Emitenci listów zastawnych na ziemiach polskich (2)

Warszawa. Siedziba Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego

Źródło: Muzeum Narodowe w Warszawie

Pierwsza notka z cyklu tutaj.

Siedziby Dyrekcji Szczegółowych

Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego

     Powstałe w 1825 r. z inicjatywy księcia Franciszka Ksawerego Druckiego-Lubeckiego (1779–1846) Towarzystwo Kredytowe Ziemskie w Królestwie Polskim miało złożoną strukturę. Na jego czele stał Komitet Towarzystwa i podporządkowana mu Dyrekcja Generalna. Organami najniższego szczebla były Dyrekcje Szczegółowe Towarzystwa.

      Dekret namiestnika Królestwa Polskiego Józefa Zajączka z 8 listopada 1825 r. ustalał liczbę dyrekcji szczegółowych na 8, zgodną z liczbą miast wojewódzkich, a następnie gubernialnych, będących siedzibą urzędów hipotecznych. Ich liczba w 1866 r. wzrosła do 10, zgodnie z nowym podziałem administracyjnym Królestwa. Poniżej przedstawione zostaną siedziby dwóch z nich.

Płock

Budynek Dyrekcji Szczegółowej Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego w Płocku

Źródło: pbartosiak Gmach_Towarzystwa_Kredytowego_Ziemskiego,_mur.,_1902,

_obecnie_Książnica_Płocka_(biblioteka_miejska)_Płock,_ul._Kościuszki_6

     Budynek Dyrekcji Szczegółowej Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego w Płocku powstał na początku XX w. W 1901 r. prezesem płockiej Dyrekcji był Waldemar Piwnicki. Za jego kadencji podjęto decyzję o budowie gmachu Towarzystwa przy ul. Kościuszki 6. Towarzystwo posiadało działkę budowlaną już od 1858 r. Z tego okresu pochodzi informacja z księgi wieczystej, że znajdowały się tu biura i mieszkanie prezesa Towarzystwa. Budynek zrealizowano w stylu neorenesansowym, według projektu architektów Apoloniusza Pawła Nieniewskiego (1856–1932, autora projektów Domu Pracy dla Chłopów im. Mańkowskich w Warszawie, gmachu Towarzystwa Pracowników Handlowych i Przemysłowych przy ul. Siennej w Warszawie, oprawy architektonicznej Hal Mirowskich, a także dworów w Woli Boglewskiej i w Sobianowicach) oraz Władysława Adolfa Kozłowskiego (1859–1925, autora projektów budynku VII Liceum Ogólnokształcącego im. Władysława IV w Warszawie, przebudowy Doliny Szwajcarskiej dla Warszawskiego Towarzystwa Łyżwiarskiego, Domu ochrony dla dziewcząt na warszawskim Mokotowie). Należy on do najpiękniejszych obiektów istniejących w Płocku. Obecnie w budynku mieści się biblioteka.

Radom

Radom. Budynek Dyrekcji Szczegółowej Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego na XIX-wiecznej grafice

Źródło: http://www.retropedia.radom.pl/budynek-towarzystwa-kredytowego-ziemskiego

     W 1826 r. powstała w Radomiu Dyrekcja Szczegółowa Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego. W latach 1848–1849 rozpoczęto wykup gruntów pod budowę gmachu Dyrekcji. Projekt budynku przygotowali Henryk Marconi (1792–1863) i Ludwik Radziszewski (autor projektu Resursy Obywatelskiej w Radomiu), a prace budowlane miały miejsce w 1852 r. Gmach znajduje się między ulicami S. Żeromskiego, F. Focha i J. Kilińskiego, które wówczas nosiły odpowiednio nazwy: Lubelska, Zgodna i Górki Lubelskie.

     Gmach Towarzystwa to jednopiętrowy, neorenesansowy budynek skierowany frontem w kierunku ul. Żeromskiego, nieco od niej cofnięty. Siedmioosiową fasadę zdobią dwa skrajne, piętrowe ryzality dekorowane boniowaniem i balkonami oraz środkowy, parterowy ryzalit wejścia głównego z ozdobnym kartuszem herbowym. Jednym z sekretarzy generalnych Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego w Radomiu był Julian Malczewski, ojciec Jacka Malczewskiego. Funkcję siedziby Dyrekcji TKZ obiekt pełnił do 1922 r.

     W kolejnych latach, do 1933 r. gmach był siedziba Banku Ziemiańskiego w Warszawie, ściśle powiązanego z TKZ. Od 1933 r. budynek zajmowały różne instytucje oświatowe m.in. Żeńska Szkoła Oświatowa i Państwowe Żeńskie Gimnazjum Krawieckie. Podczas II wojny światowej w budynku funkcjonował szpital wojskowy, a następnie niemieckie kasyno wojskowe. Obecnie mieści się tu szkoła plastyczna im. Józefa Brandta.

Więcej o Towarzystwie oraz innych jego siedzibach  można przeczytać w książce:

Wilczek M.T.: Emitenci listów zastawnych na ziemiach polskich (1770 – 2020). Instytucje, ludzie, siedziby, finanse, Mikołów-Kamionka 2021.

Książka dostępna jest na Allegro, w katowickiej księgarni LIBER lub przez kontakt z autorem bloga.

Źródła:

Bratkowski S.: Hipoteka, papiery wartościowe o stałym oprocentowaniu, kredyt hipoteczny, banki hipoteczne i towarzystwa kredytu hipotecznego, http://studioopinii.pl/archiwa/102507/19

http://radom.city/index.php?n=Tekst.BudynekTowarzystwaKredytowegoZiemskiego

Morawski W.: Słownik historyczny bankowości polskiej do 1939 roku, Muza SA, Warszawa 1998.

Papierowski A.J. i Papierowski K.J.: Dyrekcja szczegółowa Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego w Płocku – oddziaływanie na region płocki, „Notatki Płockie” 47/1-190, 21-33. 2002.

Pietrasik A.: Historia i współczesność długoterminowego kredytu hipotecznego w Polsce, TWIGGER, Warszawa 2001.

Sawicki A.: Radom. Zabytki architektury, Wydawnictwo Instytutu Technologii Eksploatacji PIB, Radom 2005.

Sekulski J.: Encyklopedia Radomia, Wydawnictwo Naukowe Instytutu Technologii Eksploatacji – Państwowego Instytutu Badawczego w Radomiu, Radom 2009.

Kolejna notka z tego cyklu 4 października o 20.00