Do napisania tej notki natknęła mnie Trzydziesta piąta rocznica ustanowienia Stanu Wojennego w Polsce, która niedawno minęła. W dzień rocznicy portale internetowe i media prześcigały się w publikowaniu wspomnień ze Stanu Wojennego. Szczególną moją uwagę zwróciło opublikowane na portalu internetowym Onet słynne niegdyś zdjęcie z pierwszego dnia Stanu Wojennego. Na pierwszym planie wojskowy transporter opancerzony przed kinem Moskwa w Warszawie, a w tle...wielkimi literami plakat do filmu " Czas Apokalipsy". Dla wielu Stan Wojenny w Polsce to był czas apokalipsy. Utemperowana trochę w czasach Gierka Służba Bezpieczeństwa wyczuła w Stanie Wojennym swój czas, podniosła głowę i...rozpoczęła pochód po władzę. Stan Wojenny to był raj dla Służby Bezpieczeństwa i nawet komunistycznej władzy wymknęła się ona spod kontroli...
W latach dziewięćdziesiątych, kiedy wypłynęła tzw. sprawa esbeckich teczek w Kabarecie Olgii Lipińskiej, który był satyrycznym komentarzem do bieżących wydarzeń padło: znamienne zdanie: Przecież nie będziemy tropić sami siebie! A za Komuny tak było! Służba Bezpieczeństwa była wszechobecna w życiu obywatela Polski Ludowej. Śledziła nielegalną opozycję, nie ufała nawet swoim i...zakładała teczki własnym agentom. Łamała ludzi, szantażowała, upokarzała, upodlała...Państwo totalitarne polegało na tym, że był przerost służb specjalnych nad władzą polityczną. I to zgubiło PRL...To i idiotyczna gospodarka wbrew wszelkim regułom ekonomicznym...
Ryszarda Bugajskiego kojarzę z lat osiemdziesiątych. Był autorem słynnego i bardzo dobrego filmu o ubeckich oprawcach pt. " Przesłuchanie" z Krystyną Jandą jako prześladowaną w czasach stalinowskich działaczką Armii Krajowej i Januszem Gajosem jako ubeckim oprawcą przesłuchującym ją. Dlatego zainteresowało mnie, że Bugajski dzisiaj w czasach demokracji, kiedy nie ma cenzury, podejmuje ponownie ten temat w filmie " Zaćma" i...poszłam z ciekawością na ten film. Czy się nie rozczarowałam?
Film " Zaćma" obejmuje pewien epizod z życia najbardziej znanej i najbardziej bestialskiej oprawczyni Urzędu Bezpieczeństwa Julii Brystygierowej z inteligenckiej żydowskiej rodziny Preis. Epizod ten jest z czasów już po odwilży 1956r, kiedy Gomułka potępił metody stalinowskich oprawców, a nawet były próby postawienia przed wymiarem sprawiedliwości co poniektórych za nadużycia w śledztwach przeciwko...wrogom Polski Ludowej. Oczywiście próby spełzły na niczym, o czym nawet jest wspomniane w filmie. Film opowiada także o życiu Brystygierowej w czasach po...daniu Żydom przez Gomułkęn paszportu do Izraela w jedną stronę. Wydarzenia 1968r roku były pokłosiem nienawiści obywateli polskich do żydowskich oprawców z UB. Gomułka tę nienawiść wykorzystał. Czy wszyscy Żydzi zasłużyli na wygnanie i pozbawienie ich polskiej ojczyzny? Do dziś wielu tzw. polskich Żydów jak np. Gross nie może wybaczyć, że Polska pozbawiła ich domów i majątków i mści się na Polsce. Film opowiada, czy oprawcy można przebaczyć..
Julia Brystygierowa umówiła się na prywatną audiencję u prymasa Polski kardynała Wyszyńskiego w zakładzie dla ociemniałych dzieci. Przyjeżdża do zakładu i bierze ją pod opiekę zakonnica, która prowadzi ją do rozmównicy. Mówi jej, że ksiądz prymas nie zdecydował się, czy ją przyjmie. W rozmównicy zamiast Wyszyńskiego zastaje niewidomego księdza. Siostra Benedykta mówi jej póżniej, że ten ksiądz był przesłuchiwany przez ubeckich oprawców, którzy wyłupili mu oczy. W ośrodku wszyscy wiedzą, kim w przeszłości była Brystygierowa. Pracowała w wydziale do spraw walki z kościołem katolickim i przysłuchiwany był przez nią także kardynał Wyszyński. Po rozmowie z niewidomym księdzem Brystygierowa chce uciec, ale ktoś jej poprzebijał opony w samochodzie. Musi skorzystać z pomocy zakonnic. Kiedy pyta siostry Benedykty, czy wy mi udzielicie gościny? siostra Benedykta odpowiada: tu dla każdego znajdzie sie miejsce. Brystygierowa idzie do knajpy we wsi, by napić się wódki, gdzie legitymuje ją milicja, która traktuje ją w sposób upokarzający. W knajpie właśnie odbywa się stypa. Jeden z żałobników, podchodzi do Brystygierowej i mówi, że zmarłego tacy oprawcy, którzy ją upokorzyli pozbawili zdrowia i że...musi się z nim napić. Człowiek ten nie wiedząc, kim jest Brystygierowa, uznał ją za swoją. Brystygierowa w ogrodniku zakonnic rozpoznaje tajnego wywiadowcę. Ten jej mówi, by uważała na...siostrę Benedyktę, bo to Żydówka, a Żydzi zdrajcy i sługusy imperialistów z USA i Izraela. Brystygierowa wtedy mówi: Jakich głupot was teraz uczą w służbie bezpieczeństwa? Za moich czasów w UB tego nie było. Tajny wywiadowca odpowiada: Za pani czasów w UB byli sami Żydzi! Mnie osobiście ten fragment filmu najlepiej się podobał. Brystygierowa w ośrodku dla ociemniałych dzieci pomagała zakonnicom, czytała im bajki. Dzieci ją polubiły. Na koniec spotyka się z kardynałem Wyszyńskim i dowiadujemy się, że podczas pierwszego spotkania z Wyszyńskim w 1949r. podczas akcji przeciwko kościołowi katolickiemu Brystygierowa otrzymała od niego egzemplarz Ewangelii Św. Mateusza. Teraz Wyszyński pyta się jej, jak kobieta , która czytała Ewangelię Św. Mateusza , czytała Św. Tomasza z Akwinu i Św. Augustyna mogła dalej być oprawcą. Brystygierowa wykrzyczała Wyszyńskiemu, że Boga nie ma . Film kończy się sceną, kiedy wyjeżdżająca z ośrodka dla ociemniałych dzieci Brystygierowa zakłada sobie kolczastą bransoletę, którą niegdyś podczas akcji UB odebrała księdzu, by jej przypominała, że jej pokuta się zaczęła, a w tle słychać głos oficera SB, który zleca inwigilowanie Brystygierowej. Czy oprawczyni ubecka się nawróciła?
Film jest ciężki i nie dla wszystkich. Trudno z niego wyłuskać jakąkolwiek akcję. " Zaćma " bowiem jest zrobiona w formie psychoanalistycznych wspomnień. Wspomnienia z przeszłości, wspomnienia z okrutnych zbrodni Brystygierowej są połączone z jej majakami związanymi z wiarą i Chrystysem. Człowiek, którego zakatowała w jej majakach staje się Chrystusem i na końcu zsyła jej karę ...przypala ją papierosami. Film ten to przede wszystkim rozliczenia Brystygierowej z przeszłością, z własną świadomością i podświadomością, z własnymi demonami jej mrocznej duszy. Historia mówi, że Brystygierowa się na starość nawróciła na katolicyzm. Czy jej nawrócenie było szczere?
Brystygierowa nie była jedynym stalinowskim oprawcą z UB. Kiedy się wraca pamięcią do tamtych czasów, kiedy się spojrzy na kata oczami ich ofiar, rodzi się pytanie. Czy jest możliwe, by człowiek stał się bestią? człowiek, który miał rodzinę, który potrafi dzieciom czytać bajki. Jak to jest, że człowiek staje się bestą? Czy bestia może się nawrócić? Wyszyński jako instytucja kościoła katolickiego przebaczył brystygierowej. Czy przebaczył jej jako człowiek i jako jej ofiara? Chrystus przebaczył nawet łotrowi żałującemu na krżyżu. Chrześcijaństwo to religia przebaczania i...w tym jest siła chrześcijaństwa. Czy dla człowieka, który trafił w dziewiąty krąg piekła jest nadzieja, że kiedyś trafi do raju? Chrystus mówi, że tak, ale ...jest jeszcze Bóg Judaistyczny i człowiek. Czy człowiek potrafi wybaczyć?
Film " Zaćma" jest wzorowany na słynnych " Rozmowach z katem" Moczarskiego, w których to w stalinowskim więzieniu razem w celi siedzą działacz Armii Krajowej - ofiara i hitlerowski morderca - kat i kat swojej ofierze spowiada się, co nim kierowało, że stał się bydlęciem.
Oprawców hitlerowskich po wojnie przynajmniej udawano, że rozliczano i karano. Reżimu komunistycznego nikt nie rozliczył, a przeciwnie, jeszcze dziś na zachodzie są wielbiciele komunizmu. Tymczasem historia dobitnie świadczy, że komunizm to taki sam zbrodniczy ustrój jak faszyzm. Okres stalinizmu to nie był wyjątek. We wszystkich krajach, w których do władzy doszli komuniści, czy to Kuba, czy Korea Pn, czy Nikaragua albo kraje Afryki Środkowej, dochodziło do zbrodni ludobójstwa. Nigdy więcej komunizmu!
A jak na razie jedynym rozliczeniem komunizmu jest nazwanie ubeckiego oprawcy bydleciem. Tylko czy to...nie obraża bydła?
Inne tematy w dziale Społeczeństwo
