Emitenci listów zastawnych na ziemiach polskich (3)

Część 2 znajduje się TU.

Towarzystwa kredytowe miejskie na przykładzie

Towarzystwa Kredytowego Miasta Łodzi

   Towarzystwo powstało w 1872 r. Jednym z jego współzałożycieli był Andrzej Rosicki (1814–1904), od 1862 r. burmistrz Łodzi, usunięty ze stanowiska 15 lutego 1865 r. za pomoc powstańcom styczniowym. Od października 1872 r. aż do śmieci był dyrektorem Towarzystwa. Towarzystwo mieściło się pod adresem ul. Pomorska 21 i działało na obszarze miasta Łodzi. Mottem Towarzystwa było „Viribus Unitis – wspólnymi siłami”.

   Towarzystwo emitowało listy zastawne w rublach, później w markach polskich, a następnie w złotych. Było drugim, po warszawskim, towarzystwem kredytowym miejskim w Królestwie Polskim pod względem działalności pożyczkowej. Suma pożyczek udzielonych w pierwszym roku istnienia Towarzystwa dochodziła do 1 mln rb, a pod koniec XIX w. osiągnęła wartość 20 mln rb.

   Przy udzielaniu pożyczek towarzystwa kredytowe miejskie musiały uwzględniać sumę ubezpieczenia nieruchomości od ognia. W 1870 r. doszło do istotnych zmian w tym zakresie. Zniesiono mianowicie obowiązującą dla całego kraju rządową Dyrekcję ubezpieczeń, a wraz z nią zasadę przymusowego ubezpieczenia budowli w pełnej ich wartości. Ustawą z 20 lipca/1 sierpnia 1870 r. wprowadzono Gubernialne Wzajemne Ubezpieczenie, które było obowiązkowe dla budowli o wartości nieprzekraczającej 5000 rb. W przypadku wartości nieruchomości przekraczającej tę kwotę ubezpieczenie nadwyżki zależało od uznania właściciela. Jednak ubezpieczalnia rządowa ubezpieczała jedynie nieruchomości o wartości do 10 000 rb. W przypadku nieruchomości o wartości przekraczającej tę kwotę – nadwyżkę można było ubezpieczyć jedynie w prywatnych towarzystwach ubezpieczenia ogniowego. Ponieważ towarzystwa kredytowe udzielały pożyczek właścicielom wyłącznie w pełni ubezpieczonych od ognia, prowadzono negocjacje z towarzystwami ogniowymi. Przedmiotem negocjacji było m.in. określenie przewidywanej możliwej wypłaty odszkodowania w przypadku wystąpienia szkody, czasu ubezpieczenia (towarzystwa ubezpieczeniowe początkowo nie udzielały ubezpieczeń na okres dłuższy niż rok), przyczyny powstawania szkód (np. problem podpalenia przez właściciela). Towarzystwo Kredytowe Miasta Łodzi zawarło umowę w omawianym zakresie ubezpieczeń z założonym w 1870 r. Warszawskim Towarzystwem Ubezpieczeń SA, II Rosyjskim Towarzystwem Ubezpieczeń oraz Moskiewskim Towarzystwem Ubezpieczeń od Ognia, a w 1909 r. z Rosyjskim Wzajemnym Związkiem Asekuracyjnym.

   W 1906 r. suma listów zastawnych Towarzystwa Kredytowego Miasta Łodzi będących w obrocie wynosiła 26,09 mln rb.

   Przed I wojną światową Towarzystwo emitowało listy zastawne 4,5% o łącznej wartości 18 473 954 rb oraz 5% o łącznej wartości 28 323 566 rb. Listy te były w drugiej połowie lat 20. konwertowane na listy złotowe tego samego oprocentowania, po zrewaloryzowaniu przedwojennych w stosunku: za 4,5% 33,86 zł i 5% 36,26 zł za 100 rb.

Trójjęzyczny 4,5% list zastawny Towarzystwa Kredytowego Miasta Łodzi o wartości nominalnej 500 rb z 1 maja 1921 r.

Źródło: Kolekcja Piotra Bykowskiego. blog.starepapiery.com

5% list zastawny Towarzystwa Kredytowego Miasta Łodzi na 25 zł z 1 stycznia 1925 r.   Od 1927 r. Towarzystwo emitowało listy 8%.

   W 1927 r. Komitet Nadzorczy tworzyli: Edmund Bogdański (prezes), Max Szenwic, Ferdynand Hanemann, Jakub Kwaśner, Jan Bednarski, Max Schott, A.M. Kapłan, Paweł Maciński i Jerzy Doering. Dyrekcję stanowili: Gustaw Kluków (prezes), Władysław Lewicki, Leon Lubotynowicz, Józef Pogonowski, Mieczysław Prussak, Teodor Steigert, Mieczysław Suligowski, Paweł Lange, Antoni Ramisch i Jan Wende.

   1 sierpnia 1931 r. w obiegu były listy zastawne Towarzystwa o wartości 64 351 875 zł. Pożyczki zabezpieczone były na 1626 nieruchomościach oszacowanych na 123 605 883 zł. Kapitał zasobowy na ten dzień wynosił 2 878 708 zł.

   Łączna wartość emisji listów zastawnych Towarzystwa w latach 30. wynosiła ponad 70 mln zł.

5% list zastawny Towarzystwa Kredytowego Miasta Łodzi na 1000 zł z 1 lipca 1938 r.

   W 1937 r. Komitet Nadzorczy tworzyli: Jerzy Doering (prezes), Jan Bednarski, Paweł Maciński, Jakub Kwaśner, A.M. Kapłan, Emil Günther, Max Schott. W składzie Dyrekcji byli w tym czasie: Józef Pogonowski (prezes), Gustaw Kluków, Leon Lubotynowicz, Mieczysław Suligowski, Władysław Lewicki, Juliusz Lewstein, Jan Smarzyński, Stanisław Bartczak, Józef Sidorski (kierownik biura).

   6 kwietnia 1948 r. uchwałą Rady Ministrów Towarzystwo postawiono w stan likwidacji. Przebieg likwidacji określał dekret Rady Ministrów z 25 października 1948 r. o zasadach i trybie likwidacji niektórych instytucji kredytu długoterminowego.

Siedziba Towarzystwa

   Początkowo siedziba Towarzystwa Kredytowego Miejskiego w Łodzi mieściła się w wynajmowanym lokalu przy ul. Średniej. Dla nowej siedziby nabyto działkę przy ul. Średniej 17 (dziś ul. Pomorska 21). W konkursie rozpisanym w 1878 r. zwyciężyła koncepcja architektoniczna łódzkiego architekta miejskiego Hilarego Majewskiego (1838–1892, autora ponad 500 łódzkich projektów, w tym fabryki Izraela Poznańskiego, hotelu Grand, szeregu budynków publicznych oraz kamienic łódzkich). Jego projekt zrealizowano w latach 1878–1881. Budynek założony został na planie litery T. Front budynku usytuowany wzdłuż ul. Pomorskiej urozmaicony został bocznymi ryzalitami, które zlicowane są z linią zabudowy ulicy. Część centralna ma dwa piętra, a zewnętrzne są jednopiętrowe. Prostopadle do frontu budynku usytuowano siedmioosiową część środkową, lekko cofniętą od ulicy. We wnętrzach budynku szczególnie piękna była klatka schodowa z symetrycznymi schodami na piętro oraz ogromna sala zgromadzeń z balkonem i wielkim żyrandolem. Budynek był siedzibą Towarzystwa do 1939 r.

   W 1945 r. w budynku ulokował się sztab Armii Radzieckiej. W 1949 r. obiekt przekazano łódzkiej Akademii Medycznej. Do lat 90. XX w. mieścił się w nim Instytut Stomatologii, doprowadzając budynek do ruiny. W 1996 r. sprzedano go prywatnemu właścicielowi. W latach 2008–2011 gmach wyremontowano, przywracając dawny blask. Obecnie w budynku mieści się centrum biznesowo-kulturalne.

Gmach Towarzystwa Kredytowego Miasta Łodzi, 1896 r.

Źródło: By Bronisław Wilkoszewski - Archiwum Państwowe w Łodzi, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=38685606

Więcej na ten temat można przeczytać w książce Wilczek M.T.: Emitenci listów zastawnych na ziemiach polskich (1770 – 2020). Instytucje, ludzie, siedziby, finanse, Mikołów-Kamionka 2021.

Książka dostępna jest w katowickiej księgarni LIBER, na Allegro lub przez kontakt z autorem bloga.

Na kolejną część zapraszam 01 listopada o 20.00

Źródła:

Bardzki A.: Towarzystwa Kredytowe Miejskie, Część I. Początek i Rozwój. Warszawa Druk Noskowskiego 1911, http://bc.wimbp.lodz.pl/Content/12355/A_B_Towarzystwa_Kredyt_Miej_I_1912_Cz2a.pdf Dekret Rady Ministrów z dnia 25 października 1948 r. o zasadach i trybie likwidacji niektórych instytucji kredytu długoterminowego, Dz.U. 1948, nr 52, poz. 411.

Fermus-Bobowiec A.: Instytucje Miejskiego Kredytu Hipotecznego w Królestwie Polskim jako przyczynek do dyskusji o modelu organizacyjnym kredytu hipotecznego w Polsce, https://bujamsiewlodzi.pl/towarzystwo-kredytowe-miejskie-lodzi/

Rocznik Nauk Prawnych Tom XXVIII, nr 2 – 2018, http://dx.doi.org/10.18290/rnp.2018.28.2-2.

Morawski W.: Słownik historyczny bankowości polskiej do 1939 roku, Muza SA, Warszawa 1998.

Rocznik informacyjny o spółkach akcyjnych w Polsce 1929. Pod kier. Kom. Red. Oprac. Teodor Szober. Centralny Związek Polskiego Przemysłu, Górnictwa, Handlu i Finansów, Warszawa 1929.

Rocznik polskiego przemysłu i handlu 1932. Polska Spółka Wydawnictw Informacyjnych, Warszawa 1932.

Rocznik polskiego przemysłu i handlu 1938. Polska Spółka Wydawnictw Informacyjnych, Warszawa 1938.

Zygma A.: Dawny gmach Towarzystwa Kredytowego Miejskiego, http://web.archive.org/web/20090208170023/http://ziemialodzka.pl/07_pomorska_021.htm