Liban. Wspomnienie sprzed wojny (05)

Dzień 5 zwiedzania pięknego Libanu w wąskim okienku międzywojennym w czerwcu 2023 r. 

Poprzedni dzień można znaleźć: TU

Trasa tego dnia biegła prosto na południe w kierunku granicy. 

BEJRUT - SYDON - TYR – BEJRUT

Od Tyru do południowej granicy Libanu odległość wynosi ok. 35 km.

Kilka kolejnych libańskich mądrości:

Zapinanie pasów nie jest obowiązkowe w czasie jazdy samochodem – tak jak umiejętność jego prowadzenia.

W Libanie ludzie żwawo gestykulują i unoszą głos w trakcie rozmowy, chociaż wygląda to na kłótnie. A jeśli jest kłótnia to dzwoni się po rodzinę.

Nie wszyscy mieszkańcy Libanu to obywatele Libanu – niekiedy nawet i większość.

Tyr

Ciekawostki:

1. W 2013 r. na skutek wypadków drogowych życie straciło 630 osób.

2. W kraju tym zarejestrowanych jest ponad 1 680 000 pojazdów mechanicznych ( 403 pojazdy na 1 000 mieszkańców).

3. Z powodu niedożywienia cierpi 5 % społeczeństwa (około 210 000 osób).

4. W kraju tym jest ponad 6 970 km dróg utwardzonych w tym ponad 170 km dróg ekspresowych ( 0,01 % wszystkich dróg na świecie).

5. W kraju tym jest 8 lotnisk, 5 z utwardzoną nawierzchnią.

6. W kraju tym jest ponad 401 km torów kolejowych.

7. W kraju tym ponad 3 336 000 (2015) 5 546 494 (2018) osób ma dostęp do internetu (około 93% społeczeństwa).

8. Założonych zostało około 2 600 000 (2015) 3 600 000 (2018) kont na Facebooku.

9. Krajową domeną najwyższego poziomu jest.lb. Istnieje ponad 3 410 stron internetowych z takim rozszerzeniem.

10. Najpopularniejszymi stronami z rozszerzeniem.lb są: google.com.lb, almanar.com.lb i mtv.com.lb.

11. Kraj ten posiadał w 2018 r. ponad $ 43 000 000 000 (184 040 000 000 zł) rezerwy walutowej (0,42% rezerw walutowych wszystkich krajów świata).

12. Liban posiada 286800 kg rezerw złota (2018 r.).

Nekropolia

Tyr

– starożytne miasto Fenicjan, obecnie miasto i port w południowym Libanie na wybrzeżu Morza Śródziemnego. Posiada połączenie kolejowe i drogowe z portem w Sydonie. Jego nazwa znaczy „skała” lub „klif”.

Obecnie gospodarczy ośrodek regionu, w którym uprawia się owoce cytrusowe, winorośl, oliwki. Miasto liczy około 60 tysięcy mieszkańców. Z dawnych zabytków zachowały się starożytna nekropolia, pozostałości katedry, termy, rzymski hipodrom, dwie ulice kolumnowe oraz budynek widowiskowy.

Najstarsze znane ślady osadnictwa pochodzą z około 1500 p.n.e., ale przyjmuje się za Herodotem, że miasto zostało założone około r. 2750 p.n.e. Listy z Amarny wymieniają Tyr pośród miast Kanaanu.

Tyr był ważnym ośrodkiem kultu Baala i Melkarta. Słynął też z produkcji rzadkiego rodzaju purpury zwanej tyryjską. Barwnik otrzymywano z obecnie wymarłego gatunku ślimaków – murex. Odcienie purpury – od różowego do ciemnego fioletu – uzyskiwano przez różny czas suszenia ślimaków na słońcu. Kolor ten w wielu kulturach starożytnych był zastrzeżony dla rodzin królewskich albo co najmniej szlacheckich; również szaty kapłańskie były w nim farbowane. Fenicja zawdzięcza swoją nazwę temu barwnikowi.

Poczynając od panowania króla Hirama, Tyr stał się głównym ośrodkiem politycznym i gospodarczym Fenicji, wysyłającym statki w odległe tereny Morza Śródziemnego. Handel tej części świata skupiał się w jego magazynach. Tyryjscy kupcy przemierzali wody Morza Śródziemnego i założyli swoje kolonie na wyspach Morza Egejskiego, na Cyprze, na północnych wybrzeżach Afryki, na Sycylii i Korsyce, a nawet poza słupami Herkulesa (Kadyks). Najważniejszą kolonią Tyru była Kartagina, powstała około 814 p.n.e.

Tyr składał się z dwóch różnych części: skalistej fortecy na stałym lądzie nazywanej „Starym Tyrem” i miastem, wybudowanym na małej, skalistej wysepce około 800 metrów od brzegu. To warowne miejsce było bezskutecznie oblegane przez Asyryjczyków Salmanasara III, później jednak Fenicjanie musieli dla zachowania niezależności płacić daninę na rzecz Asyrii. Tyru nie zdołał podbić też babiloński król Nabuchodonozor II. Oblężenie Tyru (586–573 p.n.e.), trwało 13 lat, po czym zawarto kompromisowy pokój. W czasie wojen grecko-perskich Persowie wykorzystywali port w Tyrze dla swojej floty.

W 332 p.n.e. miasto zdobył władca Macedonii Aleksander III Wielki po siedmiomiesięcznym oblężeniu podczas którego wybudował on groblę łączącą wyspę ze stałym lądem. Po tej klęsce znaczenie polityczne Tyru spadło.

Od 286 p.n.e. miastem władali Ptolemeusze, od 197 p.n.e. dostało się w ręce Seleucydów. Od 64 p.n.e. znajdowało się pod władzą Rzymu. W okresie rzymskim stanowiło regionalny ośrodek produkcyjny.

Przedmieścia Tyru odwiedził w czasie swej działalności Jezus Chrystus, a mieszkańcy wyruszali do Palestyny by słuchać jego nauk. Później w mieście powstała wspólnota pierwszych chrześcijan zaraz po śmierci Szczepana, a Paweł z Tarsu, po powrocie ze swojej trzeciej podróży misyjnej, spędził tu tydzień na rozmowach z uczniami.

W 638 miasto opanowali Arabowie. Zdobyte po pierwszej krucjacie przez chrześcijan, w latach 1124–1291 znajdowało się pod rządami krzyżowców. Było jednym z najważniejszych miast Królestwa Jerozolimskiego. W 1291 odbite przez mameluków.

Od pierwszej połowy XVI w. należało do imperium osmańskiego. Pod władzą Turków utraciło znaczenie.

W październiku 2023 r. Izrael zbombardował wiele miejscowości południowego Libanu. 23 października zbombardował miasto Tyr, zabijając 28 osób.

Sydon

– trzecie pod względem wielkości miasto Libanu, liczy około 170 tysięcy mieszkańców. Położone na wybrzeżu Morza Śródziemnego, ok. 35 km na północ od Tyru i ok. 41 km na południe od Bejrutu.

W starożytności było to portowe miasto fenickie. Początkowo było najważniejszym spośród miast fenickich, później większe znaczenie uzyskał Tyr. Rozróżniano Mały Sydon, czyli samo miasto, i Wielki Sydon, czyli cały obszar znajdujący się pod jego panowaniem. W Sydonie budowano bardzo dobre okręty, produkowano cenione wyroby ze szkła. Sydon brał udział w kilku koalicjach antyasyryjskich, jednak walka z Asyrią zwykle kończyła się klęską; w wyniku jednego z takich buntów, władca Sydonu, Abdi-Milkutti, został zrzucony z tronu przez Asarhaddona, a okoliczne miasta zostały przyznane Tyrowi. Znaczna część ludności została deportowana. Po upadku Asyrii Sydon, wraz z całą Fenicją, uległ dominacji państwa nowobabilońskiego, a następnie Persji Achemenidów. W 351 p.n.e. Sydończycy razem z Fenicją i Cyprem powstali przeciw Persji; zdradzeni przez własnego władcę, Tennesa, nie chcąc iść do niewoli u Persów spalili się wraz z całym miastem. Sydon nie stawił oporu wojskom Aleksandra Macedońskiego.

Sydon jest miastem wspominanym w Biblii. Jego znaczenie sprawiało, że początkowo jego nazwę odnoszono do całej Fenicji. Paweł z Tarsu w czasie podróży do Rzymu odwiedził przyjaciół w Sydonie.

Istnieją imiona Sydonia i Sydoniusz, oznaczające odpowiednio kobietę i mężczyznę pochodzących z Sydonu.

Na południu Libanu często spotkać można jednostki ONZ

W Sydonie w faktorii z XVII w. mieści się fabryka mydła rodziny Audi. Fabryka jak fabryka. Podróżując po północnej Afryce czy tam Bliskim Wschodzie trudno nie trafić w takie miejsce. 

Hezbollah ma istotny udział w życiu mieszkańców południowego Libanu.

Hezbollah zajmuje się ekstensywnym programem rozwoju socjalnego. Prowadzi przynajmniej cztery szpitale, 12 klinik, 12 szkół i dwa centra agro-gospodarcze. Pomoc medyczna organizowana przez Hezbollah jest tańsza niż w większości szpitali prywatnych w Libanie. Hezbollah jest uważany za organizację terrorystyczną przez Stany Zjednoczone, Izrael, Kanadę, Argentynę, Wielką Brytanię, Holandię, Australię oraz Radę Współpracy Zatoki Perskiej. Liga Państw Arabskich podzielała ten pogląd od 2016[, ale zmieniła stanowisko w 2024.

Historia (c.d.)

30 stycznia 1936 r., w wyniku wyborów, prezydentem Libanu został Émile Eddé. Po swoim wyborze ogłosił ponowne wprowadzenie konstytucji z 1926 r. w życie i rozpoczął przygotowania do przeprowadzenia wyborów do Izby Deputowanych. Konstytucja jednak znowu została zawieszona przez Francuzów w 1939.

W 1941 po wkroczeniu wojsk brytyjskich i Wolnej Francji — przyznano Libanowi formalną, a w 1943 faktyczną niepodległość. W 1946 wycofały się stąd ostatnie wojska francuskie.

Niepisany Pakt Narodowy określił klucz wyznaniowy przy obsadzaniu miejsc w parlamencie i urzędów (wg spisu ludności z 1932 — 55% chrześcijan i 45% muzułmanów).

Lokalny suk

Winiarnie Libanu: Domaine Wardy

Wardy produkuje 12 rodzajów win. Właściciel to Selim Wardy, który ceni unikatowość, a nie masowość – jak sam przyznaje produkuje niewiele, jednakże z unikatowego miejsca, bo winogrona są zbierane w najwyższej winnicy (1700 m) na Bliskim Wschodzie.

Produkty winnicy:

• ARAK Wardy – intensywny smak.

• ARAK GHANTOUS i ABOU RAAD – łagodny smak.

• Private Selection Red - ekskluzywne wino z najlepszych winogron w Libanie. Ma wyrazisty ostry zapach z nutą goździków zmieszanych ze smakiem czerwonych owoców oraz przypraw w tym karmelu .

• Chateau Les Cedres - aromat pieprzu i subtelnych owocowych smaków. Pyszne z czerwonego mięsa i dziczyzny.

• Christmas Wine - świąteczne edycje, mieszanka Cabernet Franc i Cabernet Sauvignon - podniebienie pełne czerwonych owoców, orzechów i przypraw.

• Les Terroirs

• Red Wines – Varietelscabernet Sauvignon

• Shiraz

• Rose Winesrose Du Printemps

• White Wines - Blendsprivate Selection White

• White Wines – Varietelsperle Du Chateau

• Sauvignon Blanc

Libański rybak

Religie (5). Ormianie

Szacuje się, że Ormianie stanowią około 4% populacji Libanu, niemniej ich wpływ na światową diasporę ormiańską jest bardzo ważny. To z Libanu szły w ormiański handlowy świat towary, a Bejrut stał się centrum ormiańskiego biznesu po czystkach etnicznych dokonanych przez Turków na terenach dzisiejszej Turcji, Syrii i Iraku oraz po zajęciu Armenii przez Sowietów. Ormianie w Libanie cieszą się pełną autonomią kulturalną i nie małym wpływem politycznym (np. przeforsowali uznanie przez Liban Ludobójstwa Ormian w 1997 roku). W trakcie wojny domowej w latach 1975-90 Ormianie dysponowali własną formacją zbrojną, której weterani licznie zasilili szeregi ormiańskiej armii, w trakcie wojny z Azerbejdżanem o Górski Karabach w latach 1989-93.

Ormiańskie wspólnoty zasiedlały Liban od IV wieku. Historycznie Ormianie skupieni byli w Bejrucie i jego okolicach. W trakcie I Wojny Światowej i Ludobójstwa Ormian, Liban przyjął kilkadziesiąt tysięcy Ormian, którzy zdołali przeżyć lub uciec. Uciekinierzy osiedlili się w Anj-jar w Dolinie Beka oraz na przedmieściach Bejrutu wybudowali miasteczko Bourj Hammoud, które stało się centrum ormiańskiego życia handlowego, kulturalnego i religijnego.

Sydon. Zamek krzyżowców

WYBUCH 4 SIERPNIA 2020

Obiecałem wrócić do tego tematu. Eksplozja w Bejrucie – wybuch, do którego doszło 4 sierpnia 2020 w porcie w Bejrucie. Niewyobrażalna tragedia, która nie miała prawa się wydarzyć doświadczyła to państwo kolejną porcją bólu i bezradności mieszkańców. Eksplodowała składowana w magazynie portowym saletra amonowa skonfiskowana w 2014 roku z zatrzymanego w porcie statku. W wyniku eksplozji zniszczony został port i wiele budynków w mieście. Zginęły 204 osoby, a ponad 6,5 tys. odniosło obrażenia. Co najmniej 250–300 tys. ludzi w wyniku eksplozji straciło swoje domy. Niecały tydzień po wybuchu do dymisji podał się premier Libanu Hassan Diab wraz ze swym rządem, oświadczając przy tym, że powodem zaniedbań prowadzących do katastrofy była potężna korupcja.

Szczegółowy opis przyczyn, przebiegu i skutków zdarzenia można przeczytać TU

Z setek relacji udostępnionych w Internecie przez przypadkowych świadków tej tragedii najbardziej przejmujący jest chyba ten film: 

Za tydzień tu będzie link do kolejnego dnia w Libanie.

Jeśli kogoś z Szanownych Czytaczy interesuje tematyka listów zastawnych, to polecam zajrzeć TU

A jeśli jednak dominuje ciekawość geograficzno-poznawcza, to opis krótkiej wyprawy do Ameryki Południowej znajdzie: TU

A jeśli Szanowny Czytelnik chciałby poświęcić chwilę polskim papierom wartościowym, to musi poszukać sobie sam, bo notek na ten temat popełniłem ponad 200. Przykładowe dwie są: TU, albo TU

A historia Śląska przez pryzmat wyjątkowych osobistości, to zapraszam: TU