Demony ludu polskiego

Jan Bodakowski
Demony ludu polskiego

Folklor ludu polskiego ma wiele uroku. Jest niezwykle inspirujący dla współczesnej popkultury, co widać i w muzyce i w literaturze. Niektórzy na jego bazie, w ramach kontestacji katolicyzmu, kreują nową rodzimą religię. Do walki z katolicką tożsamością Polski był wykorzystywany już przez marksistów w PRL.

Dla wszystkich zauroczonych rodzimym folklorem interesująca okaże się lektura wydanej nakładem wydawnictwa Replika 400 stronicowej pracy „Polska demonologia ludowa. Wierzenia dawnych Słowian” autorstwa Leonarda Pełki.

Leonard Pełka urodził się w 1929, a zmarł w 2020. Po II wojnie światowej działał w komunistycznych organizacjach (ZMP, Stołecznym Towarzystwie Przyjaciół Żołnierzy i Lidze Obrony Kraju). Ukończył filozofię na Uniwersytecie Warszawskim. Miał bardzo lewicowy światopogląd. Brał udział w terenowych badaniach etnograficznych. Doktorat z demonologi na Lubelszczyźnie uzyskał na Uniwersytecie Łódzkim (opublikowana przez Replikę praca jest rozszerzoną wersją doktoratu). Był pracownikiem naukowym w wielu szkołach wyższych i pisywał do czasopism naukowych. Badał też obrzędowość świecką w PRL, a w III RP nowe ruchy religijne (rodzimowierstwo, wiccanizm, satanizm i ekokulty). Działał w Towarzystwie Krzewienia Kultury Świeckiej, PTR, PTL, Stowarzyszeniu „Kuźnica”, PTF, Polskim Towarzystwie Uniwersalistycznym. Był wielokrotnie odznaczany w PRL.

Autor pracy stwierdza w niej, że „różnorodne postacie rodzimych demonów, zarejestrowane w naszej kulturze ludowej, przynależą do licznej rodziny słowiańskich wyobrażeń demonicznych, o których pierwotnym kształcie posiadamy fragmentaryczną wiedzę. Stosunkowo bowiem niewiele możemy powiedzieć o formach ich społecznego funkcjonowania w odległych czasach przedchrześcijańskich. Dopiero znacznie późniejsza dokumentacja historyczna pozwala na konstruowanie obrazu słowiańskich wierzeń demonicznych. Nie jest to jednak obraz stabilny i jednolity. Tkwią w nim ślady różnorodnych przewartościowań, jakim w ciągu wieków ulegały wyobrażenia demoniczne pod wpływem przemian zachodzących w strukturze życia społecznego i kulturze umysłowej poszczególnych ludów słowiańskich”.

Z kart pracy „Polska demonologia ludowa. Wierzenia dawnych Słowian” czytelnicy mają możliwość poznać wierzenia ludowe o przyczynach zjawisk atmosferycznych, sił przyrody, zjawisk społecznych, ludowe wierzenia dotyczące poszczególnych demonów. Wszystko w postaci publikacji naukowej, a nie rodzimowierczej agitacji religijnej (co dla niektórych neofitów rodzimowierstwa jest problemem).


Praca podzielona jest na pięć rozdziałów: W poszukiwaniu rodowodu demonologii ludowej, Demoniczna personifikacja zjawisk atmosferycznych, Demoniczna personifikacja zjawisk przyrody, Demoniczna personifikacja zjawisk życia społecznego, Zjawiska parademoniczne. Na każdy rozdział wzbogacają liczne cytaty z literatury naukowej, baśni i podań ludowych. Dla części czytelników niezwykle wymagający był rozdział pierwszy dotyczący metodologii, kolejne rozdziały ukazujące wierzenia ludowe były o wiele bardziej atrakcyjne.

Praca ukazuje to, że zależnie od terenu wierzenia były odmienne (nie było żadnych wspólnych wierzeń na ziemiach polskich, tylko liczne często wzajemnie się wykluczające). Prócz opisu istot demonicznych obecnych w wierzeniach ludowych, praca przybliża też, to, jakie miały być sposoby walki z poszczególnymi istotami demonicznymi. Recenzenci zwracają uwagę, że jest to praca bardziej o tym, jakie były współcześnie wierzenia ludowe niż o tym, jakie były wierzenia przedchrześcijańskich Słowian (bo tego nie mamy jak się dziś dowiedzieć).

Jan Bodakowski
https://replika.eu/wp-content/uploads/2002/09/xpolska-504x714.jpg.pagespeed.ic.FGJzG5VKra.jpg