Liban. Wspomnienie sprzed wojny (06)

Kolejny dzień w Libanie. Poprzedni notka: TU

Dzień 6

BEJRUT - ANJAR - KEFRAYA - BAALBEK – BEJRUT

Dolina Bekaa - żyzna dolina w Libanie, położona w rowie tektonicznym pomiędzy górami Liban na zachodzie i pasmem górskim Antylibanu na wschodzie. Ma 150 km długości, szerokość na dnie wynosi 8-14 km; wysokość dna 700-1100 m n.p.m. Odwadniana przez rzeki Orontes (Nahr al-Asi) i Litani (Nahr al-Litani). Występują tu częste trzęsienia ziemi. Dolina ma początek około 30 km na wschód od Bejrutu Jest położona między górami Liban na zachodzie i Antyliban na wschodzie. Tworzy najdalej na północ wysunięte przedłużenie Wielkiej Doliny Rift, która rozciąga się od Syrii do Morza Czerwonego. Dolina ma 120 km długości, a jej szerokość wynosi średnio 16 km.

W Dolinie panuje śródziemnomorski klimat wilgotnych, często śnieżnych zim i suchych, ciepłych miesięcy. W regionie występują ograniczone opady, szczególnie na północy, ponieważ Góry Liban tworzą przeszkodę dla opadów pochodzących znad morza. Średnia roczna suma opadów w północnej części wynosi 230 milimetrów, a 610 mm w centralnej dolinie. Dwie rzeki pochodzą z doliny: Orontes (Asi), która płynie na północ do Syrii i Turcji oraz Litani, która płynie na południe, a następnie na zachód do Morza Śródziemnego.

Dolina Bekaa, w oddali, po lewej Wzgórza Golan okupowane od 1967 r. przez Izrael

Od 1 wieku p.n.e., kiedy region był częścią Imperium Rzymskiego, dolina Bekaa służyła jako źródło zboża dla rzymskich prowincji Lewantu. Dziś dolina stanowi 40 procent gruntów ornych w Libanie.

Północny koniec doliny, z jej niewielkimi opadami i mniej żyznymi glebami, jest wykorzystywany głównie jako pastwisko przez pastorów duszpasterskich, głównie migrantów z Pustyni Syryjskiej. Dalej na południe bardziej żyzne gleby pozwalają na uprawy pszenicy, kukurydzy, bawełny i warzyw. Są tam również winnice i sady skupione wokół Zahlé.

Od 1957 r. realizowany był projekt elektrowni wodnej Litani, z serią kanałów i tamą na jeziorze Qaraoun na południowym krańcu doliny.

Sporo niewielkich obozów uchodźców. Tutaj akurat syryjskich

W Dolinie produkuje również haszysz i uprawia maki opium/. Narkotyki mają długą tradycję w dolinie Bekaa, od czasów Imperium Rzymskiego. Podczas wojny domowej w Libanie uprawa konopi była głównym źródłem dochodów w dolinie Bekaa.

Kościoły chrześcijańskie współegzystują z meczetami.

Saida Khawla Meczet w Baalbek

Handel załamał się podczas ogólnoświatowej rozprawy z narkotykami prowadzonej przez Stany Zjednoczone na początku lat dziewięćdziesiątych. Pod presją Departamentu Stanu USA okupacyjna armia syryjska zaorała pola konopi Bekaa i spryskała je trucizną. Od połowy lat dziewięćdziesiątych XX w. produkcja narkotyków w dolinie Bekaa stale spada, do 2002 r. Około 2500 hektarów konopi ograniczono do skrajnej północy doliny, gdzie obecność rządu pozostaje minimalna.

Każdego r. od 2001 r. Armia libańska stara się zniszczyć uprawy konopii przed zbiorami. Szacuje się, że działanie to eliminuje nie więcej niż 30% wszystkich upraw.

Z powodu narastających niepokojów politycznych, które osłabiły centralny rząd Libanu podczas wojny w Libanie w 2006 r. I 2007 r. (Bojkot rządu przez opozycję) oraz z powodu braku realnych alternatyw (obietnice ONZ dotyczące projektów irygacyjnych i alternatywnych dotacji na uprawy, które nigdy się nie zmaterializowały) uprawa i produkcja narkotyków znacznie wzrosły, ale pozostają ułamkiem produkcji z czasów wojny domowej i są ograniczone na północ od miasta Baalbek, gdzie zasada prawa plemiennego chroniącego uzbrojonych rodzin jest nadal silna.

Kilka kolejnych mądrości:

W Libanie nie segreguje się śmieci a torebki foliowe są powszechne w użyciu i darmowe.

W domu cisza, porządek i kultura – a na ulicy harmider, bałagan, chaos – to jest Bliski Wschód.

W Libanie nie ma nic za darmo.

W Libanie nie przemieszcza się z pożywieniem/napojami. Kupiłeś spożywaj na miejscu nie przemieszczaj się po ulicy.

Anjar

Andżar oznaczający „biegnącą rzekę”), znany również jako Haoush Mousa - miasto w Libanie położone w dolinie Bekaa. Liczba ludności – ok. 2400 osób, prawie wyłącznie ormian. Powierzchnia – ok. 20 km². Miasto założone w VII wieku przez Umajjadów z widocznymi wpływami urbanistyki rzymskiej. W świecie starożytnym był znany jako Chalkis. Założenie miasta jest zwykle przypisywane kalifowi Umajjadów al-Walidowi I na początku VIII wieku jako miasto-pałac. Jednak historyk Jere L. Bacharach twierdzi, powołując się na bizantyjskiego kronikarza Teofanesa Wyznawcę, że to syn al-Walida, al-Abbas, był odpowiedzialny za założenie Anjar około 714 r.n.e.

Anjar zamieszkują Ormianie w wyniku przesiedleń w 1939 r. kilku tysięcy ormiańskich uchodźców z rejonu Musa Dagh. Jego dzielnice noszą nazwy sześciu wiosek Musa Dagh: Haji Habibli, Kebusiyeh, Vakif, Kheder Bek, Yoghunoluk i Bitias.

Syryjska armia wybrała Anjar jako jedną z głównych baz wojskowych w dolinie Bekaa i siedzibę służb wywiadowczych.

Anjar, dawniej znany jako Gerrha był twierdzą, którą z biegiem lat porzucono, pozostawiając wiele dobrze zachowanych ruin. Dzisiejsza nazwa pochodzi od arabskiego Ayn Gerrha lub „źródła Gerrha”. Ruiny miasta obejmują 114 000 metrów kwadratowych i są otoczone dużymi, ufortyfikowanymi kamiennymi murami o grubości ponad dwóch metrów i wysokości siedmiu metrów.

Prostokątny projekt miasta o powierzchni 370 m na 310 m opiera się na rzymskim planowaniu miasta i architekturze z kamieniami zapożyczonymi od Bizantyjczyków. Dwie duże aleje, maksimum Cardo Maximum, biegnąca z północy na południe oraz Decumanus Maximus, biegnąca ze wschodu na zachód, dzielą miasto na cztery ćwiartki. Dwie główne aleje, ozdobione kolumnadami i otoczone około 600 sklepami, przecinają się pod tetrapylonem. Mniejsze ulice dzielą zachodnią połowę miasta na kwartały różnej wielkości.

Ruiny pałacu Umajjadów

Główne zabytki:

• Częściowo przebudowany Wielki Pałac, 59 m na 70 m, zawiera ścianę i jest poprzedzony szeregiem arkad. Jego centralny dziedziniec otoczony jest perystylem.

• Niemal kwadratowy Mały Pałac, 46 m na 47 m, wyróżnia się licznymi ozdobnymi fragmentami i bogato zdobionym centralnym wejściem.

• Meczet, 45 m na 32 m, znajduje się między dwoma pałacami.

• Kąpiele termalne, zbudowane na modelu rzymskim.

Liczne fragmenty fryzów z motywami roślinnymi, figuratywnymi i geometrycznymi świadczą o bogato zdobionych budynkach.

Ciekawostki:

1. Produkt krajowy brutto (PKB)…

– w 2015 r. wynosi $50 815 000 000 (217 488 200 000 zł),

– w 2018 r. wynosi $51 840 000 000 (221 875 200 000 zł).

2. Dług wewnętrzny na początku…

– 2015 r. wynosił 134,4% PKB, tj.około: $68 295 360 000 (292 304 140 800 zł),

– 2018 r. wynosił 149% PKB, czyli około: $77 241 600 000 (330 594 048 000 zł). Żeby go spłacić, każdy z obywateli musiał by dać około $18 532 (79 317 zł).

3. Dług zagraniczny na początku…

– 2015 r. wynosił około: $31 590 000 000 (135205200000 zł),

– 2018 r. wynosi około: $30 555 000 000 (130775400000 zł).

4. 27 % dorosłych osób mieszkających w tym kraju ma nadwagę.

5. W kraju tym dorosła osoba pali średnio 204 papierosy miesięcznie.

6. W kraju tym głosować można od 21 r. życia.

7. W kraju tym jest 6,1% osób powyżej 15 r. życia, które nie potrafią czytać, ani pisać (około 254 248 osób).

8. Najniższa temperatura: -22,7 °C zmierzona została w Yammoune.

9. Najwyższa temperatura: 44,8 °C zmierzona została w Bejrut.

10. Najbardziej zabójczą chorobą w tym kraju jest niewydolność układu krążenia.

11. Średnia długość życia w kraju to 72 lata (kobiety – 74,2 lat i mężczyźni – 69,9 lat).

12. W 1990 r. Elias Corey otrzymał nagrodę Nobla z dziedziny chemii.

13. W kraju tym “kobiety” mogą brać ślub w wieku 9–15 lat, a “mężczyźni” w wieku 13 lat.

14. 10 kobiet rodzi średnio 17 dzieci

15. Średni wiek osób zamieszkujących ten kraj to 29.4 lat.

16. W kraju tym jest około:– 1 490 000 osób ( 25.08 %) w przedziale wiekowym 0-14 lat. – 4 060 000 osób ( 68.35 %) w przedziale wiekowym 15-64 lat. – 390 300 osób ( 6.57 %) mających ponad 65 lat.

Historia (c.d.)

W 1945 Liban wypowiedział wojnę Niemcom i Japonii. Członek-założyciel ONZ. Liban wziął udział w I wojnie arabsko-izraelskiej (1949 podpisał rozejm z Izraelem). Po wojnie szybki wzrost dochodu narodowego Libanu (zw. bankierem Bliskiego Wschodu). Od 1956 narastały konflikty polityczne między muzułmanami (gł. sunnitami) a chrześcijanami (gł. maronitami). Zmiany demograficzne na korzyść ludności muzułmańskiej spowodowały coraz silniejsze domaganie się rewizji Paktu Narodowego i systemu klucza wyznaniowego.

W 1958, kiedy powstała Arabska Republika Syrii, Liban stanął na krawędzi wojny domowej. Muzułmanie domagali się połączenia z nowo powstałą republiką, zaś maronici zdecydowanie się temu sprzeciwiali. Kryzys zakończył się interwencją wojsk amerykańskich.

Winiarnie Libanu:

CAVE KOUROUM

Jest to winnica Kefraya, która produkuje dziesięć win, winiarz Yves Morard, szczycie się swoją winnicą, to z jego udziałem Château Kefraya znalazłam się na mapie w latach 80-tych i 90-tych. Jego Syrah / Cabernet Sauvignon, zdobyło niedawno nagrodę na Vin Expo.

Najpopularniejsze winna z winnicy Cave Kouroum:

• Cave Kouroum Kefraya 7 Cépages

• Cave Kouroum Kefraya Blanc Perle

• Cave Kouroum Kefraya Petit Noir

• Cave Kouroum Kefraya Rouge de Nuit

• Cave Kouroum Kefraya Syrah

Winiarnia Kefraya

Kefraya - wieś w zachodniej części Bekaa w prowincji Bekaa, około 7 kilometrów na północny zachód od Joub Jannine. W wiosce mieszka mieszana ludność sunnitów i grekokatolików. Słynie z winnic i win Château Kefraya.

Château Kefraya jest drugą pod względem wielkości winnicą w Dolinie Bekaa o powierzchni 3000 akrów (12 km²) położoną u podnóża Mount Barouk, 20 km na południe od miasta Chtaura. Została założona w 1951 r. przez rodzinę rodziny Michel de Bustros. Obecnie należy do polityka Walida Jumblatta. Chateau Kefraya eksportuje wina do wielu krajów w Ameryce, Europie, na Bliskim Wschodzie, w Azji, Oceanii i Afryce.

Religie (6). Rzymscy katolicy

Wedle porozumienia z 1943 roku w libańskim parlamencie znajduje się 1 miejsce dla rzymskiego katolika. Kościół łaciński, a raczej obrządek łaciński jest pewnego rodzaju historycznym kuriozum na ziemi libańskiej, albowiem ludność maronicka, będąca historyczną większością pośród ludności chrześcijańskiej nie musiała czynić konwersji oraz miała pełne prawo kultu we własnym rodzimym obrządku. Tym bardziej, że kościół maronicki i naród maronicki to jedno, a kultywowanie swoich tradycji liturgicznych i religijnych było tożsame z przynależnością do narodu.

Tak więc skąd się wzięli libańscy łacinnicy? Wedle starodawnej libańskiej tradycji, w przypadku mieszanych małżeństw, to żona przechodziła do kościoła swojego męża, tak więc genezę libańskich łacinników należy poszukiwać pośród jednostek, których los rzucił na li-bańską ziemię i tam założyli rodzinę i się ostali. W XIX wieku członkowie kościoła melchickiego, przechodzący na rzymsko katolicyzm dołączyli do parafii organizowanych dla libańskich łacinników.

Kolejny napływ do rytu łacińskiego nastąpił pomiędzy 1920-48 i do 1975 roku. Żydzi libańscy, którzy z miłości do prawdziwego Boga, a raczej do libańskiej krainy przechodzili do rytu łacińskiego, który wydawał im się bardziej uniwersalistyczny i mniej klanowo historycznie hermetycznie powiązany niż Kościół maronicki.

Baalbek – miasto w północno-wschodnim Libanie, leżące w dolinie Bekaa między górami Liban i Antyliban (86 km na północny wschód od Bejrutu). Liczba mieszkańców: 81 tys. (czwarte co do wielkości miasto kraju).

W starożytności znane jako miejsce kultu fenickiego boga słońca Baala, następnie pod nazwą Heliopolis („Miasto Słońca”) jako jedno z najpiękniejszych miast hellenistycznych. Jako rzymska kolonia (Colonia Iulia Augusta Felix Heliopolitana) – główny ośrodek kultu triady bogów: Jowisza, Wenus i Bachusa.

Wielka świątynia (nazywana też świątynią Jowisza),

której budowę ukończono ok. 60 r. n.e. Jej kompleks składa się z czterech części: monumentalnego wejścia, czyli propylejów, dziedzińca sześciokątnego, wielkiego dziedzińca (o wymiarach 135 × 113 metrów, z ołtarzem ofiarnym) oraz z właściwej świątyni. Sanktuarium to, zbudowane na planie prostokąta o wymiarach 90 × 54 metrów, otaczały 54 zewnętrzne kolumny, z których do czasów współczesnych pozostało sześć; mają one 21 m wysokości i średnicę ponad 2 m. Stojące kolumny są związane belkowaniem ozdobionym fryzem przedstawiającym głowy byków i lwów połączone wieńcem. Świątynię zbudowano na podstawie usytuowanej 13 m nad poziomem otaczającego ją terenu i 7 m ponad dziedzińcem, na który prowadziły monumentalne schody. Fundament ten powstał z największych bloków kamiennych, jakie kiedykolwiek obrobiono; po stronie zachodniej znajduje się „Trilithon” – zespół trzech ogromnych bloków kamiennych ważących po ok. 800 ton.

Okrągła świątynia (tzw. świątynia Wenus). Niewielka budowla opodal dwóch głównych sanktuariów, wyróżniająca się oryginalną architekturą, pochodząca z ok. 250 r.

Świątynia Bachusa (Mała świątynia), zbudowana ok. 150 r. i wyjątkowo dobrze zachowana.

Kamień Południa. W dawnym kamieniołomie (przy południowym wjeździe do miasta), gdzie obrabiano bloki do budowy świątyń, zachował się kamienny monolit, uważany za największy na świecie obrobiony blok kamienia (pochodzi z I w. n.e.). Nazywany „Kamieniem Południa” lub „Kamieniem brzemiennej kobiety” ma wymiary 21,5 × 4,8 × 4,2 m i waży przypuszczalnie ok. 1170 ton.

Latem 2014 r. archeolodzy z Wydziału Orientalnego Niemieckiego Instytutu Archeologii odkryli w kamieniołomie w Baalbek w północno-wschodnim Libanie największy blok, jaki został wyciosany przez ludzi w starożytności. Monolit, ma circa 19,6m długości, 6 m szerokości i co najmniej 5,5 m wysokości. Jego wagę szacuje się na 1650 t.

Kamieniołom, w którym wydobywano wapień, znajdował się w odległości ok. 400 m od kompleksu świątynnego. Odkryto w nim 2 inne olbrzymie bloki. Jeden waży ok. 1240 t, a drugi, Hajjar al-Hibla (czyli Głaz Brzemiennej Kobiety), ok. 1000 t. Trzeci kamień leży obok i pod Hajjar al-Hiblą.

Stopień wygładzenia bloku wskazuje, że miał być przetransportowany i wykorzystany bez cięcia.

Archeolodzy datują kamień na co najmniej 27 r. p.n.e., a więc na czasy, gdy Baalbek było rzymską kolonią. Wtedy zaczęła się budowa świątyń. Nowo odkryty blok także miał być zapewne wykorzystany w świątyni, ale z jakiegoś względu go porzucono. Pewną wskazówką co do przyczyny może być Hajjar al-Hibla, który pozostał w kamieniołomie przez kiepską jakość materiału w jednym z rogów. Naturalne pęknięcie doprowadziło do jego ułamania w czasie próby transportu.

Wszystkie te zabytki cechuje znaczne urozmaicenie ukształtowania przestrzennego oraz wielkie bogactwo form architektonicznych i dekoracji rzeźbiarskiej o motywach klasycznych i orientalnych. Ponadto w Baalbek częściowo zachował się wielki antyczny teatr, średniowieczna bazylika chrześcijańska, a także obwarowania arabskie z XII w. i średniowieczne mury obronne.

Kolacja w restauracji T-Marbouta

Sympatyczna restauracja w dzielnicy Hamra. Próbowałem zapamiętać nazwy potraw. Nieskutecznie. Na szczęście aparat zapamiętał obraz. Pokażę zatem wybiórczo, com pożarł nieskromnie. Ważne jest, że główne danie to szóste czy też siódme z kolei.

Królują sałatki (tabouleh, fattoush), nieśmiertelny hummus, a także kibbeh, shawama i jako danie główne kofty z baraniny. Do picia lemoniada mietowa i wino z winnicy Ksara.