Piszę ten tekst siedząc w komisji wyborczej nr 64 w Zugdidi ok. 350 km na zachód od Tbilisi. Jestem jednym z kilku tysięcy oficjalnych obserwatorów wyborów w Gruzji. Nad stołem z kartkami wyborczymi stoi osiem osób i skrupulatnie liczy głosy. Wokół pozostali członkowie komisji, kilkunastu obserwatorów, prawie wszyscy – za wyjątkiem mnie - z Gruzji. Łącznie ponad 30 osób. Drzwi do Sali zamknięte drucianym prętem.
Odwiedziłem dziś kilka komisji wyborczych. Wybraliśmy przedmieścia Zugdidi i okoliczne wioski, gdzie podejrzewano, że może dojść do prób fałszowania. Na drogach mijaliśmy nie tylko pędzące auta, ale biegające po asfalcie krowy, świnie i konie. Zwierzęta nie głosowały.
Nie znam jeszcze raportów innych obserwatorów ale myśmy nie zauważyli prób bezpośredniego fałszowania wyborów. Po tym, jak po wyborach prezydenckich w 2008 roku w Gruzji padło bardzo wiele oskarżeń o oszustwa, teraz wszystkie strony podjęły nadzwyczajne środki ostrożności. Wiele organizacji wysłało swoich przedstawicieli wyposażonych w rozmaite dokumenty, przepisy, raporty do wypełnienia i - w latarki na wypadek zgaszenia światła – wtedy podrzuca się nowe „głosy”. Nad naszym stołem kilka osób stoi z latarkami – tymczasem wyłączonymi – w ręce. Ale liczenie przebiega spokojnie.
To na pewno nie były zwykłe wybory. Pod każdą komisją, która odwiedzałem stał bez przerwy tłumek ludzi i samochodów. Niektórzy ludzie przewijali się przed różnymi komisjami. Wszyscy przestrzegali przed tzw „karuzelą” – czyli głosowaniem tych samych ludzi w różnych komisjach. Aby tego uniknąć wszystkim, którzy oddali głos pryskano paznokcie kciuka i palca wskazującego specjalnym sprayem a przed wejściem do komisji sprawdzano, czy paznokcie nie mają śladu tego sprayu.
W jednej z wiosek na granicy gruzińsko-abchaskiej przez niemal cały dzień w pobliżu komisji kręcił się miejscowy szef lokalnej administracji ze swoim zastępcą. Witał się z wieloma wchodzącymi wyborcami. Nie sposób nie odnieść wrażenia, że jego obecność służyła mobilizowaniu jednej strony. O jego władzy w okolicach opowiadano mi legendy. Słyszałem o zastraszaniu i naciskach, zwłaszcza wśród uchodźców z Abchazji.
W komisji, w której byłem przez kilka godzin działy się dziwne rzeczy. Najpierw wbrew tutejszemu prawu, głosowaniu się przyglądał się z bliska umundurowany policjant, choć nie była ani obserwatorem, ani członkiem komisji. Opuścił pomieszczenie dopiero, gdy zgłosiliśmy oficjalny protest – było to złamanie prawa. Wcześniej jeden z obserwatorów - reprezentujący partię Saakaszwilego -nagle założył kamizelkę członka komisji, która dostał od jej przewodniczącego, i zaczął zarządzać innymi. Natychmiast zaprotestowali obecni jeszcze wtedy obserwatorzy z USA i obserwator dalej musiał pozostać obserwatorem. Ale widać było, że pełni na w sali wyborczej specjalna rolę. Nie on jeden zresztą. Przedziwna sytuacja. Były tajemnicze wymiany spojrzeń, jakieś znaki. Atmosfera nerwowa, ale głosowanie przebiegało normalnie.
Wszędzie czuć było duże napięcie i wzajemną nieufność obu stron. W każdej komisji wyborczej były co najmniej dwie kamery nakręcające wszystko co się działo przez cały dzień, by w razie czego mieć dowody na fałszowania. Demokracja na Kaukazie ciągle jeszcze rodzi jest dość dzika. Ale jest. I mam wrażenie, ze Gruzini coraz lepiej ją rozumieją i coraz bardziej zdają sobie sprawę, jak ważne są czyste reguły gry.
Pod koniec dnia, „obserwator”, o którym pisałem który wzbudzał moje podejrzenia i był bardzo niezadowolony z protestu dotyczącego obecności policjanta, który złożyłem, zmęczony usiadł obok mnie. Spojrzeliśmy na siebie. Miał wzrok gangstera. Ale uśmiech miły. Zaczęliśmy gadać. Do zamknięcia lokalu zostało 20 minut. Zapytałem: „No to, co kto wygra, jak obstawiasz?”. „Gruzja” – odpowiedział. Przybyliśmy sobie piątkę. Wyniki wyborów w całym kraju nie były jeszcze wtedy znane.
Autor podcastu Układ Otwarty. Prezes niezależnego think tanku Instytut Wolności
Nowości od blogera
Inne tematy w dziale Polityka
