O potrzebie nowego otwarcia w polonijnym dyskursie tożsamościowym

Czy narodowo-historyczna narracja kierowana do Polonii na Wschodzie, to jedyna wartościowa treść, jaką mogą odbierać i przetwarzać nasi rodacy mieszkający w krajach powstałych z republik byłego ZSRR?

To pytanie noszę w sobie od lat, analizując formułę „patriotycznego dyskursu” uznaną przez tzw. czynniki oficjalne w Polsce za wartościową i wystarczającą dla kształtowania właściwego obrazu Polski i polskiej tożsamości. Za tym pytaniem stoi konstatacja, że skoro oficjalny dyskurs jest (moim zdaniem) tak jednokierunkowy i wąski, to i możliwości wykreowania programu „edukacji patriotycznej” i kształtowania obrazu współczesnej Polski przez samą Polonię, są określone i nie wykroczą poza utarte schematy pojmowania polskości i postrzegania Polski. A schematy te każą widzieć Polskę jako „utraconą Ojczyznę Przodków” skąpaną we krwi, nieustannie dźwigającą się z klęsk walecznym zrywem i czynem naszych bohaterów.

Żeby zilustrować postawioną tezę przedstawię zestawienie tytułów tekstów z polonijnego czasopisma „Ałmatyński Kurier Polonijny”, wydawanego przez Centrum Kultury Polskiej w Ałmaty „Więź”. Nie będzie to nawet minianaliza treści, bo ani tu miejsca na to nie ma, ani takiej potrzeby. Skupiam się na tytułach, bo stanowią dobre odzwierciedlenie tekstów.

Nr 1 (20) 2018
Okładka: Wielkanocny koszyczek
Wnętrze numeru: Spotkanie Konsula Generalnego RPz Zarządem Centrum Kultury Polskiej „Więź”, Spotkanie ze św. Mikołajem, Gdy kolęda płynie z wysokości, Do kraju przyleciało 58 repatriantów z Kazachstanu, Tłusty Czwartek w polskiej klasie, Spotkanie po dziesięcioleciach, Rozdarte serce, O działalności Stowarzyszenia „Mój Kazachstan”.

Nr 2 (21) 2018
Okładka: otwarcie boiska sportowego w Kapszangaj, zbudowanego za pieniądze sponsorów.
Wnętrze numeru: W Ałmaty obchodzono 100-lecie Odzyskania Niepodległości przez Polskę, Konferencja Ewaluacyjna Re-Patria, Spieszmy się kochać... Okiem wolontariusza z Pawłodaru, Polacy Kazachstanu na Światowych Igrzyskach Polonijnych.

Nr 3 (22) 2018
Okładka: pomnik Tadeusza Kościuszki w Łodzi
Wnętrze numeru: List pasterski biskupów polskich do Polonii i polaków za granicąz okazji uroczystości NMP Królowej Polski i 100. rocznicy OdzyskaniaNiepodległości przez Polskę, Marszałek Senatu spotkał się z młodzieżą z Kazachstanu, Wakacje dla Rodaka 2018, Miejsce spotkań – Toruń.

Nr 4 (23) 2018
Okładka: kolaż patriotyczny Olega Wasyurenki – Piłsudski, Marsz Niepodległości, Bitwa pod Grunwaldem Matejki, Solidarność, godło Polski – nr poświęcony 100-leciu odzyskania niepodległości
Wnętrze numeru: Symbole Rzeczypospolitej Polskiej, V Światowy Zjazd Polonii i Polaków z Zagranicy - Inauguracyjne posiedzenie w Sali Plenarnej, Dostojni goście w Pawłodarze, Narodowe Czytanie w Ałmaty.

Nr 5 (24) 2018
Okładka: Parada Niepodległości 11.11.2018
Wnętrze numeru: 100 Niepodległa: Польша отметила 100-летие восстановления Независимости, Одна фотография, одна история: переговоры за Круглым столом, „Tydzień dla Niepodległej” w Pietropawłowsku, Pod niebem Iraku: polscy i kazachstańscy żołnierze, Światowy Konkurs Patria Nostra rozstrzygnięty, Do zobaczenia Polonia Śpiewająca!, Święto Polskiej poezji.

Nr 1 (25) 2019
Okładka: konsul generalny w Ałmacie, R. Gruk, ukończył misję w Kazachstanie.
Wnętrze numeru: Polonia Ałmaty pożegnała Konsula Generalnego, В Казахстане впервые прошли зимние Полонийные игры, „Świeci gwiazda migotliwie, narodził się Bóg prawdziwie, na świecie”, „Jedna osoba może zastąpić całą gazetę”. Spotkanie z okazji Światowego Dnia Środków Masowego Przekazu, Празднование Рождества в Алматы, Jesteście duszą narodu polskiego. Szkoła pod patronatem św. Stanisława Kostki także dla polskiej młodzieży „powracającej” do Ojczyny, Cudzoziemcy o Warszawie.

Nr 2 (26) 2019
Okładka: Kraków, rynek
Wewnątrz numeru: День благодарности в Алматы, Obchody Roku Gustawa Herlinga – Grudzińskiego w Kazachstanie, Miłość nie zna granic!, Jak Polacy w Pietropawłowsku świętowali Nauryz, Trzydziestolecie kierowania nauczycieli na Wschód, Nie został złamany przez lata represji, stał się człowiekiem-legendą.

Nr 3 (27) 2019
Okładka: zamek w Malborku
Wewnątrz numeru m.in.: Zjazd Związku Polaków Kazachstanu, „Polonia Śpiewająca 2019” w Kokszetau, Polonijna Majówka w Kapszagaje, Turniej Debat Historycznych, Witamy w domu!, Nagroda dla bohatera, Film „Złączyć się z Narodem”.

Nr 4 (28) 2019
Okładka: świętowanie 100-lecia niepodległości Polski w Warszawie.
Wewnątrz numeru: Президент – молодежи с Востока:гордимся, что вы ощущаете себя поляками!, Wypoczynek nad morzem Bałtyckim, Nasze wspomnienia z pobytu w Puławach, Otwarcie biura Związku Polaków w Kazachstanie w Nur-Sułtanie, Narodowe Czytanie 2019: в Нур-Султане читали „Шарманку” Пруса, Zobaczyć, dotknąć, przeżyć, Pani Janina Dłużewska: Kazachstan to część mojego życia, Ikona 30-lecia wybrana.

W kolejnych numerach magazynu pojawiają się cykle: Rodzinne historie (wspomnienia deportowanych i ich potomków), Repatriacja, Piękna nasza Polska cała (m.in. różne zakątki Polski), Uczymy się Polskiego, Sprawy konsularne, Rozmowy chrześcijańskie i inne. Część tekstów publikowana jest w języku rosyjskim.

Zestawienie jest z konieczności króciutkie, obejmuje ledwie dwa roczniki czasopisma, stanowi jednak dość emblematyczny zbiór dla całego polonijnego dyskursu na Wschodzie. Dyskursu, który krąży wokół polskiej historii i spraw wiary. Mówienie o historii nie jest oczywiście niczym złym, a nawet jest konieczne i chwalebne. Gorzej, kiedy niemal nie mówi się o niczym innym. Kiedy współczesna Polska jest niemal wyłącznie zestawieniem klęsk i bohaterskich zrywów na przemian, kiedy jest listą ofiar i bohaterów.

Nie wiem, dlaczego oficjalny polonijny dyskurs o Ojczyźnie nie może przekroczyć granic wyznaczonych przez najważniejsze daty w naszej historii i kalendarz liturgiczny. Nie wiem, dlaczego polonijne publikacje wypełniają z reguły rzeczy minione, skutecznie eliminując z łamów magazynów takich, jak „Ałmatyński Kurier Polonijny” Polskę dzisiejszą, nowoczesną, dumną z osiągnięć współczesności w dowolnej dziedzinie - literatury, sztuki, technologii, wynalazczości i przedsiębiorczości itp.

Dlaczego, ani na okładce, ani wewnątrz któregoś z numerów „Kuriera” z roku 2018 nie znalazła się informacja o otworzeniu przez Polskę w Astanie Biura Handlowego Polskiej Agencji Inwestycji i Handlu? To wydarzenie naprawdę tak bardzo nieistotne dla kształtowania polskiej tożsamości i dumy z Polski w sercach i umysłach kazachskich Polonusów? Dlaczego w publikacjach prezentuje się w sylwetkę Tadeusza Kościuszki, którego postać – jak myślę – zdążyły już poznać pokolenia młodych Polaków mieszkających w Kazachstanie, a nie przedstawiono choćby profesora Andrzeja Myśliwskiego z Wydziału Psychologii i Kognitywistyki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, laureata uznawanej za najważniejsze wyróżnienie naukowe w Polsce, Nagrody Fundacji na rzecz Nauki Polskiej za rok 2019? Dlaczego, z jednej strony, kolejne polskie rządy nie mają nic do zaproponowania Polonusom ze Wschodu w kwestii budowania wizerunku Polski jako kraju współczesnego, z jego współczesną codziennością? Dlaczego, z drugiej strony, sami Polonusi sprawiają wrażenie, jakby byli na tyle skostniali w swoim myśleniu o Polsce, że nie potrafią (lub nie chce im się) wybić ponad utarte przekazy i kody polskości? Czy tacy są naprawdę?

Ani Bóg, ani Honor, ani tym bardziej Ojczyzna, nie ucierpią na tym, że Polska zostanie na nowo odkryta i opowiedziana przez obie strony polsko-polskiego dialogu tożsamościowego. Warto potraktować tę opowieść jako wielowymiarową, wieloodcinkową, zbudowaną na wartościach najwyższych i na tym, co piękne, a często tragiczne w naszej historii, ale i na tym, co współczesne, pozytywne, czym możemy się chwalić dziś, tworząc kolejne „zasoby” polskości, z których czerpać będą mogli nasi rodacy mieszkający na Wschodzie.

Mam nadzieję, że zostanę dobrze zrozumiany. Niniejszy tekst nie jest atakiem, ani na „Ałmatyński Kurier Polonijny”, ani na jego czytelników. Nie jest atakiem na jakąkolwiek polonijną organizację, czy nawet na przedstawicieli polskich władz odpowiedzialnych za dialog z Polakami na obczyźnie. Chcę jedynie zwrócić uwagę, że Polska nie zatrzymała się w czasie, że jest krajem, który może (i moim zdaniem ma) znacznie więcej do zaproponowania i opowiedzenia o sobie, niż wynikałoby to z lektury polonijnych czasopism i kalendarza imprez polonijnych organizowanych w dawnych radzieckich republikach azjatyckich.