Forum Od-nowa: Fundusze krajowe i instrumenty zwrotne

Możliwość uzyskania środków bezzwrotnych występuje w odniesieniu do inwestycji sportowych (najpopularniejszy program to „orlik” finansowany przez Ministerstwo Sportu i Turystyki), kulturalnych (np. program Ministra Kultury) oraz środowiskowych (z budżetu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie lub GIS – Green Investment Scheme, czyli System Zielonych Inwestycji, klasyfikowany jako program pomocowy dysponujący środkami zagranicznymi).

Inne formy finansowania samorządów to:

• pożyczki i kredyty preferencyjne ze źródeł krajowych (np. udzielane przez NFOŚiGW, Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej);
• leasing komunalny (coraz popularniejsza forma leasingu przeznaczona dla samorządów), jeszcze wciąż mało popularny, choć posiada wiele zalet (krótsza procedura, mniej formalności);
• obligacje (w tym komunalne, przychodowe i euroobligacje).

Samorządy uzyskały zdolność do emitowania obligacji w art. 82 ust. 1 ustawy o finansach publicznych. Pozyskane w wyniku obligacji środki mogą pokryć wkład własny lub wartość całego projektu w okresie jego realizacji, a w przypadku projektów realizowanych z udziałem funduszy unijnych – do momentu uzyskania dofinansowania z UE. Dotychczas najdłuższy termin wykupu obligacji komunalnych wynosił 15 lat. Do momentu wykupu JST wypłaca w takiej sytuacji jedynie odsetki, co zmniejsza obciążenie jej budżetu. Nie ma także potrzeby ustanawiania zabezpieczeń, jak w przypadku kredytu. Emisja obligacji komunalnych pozwala pozyskać kapitał bezpośrednio z rynku, a środki uzyskane w ten sposób wykorzystać m.in. na realizację zadań nieznajdujących pokrycia w innych źródłach finansowych. Przede wszystkim jednak umożliwia samorządom wygenerowanie dodatkowych środków na udział własny w programach realizowanych z dofinansowaniem z funduszy unijnych, co jest niezwykle istotne w perspektywie nowego okresu programowania funduszy strukturalnych. To także instrument dużo bardziej elastyczny od kredytu. W przypadku kredytu inwestycyjnego należy wskazać cel, na który zostaną przeznaczone środki, a następnie obsługa zadłużenia wymaga raportowania, przedstawiania faktur. Tych obowiązków nie ma przy emisji obligacji, chociaż proces jej przygotowania może być wymagający. Atrakcyjność tej formy finansowania potwierdza stały wzrost zainteresowania samorządów obligacjami. Według agencji ratingowej Fitch łączna wartość polskiego rynku obligacji komunalnych w 2011 r. wyniosła 14,35 mld zł, a JST pozyskały w ten sposób 4,5 mld zł. W puli tej nie znalazły się jednak środki z obligacji przychodowych.

Obligacje przychodowe to niedoceniany przez samorządy, pomimo swoich zalet, instrument dłużny, który może zwiększyć ich zdolności finansowe. Są one zabezpieczone przychodami z realizowanej inwestycji. Bardzo korzystny element stanowi fakt, iż na mocy art. 23 ust. 7 ustawy o obligacjach nie uwzględnia się przy ustalaniu ograniczeń zadłużenia JST, o których mowa w art. 243 ustawy o finansach publicznych, obligacji przychodowych oraz zobowiązań z ich tytułu należnych obligatariuszom. Warunkiem koniecznym dla emisji obligacji przychodowych byłoby pozyskanie nowych przychodów z realizowanych inwestycji lub wykorzystanie możliwości faktycznego zdefiniowania przychodów wspólnot innych niż z budżetu centralnego, jak na przykład wieloletnia dzierżawa aktywów trwałych generujących regularne przychody.

Emisja euroobligacji dokonywana jest poza krajem, w którego walucie jest emitowana. Termin zapadalności wynosi od roku do 10 lat. Emisja euroobligacji komunalnych na rynkach zagranicznych ze względu na wysokie koszty jest dostępna dla największych samorządów, w dobrej kondycji finansowej. Według celu emisji dzieli się je na obligacje aktywne i pasywne, przy czym te pierwsze pozwalają zdobyć środki na nowe przedsięwzięcia, podczas gdy te drugie służą finansowaniu już istniejących zobowiązań (np. skarbowe obligacje restrukturyzacyjne).

Dr Justyna Glusman dla Forum Od-nowa i Małopolskiej Szkoły Administracji Publicznej.

Liberté! to niezależny liberalny magazyn społeczno-polityczny. „Głos wolny wolność ubezpieczający”. Zapraszamy do odwiedzenia strony internetowej oraz zachęcamy do prenumerowania.