Diabeł w kulturze polskiej a kulturowe korzenie reżimu PO

Jan Bodakowski
Diabeł w kulturze polskiej a kulturowe korzenie reżimu PO

Od dekad mam nieodparte wrażenie, że żyje w społeczeństwie wielokulturowym, a mijający mnie ludzie hołdują zupełnie innym wartościom niż ja, choć nie różnią zbytnio strojem czy kolorem skóry. W tym wrażeniu od kilkunastu miesięcy utwierdza mnie reżim PO.

Jak byłem małym chłopcem, pod koniec PRL, przeczytałem wspomnienia protestanckiego misjonarza, który usiłował nawracać dzikie plemię. Miał jednak problem, plemię te to, co on uważał za dobro (pomoc bliźnim, miłosierdzie, uczciwość), uważało za zło, a to, co on uważał za zło (oszustwo, kradzież, morderstwo), uważało za dobro. Nie było więc możliwości porozumienia międzykulturowego między misjonarzem a członkami plemienia.

Stykając się z rzeczywistością PO i spółki mam takie wrażenie zetknięcia się z obcym plemieniem odrzucającym wszelkie wartości zachodniej cywilizacji, uznającym wszystko to co złe (według zachodniej cywilizacji) za dobre.

To zetknięcie z obcymi rodzi we mnie pytanie o przyczyny tej obcości. Czy jest to nowy trend kulturowy, epidemia patologii kulturowej, a może coś, co tkwiło na naszych ziemiach od lat, jakiś relikt pogaństwa i ludowego kultu demonów, wyrażający się w negacji wszelkich zachodnich wartości. Echo pogańskich demonicznych bóstw, które powróciły.

Pomocą w określeniu kulturowych przyczyn takiej patologii mogą być studia etnograficzne ukazujące folklor ziem polskich, wspakkulturową rzeczywistość, która może zanikła, ale może tkwi w podświadomości oraz sączy jad w serca i umysły tych, którzy odrzucają wartości cywilizacji zachodniej (wyrosłe z katolicyzmu).

W serii rodzimokulturowej nakładem wydawnictwa Replika ukazała się 368 stronicowa praca „Diabeł w kulturze polskiej” autorstwa Michała Rożka. W zapowiedzi pracy na stronie wydawnictwa można przeczytać, że „diabeł w kulturze polskiej zajmuje bardzo ważne miejsce. W podaniach ludowych oraz legendach czartów nie brakuje – włóczyły się po pustkowiach, czyhały na rozstajach dróg, przemierzały mokradła, zajmowały opuszczone młyny, domy, a nawet całe dwory i zamczyska. Nie pogardzały też wiatrakami i wiekowymi wierzbami. Jak pisze Michał Rożek, w niniejszej książce koncentrujący się na różnych aspektach istnienia wysłannika piekieł: Diabły, lęgnące się na polskiej ziemi z przeróżnych opowieści i podań, zawsze napawały pobożny lud przerażeniem. Zło, którego symbolem jest szatan, zawsze ekscytowało, a czasem też przerażało. Autor pokazuje, jak mocno postać i motyw diabła zakorzenione są w kulturze śródziemnomorskiej i w tradycji judeochrześcijańskiej, z elementami zapożyczonymi z Persji. Przedstawia historię czarta dosłownie, począwszy od ustaleń kulturowych, historię diabła „na etacie”, a także dzieje motywów diabelskich i postawy czarciej w wyobrażeniach życia społecznego. Diabeł w kulturze polskiej to książka, która dokładnie wyczerpuje temat, a przy okazji pochłania bez reszty”.

Na kartach pracy „Diabeł w kulturze polskiej” czytelnicy znajdą informacje o demonologii: biblijnego Izraela, wczesnego chrześcijaństwa, heretyków, gnostyków, średniowiecza, renesansu, baroku, ludowej pobożności, w folklorze ziem polskich i współczesnej popkulturze.

Recenzując pracę ,,Diabeł w kulturze polskiej'' Tadeusz Klarowski z portalu Mitoslavia przypomniał, że zmarły dekadę temu autor pracy wydanej przez Replikę profesor historii Michał Rożek był autorem wielu książek o historii Krakowa.

Zdaniem recenzenta profesor Rożek w swojej książce „omawiał ewolucję postaci diabła, poczynając od jej starożytnych źródeł: »Biblii« i jej apokryfów [...], demonologii mezopotamskiej, dualistycznej mitologii perskiej [...] oraz w również dualistycznej herezji manichejskiej”.

Według recenzenta „symboliczny wizerunek ludowego diabła zawdzięcza też co nieco mitologii greckiej [...], słowiańskiej [...] i germańskiej […]. Autor pisze też o satanizmie istniejącym niestety już w II RP (rzecz jasna negatywnie ocenia to niebezpieczne zjawisko), millenaryzmie świadków Jehowy oraz roli diabła w twórczości polskich literatów”.

Według Wikipedii Michał Rożek w „1969 ukończył studia z historii sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim […]. W 1972 r. obronił pracę doktorską […] W 1974 został zatrudniony […] w krakowskiej Wyższej Szkole Pedagogicznej […]. Równolegle z pracą na uczelni pedagogicznej prowadził też zajęcia na Papieskiej Akademii Teologicznej. Przez wiele lat współpracował z Instytutem Historii oraz Instytutem Sztuki PAN”. Zajmował się historią krakowskich zabytków, szkolił przewodników, występował jako ekspert w telewizji, pisał książki i artykuły.

Publikacje profesora Rożka

Krakowska Katedra na Wawelu (1976) ze wstępem kardynała Karola Wojtyły
Mecenat artystyczny mieszczaństwa krakowskiego w XVII w. (1977)
Katedra Wawelska w XVII w. (1980)
Kopiec Kościuszki w Krakowie (1981)
Hultaje, złoczyńcy, wszetecznice w dawnym Krakowie [współautorstwo z Janem Kracikiem] (1986)
Panteon narodowy na Skałce (1987)
Polskie koronacje i korony (1987)
Nekropolie królów i książąt polskich (1988)
Mistyczny Kraków (1991)
Polonica w kościołach Rzymu (1991)
Przewodnik po zabytkach i kulturze Krakowa (1993)
Diabeł w kulturze polskiej (1993)
Gorące serca (2001)
Niesamowite opowieści (2001)
Podwawelski pasjans. Opowieść o ludziach, których gościł Kraków (2001)
Swojski Kraków (2001)
Wawel, zawsze Wawel (2001)
Kraków (2002)
Sekrety Krakowa (2003)
Kraków. Historie nieopowiedziane (2004)
Silva Rerum. Nietypowy przewodnik po Krakowie (2005)
Święty Brat Albert (2005)
Urbs celeberrima. Przewodnik po zabytkach Krakowa (2006)
Alter Roma. Święte miejsca Krakowa (2007)
Bazylika Najświętszego Serca Pana Jezusa w Krakowie. [współautorstwo z Edwardem Stochem SJ] (2007)
Zwycięstwo Jana III Sobieskiego pod Wiedniem. Echa Wiktorii, Wyd. Petrus (2008)
Groby królewskie na Wawelu, Wyd. Petrus (2008; wyd. II 2010, wyd. III 2013, wyd. IV 2015, tamże)
Mitologia Krakowa (2008)
Zwiedzamy Kraków w trzy dni (2008)[9]
Smakowitości obyczajowe, Wyd. Petrus (2009)
Krakowska katedra na Wawelu. Dzieje - Ludzie - Sztuka - Zwyczaje, Wyd. Petrus (2010; wyd. II 2012, wyd. III 2015, tamże)
Hultaje, złoczyńcy, wszetecznice w dawnym Krakowie [współautorstwo z Janem Kracikiem], Wyd. Petrus (2010)
600 lat Bitwy pod Grunwaldem (2010)
Krakowski raptularz. Szkice z dziejów (2011)
Polskie insygnia koronacyjne, Wyd. Petrus (2011)
Skałka, Wyd. Petrus (2011)
Magia Kultury, Wyd. Petrus (2012)
Bazylika św. Floriana, Wyd. Petrus (2013)
Etos dworu szlacheckiego, Wyd. Petrus (2013)
Wielcy pod Wawelem, Wyd. Petrus (2013)
Wit Stwosz Wyd. Petrus (2014)
Przewodnik Pielgrzyma po kościołach i sanktuariach Krakowa, Wieliczki i okolic, Wyd. Petrus (2016)
Ten cholerny sarmatyzm, Wyd. Petrus (2016)
A Pilgrim's Guidebook to the Sanctuaries and Churches of Krakow, Wieliczka and the Surrounding Areas, Wyd. Petrus (2016)
Magia, alchemia i… królewskie horoskopy, Wyd. Petrus (2016)

Jan Bodakowski