sędziego przechodzącego lub przeniesionego w stan spoczynku zgodnie z § 2, który jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego, środki zgromadzone na rachunku w tym funduszu otwarty fundusz emerytalny przekazuje za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na dochody budżetu państwa.

§ 6b. W razie zbiegu prawa do uposażenia w stanie spoczynku z prawem do uposażenia rodzinnego, na wniosek uprawnionego wypłaca się uposażenie w stanie spoczynku albo uposażenie rodzinne.

§ 7. Jeżeli zbieg praw, o którym mowa w § 6, dotyczy sędziego w stanie spoczynku, który do chwili przejścia w stan spoczynku był zatrudniony na podstawie powołania na stanowisko sędziowskie w niepełnym wymiarze czasu pracy stosownie do art. 62, wypłaca się emeryturę oraz uposażenie, z tym jednak, że wypłatę uposażenia ogranicza się w taki sposób, aby suma emerytury i uposażenia nie przekraczała wysokości całego uposażenia sędziego w stanie spoczynku, jakie by otrzymywał, gdyby nie został powołany w połowie wymiaru czasu pracy.

§ 8. Wynagrodzenie z tytułu pracy na stanowisku sędziego oraz uposażenie przysługujące w stanie spoczynku jest osiąganiem przychodu powodującym zawieszenie prawa do emerytury lub renty albo zmniejszenie tych świadczeń, w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Prezes właściwego sądu i sędzia uprawniony do świadczeń z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych są obowiązani do powiadamiania organu rentowego o osiąganiu wynagrodzenia albo uposażenia i jego wysokości, na zasadach i w terminach określonych w przepisach o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.