Szkodliwość sekt. Psychomanipulacja w sektach.

Jan Bodakowski

Szkodliwość sekt. Psychomanipulacja w sektach.

Szkodliwości sekt poświęcona jest praca zbiorowa „Kontrowersyjne grupy kultowe i sekty. Analiza psychologiczna i prawna” wydana przez wydawnictwo księży jezuitów WAM. Autorami tekstów w publikacji są naukowcy zajmujący się nowymi ruchami religijnymi, terapeuci niosący pomoc ofiarom sekt, wykładowcy akademiccy, psycholodzy, psychoterapeuci, prawnicy i kryminolodzy.

Destruktywne kulty nazywane sektami wykorzystują religię do celów nie mających wiele wspólnego z duchowością człowieka (w tym często do działalności przestępczej). Sekty grupują osoby niezrównoważone, uzależnione i kryminalistów. Negatywnie wpływają na swoje ofiary, niszcząc ich psychikę, zdrowie i życie społeczne. Odpowiadają za wzrost patologii społecznych (wyłudzeń, prostytucji, uzależnień, samobójstw i handlu narkotykami). Sekty namawiają i pomagają w samobójstwach. Doprowadzają do uszkodzeń ciała i trwałych problemów ze zdrowiem. Narażają na utratę zdrowia i życia. Zniewalają, stosują groźby, uprowadzają, oszukują, naruszają dobra osobiste, wymuszają wadliwe oświadczenia woli skutkujące niekorzystnie dla ofiar. Szczególnie często w sektach dochodzi do przestępstw na tle seksualnym (zgwałceń, wykorzystywania seksualnego, wymuszeń czynności seksualnych, odurzenia narkotykami w celu wykorzystania seksualnego, czynności seksualnych z osobami bezradnymi lub niepoczytalnymi, zmuszania do prostytucji, czerpania korzyści z prostytucji).

Media kształtujące świadomość społeczeństwa bagatelizują zjawisko sekt. Informowanie o szkodliwości sekt jest politycznie nie poprawne. Sekty by pozostać bezkarne powołują się na prawa człowieka. Osoby i instytucje informujące o szkodliwości sekt są wyniszczane procesami sądowymi.

Sekty stosują psychomanipulacje by uzależnić od siebie. Wykorzystują w tym najnowsze zdobycze nauki i farmakologie. Uzależnienie od sekty jest tak głębokie że często nawet po odejściu z sekty jej ofiary wierzą w guru i idee sekty (krytykując co najwyżej szeregowych działaczy). Sekty manipulują by pozyskać nowych członków, zbudować irracjonalne relacje pomiędzy liderem a członkami.

Werbunek do sekt oparty jest na perswazji i psychomanipulacji. Ofiary mają porzucić racjonalny osąd, radykalnie zmienić swoje poglądy i zachowania. W zamian za utratę kontaktu z dotychczasowym otoczeniem zyskują nowy światopogląd. Perswazja to wysiłki mające na celu zmianę postaw. Na perswazje składają się ukierunkowujące komunikaty. Perswazja jest często wykorzystywana w komunikacji. Wiedza o niej wykorzystywana jest też w reklamie, marketingu i handlu. W perswazji odbiorca komunikaty jest świadomy tego że nadawca chce swoimi komunikatami i ich formą wpłynąć na postępowanie odbiorcy. Formą nieuczciwej perswazji jest manipulacja. W manipulacji odbiorca komunikaty nie jest świadomy tego że nadawca komunikatu chcę na niego oddziaływać (co jest bardzo wygodne dla sekt). Manipulacja i perswazja są tym skuteczniejsze im nadawca komunikatu bardziej wykorzystuje argumenty bliskie odbiorcy. Sekty by skutecznie manipulować zbierają dane o ofierze i komponują tak przekaz by zawierał argumenty bliskie ofierze. Sekty odwołują się do potrzeb i celów ofiary. Wykorzystują zjawisko dopasowania motywacyjnego polegające na tym że ofiara z niezaspokojonymi potrzebami będzie podatna na komunikaty odnoszące się do tej niezaspokojonej potrzeby. Sekty aktywizują w ofierze ukryte potrzeby i następnie odwołują się do nich. Dzięki trafnemu odwołaniu się do potrzeb ofiara chętnie przyjmuje nową tożsamość. Zaspokojenie potrzeb sprawia że ofiara jest podatna na argumentacje sekty. Sekta dla ofiary staję się drogą realizacji celów i potrzeb.

Psychomanipulacje stosować można poprzez podawanie komunikatu tak by uniemożliwić racjonalna i konstruktywną jego analizę (komunikat może być na przykład uproszczony). Inną formą wykorzystywania psychomanipulacji jest wykorzystanie cech przekaźnika (werbujący i przekaz muszą być atrakcyjne). Kolejną metodą psychomanipulacji jest wykorzystanie stereotypów. Stereotypy nie muszą być prawdziwe. Siła stereotypów polega na tym że ludzie postrzegają świat poprzez uogólnienia i powtarzalność. Ofiary którym narzuca się stereotypy nie wgłębiają się w naturę rzeczy. W psychomanipulacji wykorzystuje się tak przekaz werbalny by ukryć naturę rzeczy. Stosuje się taką argumentacje która skłania ofiarę do myślenia o tym o czym nadawca chce by myślała. Powtarza się kłamstwa. Eliminuje się zewnętrzne źródła informacji by ofiara uznała propagandę sekty za jedyną prawdę i całkowicie zintegrowała się zresztą sekty. Sekty stosują psychomanipulacje by przedstawić sektę jako jedyny autorytet dzięki czemu ofiara przestaje samodzielnie myśleć.

Ofiara sekty by całkowicie integrować się z sektą ma wykształcić automatyczne schematy myślenia zgodne z oczekiwaniami sekty. Ma zaprzestać samodzielnego myślenia. W obróbce ofiary sekty wykorzystują argumentacji odwołującej się do: codziennych potrzeb (w tym i duchowych), religii, ochrony od cierpień. Argumentacja ukazująca sektę jako ochronę od cierpień jest najskuteczniejsza.

Emocje są dla sekt jedną z podstaw manipulacji. Sekty stosują głównie emocje negatywne. Podstawą w psychomanipulacji sekt jest odwołanie się do strachu. Strach czyni ofiary podatnymi na sugestie, likwiduje opory przed komunikatami. „Wywoływanie i podsycanie różnego rodzaju fobii jest najskuteczniejszym sposobem panowania nad jednostką i sprawowania nad nią kontroli”. Psychomanipulacja wykorzystuje również w mniejszym stopniu pozytywne emocje. Ofiara jest bombardowana miłością. Pozwala to na skuteczne uzależnienie ofiary od sekty. Pozytywne działania i uczucia mają ofiarę skłonić do odwzajemnienia pozytywnej postawy. Pozytywny nastrój czyni ofiary podatnymi na perswazje. Odbiorca postrzega nastrój jako informacje o tym w jakiej znajduje się sytuacji. Innym narzędziem psychomanipulacji jest manipulowanie jednostkami z zaniżoną samooceną poprzez pochlebstwa pod jej adresem.

Ofiary sekt mają zaburzone poczucie tożsamości (poczucie odrębności od innych, własnego istnienia, wewnętrznej spójności, czyli wszystkiego tego co determinuje „postawy, motywy, uczucia i wartości człowieka”). Ofiary w wyniku zaburzenia tożsamości postrzegają sektę bezkrytycznie i z zachwytem. Swoje wstąpienie do sekty jako początek nowego odmiennego siebie. Sekta tworzy ofierze nową tożsamość. W sekcie ofiary zatracają swoją indywidualność. Sekta zmienia tożsamość ofiar poprzez kontrolę świadomości. Narzędziami kontroli świadomości, kontroli umysłu, są: wywołane przez sektę zmęczenie, deficyt innych komunikatów niż komunikaty z sekty. Narzędzia te są tak skuteczne że nawet wobec nachalnej i prymitywnej propagandy ofiara staje się plastyczna. Ulega propagandzie i daje się modelować. Kto nie jest dostatecznie plastyczny ten jest przez sektę wpędzany w poczucie winy. Przystąpienie do sekty jest najczęściej wynikiem relacji towarzyskiej a nie refleksji teologicznej.

Jan Bodakowski