Wers 1b Prologu informuje czytelnika, że Logos był u (pros) Boga. Centralnym więc problemem interpretacyjnym tego zdania, a więc i całego wersu 1b jest sposób rozumienia owego pros. Jak wiadomo pros (cum accusativo – jak tu występuje) wskazuje na relację przestrzenną lub czasową, zastępując w grece przyimek para.
Wokół pros wersu 1b Prologu toczy się ożywiona dyskusja. Co ciekawe wszyscy egzegeci zgodnie sprzeciwiają się tłumaczeniu pros przez prostu u, bez względu jak bardzo różnią się między sobą w interpretacji. Nie oddaje ono bowiem całego bogactwa odcieni znaczeniowych pros Prologu.
Większość egzegetów chce tu widzieć taki wyraz, który oddawałby podkreślanie przez autora Prologu intymności relacji Logosu wobec Boga, jego bliskości i współistotności. Inni egzegeci proponują takie rozumienie, które uwydatniałyby Janowy nacisk na odrębność Logosa (jako osoby) względem Ojca.
I tak G.S van den Bergh van Eysing proponuje „skierowany ku Bogu”. Pros miałby więc oznaczać orientacjie na Boga. „Logos został włączony do Boga”.
W podobnym duchu wypowiada się I.M.Voste, konstatując, że użycie przez Jana pros zamiast para oznacza „więź żywą i aktywną”. R.Bernard pisze, że pros oznacza „ruch, zbliżenie czegoś w stosunku do czegoś” w najbardziej intymnym kontacie i proponuje zastąpienie aupres przez devers – w stronę. Natomiast I. de la Potterie w artykule poświęconym dynamicznemu używaniu eis przez Jana, podkreślając równie mocno dynamiczny charakter pros w Prologu i przytaczając aż 5 racji przeciw statycznemu oddawaniu go przez aupres czy avec, proponuje zwrot „en face de” lub „vis-a-vis” po to by lepiej oddać ową „direction” lub „orientation” Logosa wobec Boga, to, że był On ”tourne vers de Dieu”.
Innii teologowie z kolei negatywnie zapatrują się na intymny charakter pros w Prologu, chcąc widzieć w nim jedynie akcentowanie odrębności osobowej Logosa. M.E Boismard stwierdza, że nie można nawet powiedzieć, żeJan dał pros w miejsce para po to by zaakcentować ideę bliskości, ideę intymnego kontaktu, albowiem nie ta idea bliskości wobec Boga jest ideą podstawową, którą Ewangelista chce tu wykładać, lecz jest nią idea różności Logosu od Boga. Również klasyk A. Aall chce widzieć w 1b Prologu podkreślenie osobowego charakteru Logosa do Boga a przez to uwydatnienie przez Jana osobowej samodzielności Logosa. Niektórzy teologowie wypowiadają się w tej kwestii ostrożnie.
Problem pros jest bardzo doniosły; chodzi bowiem o stosunek Logosa do Boga, a więc o to co później stało się powodem wielowiekowych sporów i herezji chrystologicznych. Było to związane z tym, że autor Prologu w swoim pros chciał zawrzeć zbyt wiele momentów na raz rozumiejąc ten wyraz przede wszystkim „przestrzennie”, „lokatywnie” (podczas gdy teza w 1a mogła mieć walor przede wszystkim temporalny). Logos byłby więc czymś (kimś) odrębnym od Boga, a nie tożsamym z Nim, z drugiej strony Kimś wiecznie ku temuż Bogu skierowanym, ku Bogu zorientowanym.
Jan chciał zarazem - w ramach języka przestrzennego- dowieść (przekraczających możliwości ekspresyjnych tego języka) tez mówiących o osobowym charakterze Logosa (a więc osobowej, nie apersonalnej relacji Logosa wobec Boga). W ten sposób drugą warstwę, wyższy poziom jego wypowiedzi o Logosie w w. 1b stanowi dialektyka pojęć: personalny – pozostający w intymnym stosunku.
Autor Prologu wiąże tu ze sobą język relacji z językiem antropologicznym. Pomieszanie (bądź to celowe bądźwypływające ze specyfiki Janowego dynamicznego pros) tych dwóch poziomów,bądź języków powoduje występowanie wspomnianej wyżej kontrowersjimiędzy rzecznikami „intymności” a „tylko” odrębności Logosa w wersie 1b wobec Boga.
Egzegeza głównego nurtu starożytności dość łatwo odrzuciła wariant redukujący Logosa jedynie do funkcji samopojmowania Boga, stając na stanowisku, że Logos nie jest wewnętrzną refleksją Boga, ani auto-oglądem, lecz Zwiastowaniem, Objawieniem, jest więc Bogiem uzewnętrzniającym się w ludzkości
LIT: Poniatowski Z. : Logos prologu Ewangelii Janowej, PWN, Kraków, 1970
Inne tematy w dziale Kultura
