Śląskie wakacje (2): Giesche i Ballestrem

Śląskie wakacje z przemysłowcem

W wakacje blog Szpargały zmienia częstotliwość i troszeczkę tematykę. Notki pojawiają się raz w tygodniu, w poniedziałki o 20.00, a ich tematem przewodnim są twórcy śląskiego przemysłu. Były to pojedyncze postaci lub - częściej - wielopokoleniowe rody. Ich losy niejednokrotnie przeplatały się wzajemnie. A od 2 września wrócą polskie spółki akcyjne.

Część 1 TU

Dzieło Georga von Giesche (1653 – 1716) przetrwało ponad 250 lat, a może nawet uzasadnione byłoby twierdzenie, że trwa nadal. Giesche początkowo zajmował się handlem suknem we Wrocławiu, jednak od listopada 1704 r. na lat dwadzieścia stał się wyłącznym eksploatatorem i eksporterem złóż rudy galmanu i blendy z Górnego Śląska. Georg von Giesche zmarł 26 kwietnia 1716 r. Rodzina zrezygnowała w tym czasie z handlu suknem i zajęła się wyłącznie sprawami galmanu. Przywilej cesarski został w 1723 r. przedłużony. Przedłużyły go również, aż do 1802 r. władze pruskie, pod których panowanie dostał się Śląsk w latach czterdziestych XVIII wieku. Firmą zarządzał syn Georga, Fryderyk Wilhelm, który zmarł bezpotomnie w 1754 r. W 1829 r. założono Gewerkschaft Georg von Giesches Erben (Gwarectwo Spadkobierców Georga von Giesche), a w 1860 r. spółkę Bergwerksgesellschaft Georg von Giesches Erben (Spółka Kopalniana Spadkobiercy Gieschego). Spółka zarządzała majątkiem początkowo w imieniu spadkobierców, a później jako samodzielne przedsiębiorstwo z osobowością prawną, pomnażając majątek, w którym obok kopalń rudy, hut metali kolorowych, górnictwa węglowego, produkowano też porcelanę, wyroby chemiczne, takie jak kwas siarkowy i nawozy sztuczne.

Georg von Giesche

Źródło: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Georg_von_giesche.jpg

Pocztówka kopalnia "Giesche" (później"Wieczorek"), szyby Hulda i Richthofen, ok. 1915

Źródło: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=1124534Wikimedia Commons

P.S. Spółkę Giesche już opisywałem w mojej pierwszej notce, TU

* * *

Rodziną, która za swoją siedzibę i teren działań gospodarczych wybrała Rudę była, mająca włoskie korzenie, rodzina von Ballestrem. Jednym z pierwszych znanych właścicieli Rudy był Franz Wolfgang von Stechow, który w 1751 r. założył tzw. majorat Pławniowicko-Rudzko-Biskupicki. Po jego śmierci w 1758 r. majątek przejął jego jedyny syn, baron Karol Franciszek, zaś po jego bezpotomnej śmierci w 1798 r. majorat objął jego siostrzeniec, hrabia Karol Franciszek von Ballestrem (1750-1822). Od tej pory do 1945 r. Pławniowice stały się rodową siedzibą jednej z najpotężniejszej na Górnym Śląsku rodziny Ballestremów. Byli oni związani z rodziną von Stechow za sprawą małżeństwa w 1748 r. protoplasty śląskiej linii Ballestremów – oficera Jana Baptysty Ballestrero di Castellengo z Marią Elżbietą Augustą – córką Franciszka Wolfganga von Stechow. Ich najstarszy syn – wspomniany już Karol Franciszek, objął majorat pławniowicko-rudzko-biskupicki, zaś po jego bezpotomnej śmierci w 1822 r. majorat przejął młodszy brat Karol Ludwik (1755-1829). Do największej świetności doprowadził jednak ród Ballestremów Franciszek II Karol (1834-1910), wnuk Karola Ludwika, który od 1872 r. był posłem do Parlamentu Rzeszy z ramienia katolickiej partii Centrum, a w latach 1898-1906 – nawet jego prezydentem. Franciszek II był twórcą rodowej potęgi przemysłowej, inwestując w górnictwo i hutnictwo. Już wcześniej, w 1770 r., Karol Franciszek von Stechow uruchomił w Rudzie kopalnię węgla Brandenburg (Wawel), jedną z najstarszych na Górnym Śląsku i kopalnię Maximiliane (Katarzyna). W 1871 r. Franciszek Karol doprowadził do konsolidacji majątku w ramach spółki akcyjnej Oberbedarf, obejmującej m.in. dobra na Opolszczyźnie i huty w dolinie Małej Panwi. Ballestremowie zatrudniali znakomitych administratorów i dyrektorów (m.in. Karol Godula, Franciszek Pieler). W 1902 r. Franciszek II zbudował kopalnie Castellengo (Rokitnica), w 1905 r. kupił hutę Milowice, a w latach 1911-12 – hutę Ferrum. Ballestremowie posiadali przed I wojną światową majątek szacowany na 18 mln marek w złocie, w tym: 6 tys. ha gruntów i lasów w okolicy Czadcy na terenie dzisiejszej Słowacji, 18,7 km² pól węglowych, kopalnie węgla kamiennego i rud żelaza, kamieniołomy dolomitu, piaskownie, koksownie, huty, elektrownie, zakłady metalowe i mechaniczne.