Komiksy patriotyczne dla dzieci — Wojenna odyseja Antka Srebrnego – już 11 album

Jan Bodakowski
Komiksy patriotyczne dla dzieci — Wojenna odyseja Antka Srebrnego – już 11 album

Przez dekady, najpierw w PRL, a potem w postkomunistycznej III RP, komiks był pogardzaną formą narracji. Negatywny wizerunek komiksów w PRL kształtowały uprzedzenia komunistów wobec komiksu jako środka wyrazu kojarzonego z USA. Zamknięte przez komunistów granice sprawiły, że większość Polaków odcięta była od kultury zachodnioeuropejskiej, w której komiks przestał być tylko prymitywnym medium kierowanym do dzieci, a stał się sztuką kreowaną przez najwybitniejszych grafików i scenarzystów (np. Federico Felliniego).

Oddział Warszawski Instytutu Pamięci Narodowej znany jest z publikacji wielu cennych prac przybliżających czytelnikom kulisy najnowszej historii Polski. Prócz książek, wydawane są też przez warszawski oddział IPN komiksy, w formie nawiązującej do artystycznego komiksu europejskiego. Doskonałe, ale niezbyt optymistyczne, albumy o AK i Żołnierzach Wyklętych kierowane były do starszego czytelnika.

Bardziej optymistyczna, seria komiksów „Wojenna Odyseja Antka Srebrnego 1939–1944” kierowana jest do młodszego pokolenia, choć niewątpliwie wzbudzi ona uznanie i u dorosłych miłośników komiksów historycznych, zwłaszcza za świetną warsztatowo formę, i niebanalny pomysł na popularyzację wiedzy historycznej i patriotyzmu.

Ukazał się 11 album z serii „Wojenna odyseja Antka Srebrnego 1939–1946”. Zeszyt 11 nosi tytuł „»Targi mińskie« 1942 r”. Scenarzystą komiksu jest Michał Konarski, autorem rysunków Hubert Ronek, wkładki historycznej doktor Tomasz Łabuszewski.

Bohaterką komiksu jest koleżanka Antka Janka Wydra. W komiksie ukazana jest agresja Rosji na Polskę w 1939, walki młodych Polaków z rosyjskim agresorem w Grodnie, zbrodnie Rosjan na Polakach (przywiązywanie polskich dzieci na rosyjskich czołgach by służyły jako żywe tarcze), wyłapywanie przez Rosjan polskich patriotów i wysyłanie ich do rosyjskich obozów koncentracyjnych łagrów by pracowali w nich niewolniczo.

Z 11 albumu młodzi czytelnicy dowiedzą się też o niemieckiej okupacji, walce Związku Walki Zbrojnej (poprzedniczki AK) z niemieckimi okupantami, służbie polskich patriotek w polskim wywiadzie, akcjach sabotażowych i dywersyjnych Wydzielonej Organizacji Dywersyjnej „Wachlarz” na niemieckie transporty z bronią.

Instytut Pamięci Narodowej opublikował również wydanie zbiorcze 10 wcześniejszych komiksów historycznych „Wojenna odyseja Antka Srebrnego 1939–1946” (liczące w sumie 440 stron). Prócz wszystkich dziesięciu albumów z serii (Obrona Grodna 1939 r., Ucieczka z nieludzkiej ziemi 1940 r., Szczury Tobruku 1941 r., Bitwa o Monte Cassino 1944 r., Kocioł Falaise 1944 r., Operacja „Market Garden” 1944 r., Kierunek Wilhelmshaven 1945 r., Na partyzanckich ścieżkach 1946 r., W matni 1946 r., Przemarsz przez piekło 1944 r.) pakiet zawiera też elementy dodatkowe (niepublikowane rysunki, quiz, kolorowanki, plakaty formatu A2, specjalną legitymację Oddziału „AS” Antka Srebrnego, zestaw naklejek prezentujących 12 naszywek noszonych przez polskich żołnierzy, płytę z serią czterech filmów animowanych przygotowanych na podstawie komiksów: „Obrona Grodna”, „Bitwa o Monte Cassino”, „Operacja »Market Garden«” oraz „Na partyzanckich ścieżkach”).

Pierwsze zeszyty serii „Wojenna Odyseja Antka Srebrnego 1939–1944” oparte były na scenariuszach Tomasza Robaczewskiego. Autorem klasycznych dla komisów przeznaczonych dla młodszego czytelnika rysunków jest Hubert Ronek. Każdy zeszyt kończy dwustronicowa wkładka historyczna autorstwa doktora Tomasza Łabuszewskiego.

Pierwszy 42 stronicowy zeszyt serii „Wojenna Odyseja Antka Srebrnego 1939–1944” „Obrona Grodna 1939” przybliża wiedzę o bohaterskiej polskiej samoobrony z Armią Czerwoną o to polskie miasto na Kresach. Bohaterem pierwszego albumu jest 14-letni harcerz Antek Srebrny, jego koledzy, koleżanka, i rodzina, oraz szpieg wroga Totenstein o specyficznych semickich cechach antropologicznych.

W komiksie ukazana jest zadziwiająca decyzja sanacyjnych władz o niepodejmowaniu walki z sowietami, organizacja polskiej samoobrony wbrew decyzji sanacji, walki polskiej młodzieży z Armią Czerwoną, w tym i polska akcja sabotażowa na terenach zajętych przez sowietów, bieda pod sowiecką okupacją, oraz deportacje. We wkładce historycznej zawarte są informacje o zbrodniach sowieckich na Kresach.

„Ucieczka z nieludzkiej ziemi 1940” to drugi tom serii „Wojenna Odyseja Antka Srebrnego 1939–1944”. Opowiada on o losach deportowanego Antka w Kazachstanie. Na kartach albumu ukazany głód i złe warunki życia na zesłaniu, terror sowieckiej władzy, przymusowa praca, realia wegetacji w kołchozach, przymusowej pracy w łagrach. Czytelnicy poznają historię Antka, który przez z kołchozu trafia do łagru, z którego wraz z jednym z łagierników ucieka. Wkładka historyczna przybliża czytelnikom realia eksterminacji Polaków pod sowiecką okupacją.

W trzecim tomie serii „Szczury Tobruku 1941” Antek, po ucieczce z łagru i wielotygodniowym marszu przez Azję dociera do Syrii, zostaje żołnierzem w polskiej Samodzielnej Brygadzie Strzelców Karpackich. Z wojskiem polskim trafia do Palestyny i bierze udział w walkach o twierdzę w Tobruku. Wkładka historyczna opisuje losy polskich sił zbrojnych na zachodzie.

W czwartym tomie serii „Bitwa pod Monte Cassino 1944” Antek walczy w oddziale kontrwywiadowczym pod dowództwem generała Andersa. W oddziale Antka walczy też niedźwiedź Wojtek i zakochana w nim od lat koleżanka z Grodna Janka. Wysiłek zbrojny polaków sabotuje znany z poprzednich części Totenstein. We wkładce historycznej czytelnicy znajdą informacje o polskim wysiłku zbrojnym podczas II wojny światowej w Afryce i we Włoszech.

Zeszyt 5. „Kocioł Falaise 1944 r.” przybliża młodym czytelnikom wiedzę o polskich agentach szpiegujących Niemców w okupowanej Francji, lądowania aliantów w Normandii, 1. Dywizji Pancernej, dowodzonej przez gen. Stanisława Maczka, bitwie pancernej pod Falaise i Mont Ormel. Towarzyszami przygód Antka są jego przyjaciele Janka, Romek i Bartosz.

Zeszyt 6. „Operacja »Market Garden« 1944 r.” przybliża młodym czytelnikom wiedzę o szkoleniach polskich spadochroniarzy z 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej gen. Stanisława Sosabowskiego w Wielkiej Brytanii, największej operacji powietrzno-desantowej II wojny światowej – „Market Garden”, walkach o most na Renie. W tym albumie Antek, działając na terenie okupowanej Holandii, musi zdobyć lub zniszczyć plany napędu antygrawitacyjnego stworzone przez niemieckich inżynierów.

Siódmy album z serii „Wojenna odyseja Antka Srebrnego 1939–1944” to „Kierunek Wilhelmshaven 1945” opisuje kolejne przygody tytułowego bohatera i jego przyjaciół. Antek razem z 1 Dywizją Pancerną gen. Stanisława Maczka „Bacy” wiosną 1945 r. rusza w kierunku niemieckiej bazy marynarki wojennej w Wilhelmshaven. Po drodze – w Oberlangen – Polacy wyzwalają niemiecki obóz jeniecki. Zadanie bohaterów polega na schwytaniu oficera SS odpowiedzialnego za rabunek skarbów z Wawelu.

Album „Wojenna odyseja Antka Srebrnego 1939–1946. Zeszyt 9. W matni 1946” opisuje ostatni fragment przygód głównego bohatera i jego przyjaciela Romana. Po wyrwaniu się z zasadzki NKWD w Gdańsku nawiązują kontakt z działaczami Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”. Z rozkazu ppłk. „Lotnego” biorą udział w niebezpiecznej misji ukrycia organizacyjnego archiwum, a następnie w przerzucie do ONZ memoriału opisującego zbrodnie sowieckie na terenie Polski. Komiks ukazuje poparcie Polaków dla podziemia antykomunistycznego, terror Rosji sowieckiej w powojennej Polsce, oraz sfałszowane referendum.

Nakładem warszawskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej ukazał się dziesiąty album komiksu historycznego z serii „Wojenna odyseja Antka Srebrnego 1939–1946. Zeszyt 10. Przemarsz przez piekło 1944 r”. Autorem scenariusza jest Michał Konarski, a rysunków Hubert Ronek.

Nie jest to ciąg dalszy przygód Antka, ale retrospekcja ukazująca losy jego mamy i siostry. W komiksie ukazane są sowieckie deportacje, ucieczka matki i córki z transportu, przedostanie się do leśniczówki wuja, okupacja sowiecka, atak Niemców na sowietów, losy siostry i mamy Antka w Warszawie pod okupacją niemiecką, walka kobiet w szeregach Armii Krajowej, wywózki Polaków na roboty do Niemiec, działalność Szarych Szeregów, Powstanie Warszawskie. Komiks kończy wkładka historyczna.

Jan Bodakowski
komiksy IPN dla dzieci - Hubert Ronek