Vacuum Oil Company SA

   W 1905 r. na terenach Galicji Wschodniej rozpoczęła działalność amerykańska firma Vacuum Oil Company, stanowiąca część koncernu Standard Oil Company. W początkowym okresie działalności firmy jej własnością były szyby w Borysławiu, Tustanowicach, Mraźnicy i Schodnicy. Amerykanie stworzyli na terenach ówczesnych zaborów dwie firmy: w Warszawie działał Standard-Nobel, zaś w Czechowicach – Vacuum Oil Company. Główna siedziba w Europie znajdowała się w Budapeszcie. Austriackie firmy naftowe, jak tylko mogły, próbowały przeszkodzić amerykańskiej korporacji, najpierw w budowie rafinerii w Czechowicach, potem zaś w prowadzeniu normalnej działalności gospodarczej. Obawiano się przede wszystkim silnej kapitałowo konkurencji i importu taniej amerykańskiej ropy. Już w 1909 r. rafineria VOC przerabiała 35 000 ton ropy rocznie.

   Rafineria została przekształcona w spółkę akcyjną w 1919 r. W latach wielkiego kryzysu Vacuum Oil Company przejęła znaczną część majątku likwidowanej rafinerii Schodnica. Do najbardziej znanych produktów tej rafinerii należały Mobiloil oraz Mobilgrease. Do celów reklamowych wykorzystywano m.in. transatlantyk Deutschland i New York. Promowali je również słynni piloci: Ernst Udet i pierwszy amerykański pilot, który przeleciał samotnie nad Atlantykiem – Charles A. Lindbergh. Oleje produkowane przez VOC używane były w niemieckich sterowcach Zeppelin, samochodach Forda i samolocie braci Wright. W tamtych latach po raz pierwszy zaczęto wykonywać destylacje rurowowieżowe jedno- i dwustopniowe. Dzięki nim można było wyeliminować z użycia destylacje kotłowe.

   Na ziemiach polskich pierwszą taką instalację oddano do użytku właśnie w rafinerii VOC w Czechowicach w 1928 r.

   Kapitał Spółki w dniu 1 stycznia 1930 r. wynosił 25 000 000 zł i był podzielony na 50 000 akcji o nominale 500 zł. Przed drugą wojną światową produkowano ponad 60 gatunków smarów plastycznych, m.in. pod marką Gargoyl. W 1936 r. Spółka przerabiała ponad 40 000 ton, wytwarzając benzynę, naftę, oleje pędne, oleje smarowe, parafinę i asfalt. W tym czasie zatrudnienie wynosiło około 220 robotników, 22 osoby personelu technicznego i 122 urzędników. Spółka posiadała składy w Bydgoszczy, Kaliszu, Krakowie, we Lwowie, w Łodzi, Poznaniu, Włocławku i Warszawie.

   W 1936 r. Radę Nadzorczą Spółki stanowili: Orwille J. Bellis, Mortimer W. Bowen, Lawrence B. Levi i Philip N. Mcdonald, a w skład Zarządu wchodzili: Reginald H. Evans, Charles Roebel, Ludwik Sztolzman oraz Jan H. Galle.

Źródła:

Rocznik polskiego przemysłu i handlu 1938. Polska Spółka Wydawnictw Informacyjnych, Warszawa 1938.

Wilczek M.T.: Papiery wartościowe przemysłowych spółek akcyjnych dwudziestolecia międzywojennego. Wybór, UE Katowice 2016.