Polski rząd będzie wspierać „nowoczesne górnictwo”?

Pełna treść interpelacji:

Podczas, gdy w Niemczech górnictwo węglowe ,,odchodzi do lamusa”, w Polsce rząd – jak wynika z wypowiedzi m.in. Pani Premier – mówi o potrzebie wspierania górnictwa, o większych zyskach jakie zaczyna ono przynosić oraz o potrzebie rozwoju ,,nowoczesnego górnictwa” węglowego.

W związku z powyższym uprzejmie proszę Pana Ministra o udzielenie odpowiedzi na następujące pytania:

1. Jakie rozwiązania zamierza przyjąć rząd w zakresie rozwoju ,,nowoczesnego górnictwa”? Na czym ta ,,nowoczesność” ma polegać?
2. Czy rozwój ten przełoży się zwiększenie miejsc pracy, czy też oznaczać będzie np.
   w związku z zastosowaniem nowych technologii, zmniejszenie poziomu zatrudnienia w górnictwie? Jeżeli tak, to jakie zaplecze socjalne przewidziano w związku z tym dla górników?
3. Jakie rezultaty są zakładane w zakresie emisji gazów cieplarniach w związku z rozwojem ,,nowoczesnego górnictwa”? Jakie istnieją gwarancje, że uzyskane wyniki będą się mieścić w granicach norm wyznaczanych przez Unię Europejską? Co stanie się w sytuacji, gdy normy te zostaną zaostrzone?
4. Jaki jest stan zanieczyszczenia powietrza w Polsce z powodu spalania węgla? Proszę o dane uwzględniające poszczególne lata w okresie ostatnich 10 lat?
5. Czy przeciwko Polsce kierowane były skargi w związku z zanieczyszczeniem powietrza np. do Komisji Europejskiej? Jeżeli tak, to ile takich skarg było i jakie zapadły rozstrzygnięcia? Czy aktualnie toczą się w tym przedmiocie postępowania? Czy Polska płaciła jakiekolwiek kwoty  pieniężne w związku z przekroczeniem norm zanieczyszczenia powietrza?
6. Jak, biorąc pod uwagę okres od 2000 r., przedstawia się pozycja Polski w Europie pod względem zanieczyszczenia powietrza?
7. Ile osób w Polsce zmarło w ciągu ostatnich lat, począwszy od 2014 r., z powodu smogu?
8. Czy przemysł węglowy w Polsce w perspektywie przyszłości może być kwestionowany przez inne kraje bazujące na odnawialnych źródłach energii? Jakie mogą być konsekwencje z tego powodu dla Polski?
9. Jaka jest generalna polityka energetyczna kraju na najbliższe dziesięciolecia?

Krzysztof Tchórzewski Minister Energii odpowiedział na interpelację:

W ramach Zespołu Trójstronnego ds. Bezpieczeństwa Socjalnego Górników powołano podzespół, który pracował nad Programem dla sektora górnictwa węgla kamiennego. Głównym celem programu jest tworzenie warunków sprzyjających budowie rentownego, efektywnego i nowoczesnego sektora górnictwa węgla kamiennego, opartego na kooperacji, wiedzy i innowacjach, który działając w przyjaznym oraz przewidywalnym otoczeniu programowo – prawnym, pozwala na efektywne wykorzystanie kapitału zasobowego, społecznego i gospodarczego dla zapewnienia wysokiej niezależności energetycznej Polski oraz wspierania konkurencyjności gospodarki narodowej. Nowoczesność w sektorze górnictwa węgla kamiennego przejawiać się będzie m.in. poprzez rozwój techniczny, umożliwiający zwiększanie bezpieczeństwa pracy i koncentracji wydobycia (nowoczesne kompleksy ścianowe), wypracowanie zestawu kompleksowych standardów oraz narzędzi dla realizacji nowoczesnej koncepcji zarządzania w sektorze jak również wdrożenie rozwiązań innowacyjnych. Nowoczesne górnictwo nie oznacza ograniczania ilości miejsc pracy. Jednakże w programie określono, że będzie się dążyć do racjonalizacji zatrudnienia wskutek odejść naturalnych oraz wykorzystania instrumentów osłonowych określonych w ustawie o funkcjonowaniu górnictwa.

Główną przyczyną złej jakości powietrza w Polsce jest tzw. zjawisko niskiej emisji, co potwierdzają także wyniki rocznych ocen jakości powietrza, przeprowadzanych przez Inspekcję Ochrony Środowiska. Z ocen wynika, że za ten stan rzeczy w Polsce odpowiedzialny jest sektor bytowo – komunalny (91%), transport (3%) oraz przemysł (2%).

Szczególny problem dla zanieczyszczenia powietrza w Polsce stanowi sektor bytowo – komunalny, w którym często spalane są paliwa wysokoemisyjne, takie jak muły poflotacyjne, miał węglowy, węgiel złej jakości oraz odpady. Paliwa te spalane są w nieprzystosowanych do tego kotłach o mocy poniżej 1 MW. Stanowi to główną przyczynę przekroczeń zanieczyszczeń pyłowych w powietrzu w Polsce, w tym poziomu dopuszczalnego (wartość dobowa) pyłu drobnego PM10, jak również poziomu dopuszczalnego pyłu PM2,5 (wartość średnioroczna) i poziomu docelowego benzo(a)pirenu oznaczanego w pyle.

Informuję, że Ministerstwo Energii nie posiada informacji na temat ilości osób, które zmarły w Polsce na skutek smogu. W ramach Państwowego Monitoringu Środowiska, wojewódzcy inspektorzy ochrony środowiska dokonują co roku oceny jakości powietrza, zgodnie z art. 89 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2017 r. poz. 519, z późn. zm.) (zwana dalej ustawą „Poś”) na terenie obszaru całego województwa.

Ocena ta dokonywana jest odrębnie dla każdej strefy w województwie. Na przestrzeni ostatnich lat ilość stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza uległa zmianie. Należy zauważyć, że począwszy od 2007 r. do 2009 r. kraj podzielony był na 170 stref, w których dokonywano oceny jakości powietrza. Strefę stanowiła aglomeracja o liczbie mieszkańców powyżej 250 tysięcy oraz obszar jednego lub kilku powiatów położonych na obszarze tego samego województwa, nie wchodzący w skład aglomeracji. Natomiast od 2010 r. Polska podzielona jest na 46 stref. Zgodnie z art. 87 ust. 1 ustawy – Poś strefę stanowi: 1) aglomeracja o liczbie mieszkańców większej niż 250 tysięcy, 2) miasto o liczbie mieszkańców większej niż 100 tysięcy, 3) pozostały obszar województwa, niewchodzący w skład miast o liczbie mieszkańców większej niż 100 tysięcy oraz aglomeracji. (…)

Dotychczas oficjalnie wniesione zostały trzy skargi przeciwko Polsce dotyczące negatywnego wpływu zanieczyszczenia powietrza na stan zdrowia. Dwie skargi wniesione zostały przez mieszkańców miasta Rybnik przeciwko Skarbowi Państwa, reprezentowanemu przez Ministra Środowiska. Trzecia skarga przygotowana została natomiast przez grupę organizacji pozarządowych i została skierowana do Komisji Europejskiej.

Pierwsza sprawa – pozew dotyczący ochrony dóbr osobistych w związku z koniecznością życia w zanieczyszczonym środowisku. Sąd Rejonowy w Rybniku oddalił skargę powoda ze względu na odrzucenie zarzutów, które zostały uznane za niewystarczające w sprawie. W ocenie sądu tak sformułowane żądania, mimo występującego problemu, nie zasługiwały na uwzględnienie.

Druga sprawa, dotycząca zanieczyszczenia powietrza, toczy się pod sygnaturą akt. II C 1259/15, przed Sądem Rejonowym w Rybniku II Wydział Cywilny, aktualnie nie ma jeszcze rozstrzygnięcia w sprawie.

Natomiast sprawa trzecia – wniesiona do Komisji Europejskiej skarga Fundacji ClientEarth Prawnicy dla Ziemi, Akcję Demokracja, Stowarzyszenie Miasto jest Nasze oraz Fundację Greenpeace Polska dotyczy niespełnienia przez Polskę wymagań określonych dyrektywą 2004/107/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 grudnia 2004 r. w sprawie arsenu, kadmu, rtęci, niklu i wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w otaczającym powietrzu w odniesieniu do poziomu docelowego dla benzo(a)pirenu, i jest ona aktualnie na etapie analizy przez Komisję Europejską. Nie posiadam informacji o innych procesach sądowych dotyczących roszczeń o zadośćuczynienie lub odszkodowanie w związku z zanieczyszczeniem powietrza, w których pozwanym lub stroną pozwaną byłby Minister Środowiska lub inny organ administracji publicznej. Jednocześnie biorąc pod uwagę powyższe informuję, że Skarb Państwa nie ponosił kosztów związanych ze skargami związanymi z zanieczyszczeniem powietrza. Odnosząc się do kwestii ewentualnych konsekwencji grożących Polsce ze względu na stwierdzane przekroczenia norm jakości powietrza niektórych substancji, w związku z wniesieniem skargi do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE), na postawie artykułu 258 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej, przez Komisję Europejską wyjaśniam, że aktualnie wobec Polski, w związku z wniesieniem skargi do Prezesa i Członków Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TS UE) toczy się postępowanie, na postawie artykułu 258 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej, przez Komisję Europejską przeciwko Rzeczpospolitej Polskiej w sprawie C-336/16 (Komisja Europejska przeciwko Polsce – jakość powietrza – przekroczenie wartości dopuszczalnych dla pyłu PM10).

Pragmatyka postępowania przez TS UE wskazuje, co potwierdza wyrok z dnia 5 kwietnia 2017 r. w podobnej sprawie nr C-488/15 (Komisja Europejska przeciwko Bułgarii – jakość powietrza – przekroczenie wartości dopuszczalnych dla pyłu PM10), że w przypadku uznania przez Trybunał zasadności skargi złożonej przez Komisję Europejską wobec Polski, pierwszym krokiem postępowania w TS UE będzie ewentualne wyznaczenie terminu do kiedy mają być osiągnięte standardy jakości powietrza dla pyłu PM10, czyli przedmiotu postępowania. Dopiero po niedotrzymaniu tego terminu będzie mowa o ewentualnej karze finansowej dla Polski. W związku z powyższym, dyskusja na temat wysokości potencjalnych kar obecnie jest przedwczesna. Precyzyjne dane w zakresie zanieczyszczenia powietrza w Polsce na tle innych krajów publikowane są w zbiorczych raportach Europejskiej Agencji Środowiska (EEA) dopiero od 2011 r., dlatego też w celu zapewnienia wysokiej jakości przedstawianych danych, zaprezentowane poniżej dane dotyczą okresu publikacji ww. raportów przez EEA.

Jakość powietrza w Europie, pomimo obserwowanego spadku emisji wielu zanieczyszczeń w ciągu ostatnich dziesięcioleci, wciąż nie spełnia odpowiednich norm. Szacuje się, że około 90% mieszkańców miast europejskich jest narażonych na zanieczyszczenia powietrza, takich jak pył, dwutlenek azotu, ozon czy benzo(a)piren, które mają największy wpływ na zdrowie człowieka. Zgodnie z raportami Europejskiej Agencji Środowiska: „Air quality in Europe – 2011 report”, „Air quality in Europe – 2012 report”, „Air quality in Europe – 2013 report” oraz „Air quality in Europe – 2014 report”, 5 / 6 w ostatnich latach przekroczenia poziomów dopuszczalnych pyłu drobnego PM10 występowały na większości obszaru Europy. Obszary z największymi przekroczeniami poziomów dopuszczalnych pyłu PM10 obejmowały: północne Włochy, kraje Beneluksu, obszar południowo – zachodniej Polski, Republiki Czeskiej oraz Słowacji.

Opublikowany w końcu listopada 2016 r. pakiet legislacyjny Komisji Europejskiej pn. „Czysta energia dla wszystkich Europejczyków” nakreśla w ogólnym zarysie rolę unii energetycznej w globalnej transformacji w kierunku gospodarki niskoemisyjnej na rzecz złagodzenia zmian klimatycznych. Pakiet stanowi obecnie największy zbiór propozycji ustawodawczych i pozaustawodawczych w zakresie polityki energetycznej UE (w skład którego wchodzi 8 projektów legislacyjnych, tj. nowa architektura rynku energii elektrycznej [4], efektywność energetyczna [2], OZE [1], zarządzanie unią energetyczną [1]). Po publikacji dokumentów, część propozycji pakietu zdiagnozowano jako zagrożenie, godzące bezpośrednio w interesy Polski. W tym kontekście Rząd RP za szczególnie niekorzystne i nie do zaakceptowania przyjął propozycję przepisów zawartych w projekcie rozporządzenia ws. wewnętrznego rynku energii elektrycznej (COM(2016)861) ograniczającego korzystanie z mechanizmu wsparcia, w postaci rynku mocy dla instalacji, których poziom emisji CO2 przekracza 550 g/kWh. Warunek ten oznacza wyłączenie spod mechanizmu mocy elektrowni wykorzystujących węgiel brunatny lub kamienny. Z jednej strony taki mechanizm byłby sprzeczny z zagwarantowanym w Traktacie o Funkcjonowaniu UE prawem każdego państwa członkowskiego do kształtowania własnego miksu energetycznego, a z drugiej nie zapewniłby bezpieczeństwa dostaw energii dla państw takich jak Polska, których bazą przy produkcji energii są moce węglowe.

Odnośnie założeń polityki energetycznej należy stwierdzić, że krajowe zasoby węgla pozostaną głównym elementem naszego bezpieczeństwa energetycznego i podstawą bilansu energetycznego. Zapewni to utrzymanie wysokiego stopnia niezależności energetycznej państwa, stabilność dostaw energii elektrycznej, jak i konkurencyjność całej gospodarki. Eksploatacja zasobów węgla kamiennego i brunatnego będzie realizowana z uwzględnieniem efektywności kosztowej w celu zapewnienia konkurencyjności cen energii, wytwarzanej w konwencjonalnych źródłach bazujących na węglu. W celu zapobieżenia w kolejnych latach i dekadach niedoborom mocy wytwórczych energii elektrycznej, wdrożone zostaną mechanizmy wspierające rozwój i modernizację konwencjonalnych źródeł wytwórczych w postaci rynku mocy.

W długim terminie celem jest zmniejszenie poziomu emisji CO2 z sektora energii. Głównym instrumentem ograniczenia emisji CO2 będzie zastępowanie jednostek wytwórczych energii elektrycznej, których emisyjność przekracza normy, nowymi jednostkami o znacznie wyższej sprawności wytwarzania, opartymi o krajowe zasoby surowcowe.

Fot. KW SA

Opublikowano przez Biuro Poselskie dra hab. Józefa Brynkusa